«نام دیگرش باران» از بهترین مجموعه‌رباعی‌های پانزده سال اخیر است

میلاد عرفانپور در جلسه نقد و بررسی کتاب «نام دیگرش باران» گفت: این کتاب یکی از مجموعه‌شعرهای خوب در ده پانزده سال گذشته است و اگر بخواهیم ده پانزده کتاب انتخاب کنیم، یکی از آن همین کتاب است.

به گزارش خبرنگار مهر، جلسه «پنجره» ویژه نقد و بررسی مجموعه‌های شعر منتشرشده، با موضوع کتاب «نام دیگرش باران» امشب در خانه بهار با حضور جمعی از شاعران و صاحب اثر برگزار شد.

کتاب «نام دیگرش باران» یکی از ده پانزده مجموعه‌رباعی ده پانزده سال اخیر است

در ابتدای این نشست میلاد عرفان‌پور شاعر و مدیر دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، گفت: کتاب آقای میثم یوسفی در قالب دوره آفرینش ادبی مطلع به این سرانجام رسیده و از این جهت من در جریان فرایند تولید این اثر بوده‌ام. اگر بدون تعارف بخواهم بگویم فکر می‌کنم این کتاب یکی از مجموعه‌شعرهای خوب در ده پانزده سال گذشته است و اگر بخواهیم ده پانزده کتاب انتخاب کنیم، یکی از آن کتاب‌ها همین اثر است. درباره رباعی دوست دارم روی این مطلب تأکید کنم که رباعی حاصل سلوک شاعر و کشف است. اصولا کسی که معیارهای رباعی سرودن را می‌آموزد، نمی‌تواند یک رباعی‌سرای موفق باشد مگر اینکه رباعی‌اش حاصل سلوک باشد. شاهدش در رباعی‌هایی که خودم این سال‌ها نوشتم، شاید خیلی رباعی‌ها بودند که حاصل مهندسی کلمات پیچیده‌تر و تمرکز بر صنعت شعر بودند ولی این رباعی‌ها چندان مورد اعتنا قرار نگرفتند. رباعی‌هایی که شاید ساده‌تر و از صنایع ادبی خالی‌تر بودند و برآمده از یک حال روحی بودند، بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.

عرفان‌پور ادامه داد: اگر شاعری اهل سلوک و تأمل و تفکر و خلوت نباشد، نمی‌تواند رباعی‌سرای موفقی باشد. من میثم را اهل سلوک در شعر می‌دانم و از این جهت به نظرم گام اول ایشان در کتاب «نام دیگرش باران» گام موفق و امیدوارکننده‌ای است.

میثم یوسفی را در رباعی‌هایی که شاعر در آن مضمون و تصویری را کشف کرده، می‌بینیم

در ادامه حمیدرضا مداح شاعر و رباعی‌سرا، گفت: من رباعی‌های این کتاب را به دو بخش تقسیم می‌کنم. یک سری رباعی‌ها حاصل تأملات درونی شاعر است و یک‌سری هم رباعی‌هایی که حاصل کشف شاعر است. دریغ که رباعی‌های نوع دوم کم است، به ویژه که شاعر در حوزه کشف و تصویرسازی توانمند است. نمی‌دانم چرا شاعر خیلی در این حوزه وارد نشده است. ما می‌توانیم میثم یوسفی را در رباعی‌های ببینیم که حاصل کشف و تصویرسازی شاعر است؛ مثل رباعی صفحه 26. من می‌توانم ادعا کنم که خیلی رباعی خواندم ولی کشف مشابه با این رباعی ندیده‌ام.

مداح در پاسخ به سوال علیرضا میرزایی شاعر و دبیر جلسات پنجره، درباره بهترین رباعی این کتاب از نظر او، گفت: متأسفانه این کتاب تنها چند رباعی دارد که در حوزه تصویر موفق عمل کرده است. یک رباعی راجع به هم‌صحبت شدن کاج و سرو در قوطی کبریت دارد که به چشم من آن جذاب‌ترین رباعی بود.

کو جنگل بشکفته، شب روایی

آن خاطره‌های روشن، آن زیبایی

کاجی سرگرم گفتگو با سروی است

در قوطی کبریت پر از تنهایی

وی ادامه داد: من هشت رباعی از این جنس در کتاب پیدا کردم و معتقدم جای آنها در رمان خالی است. رباعی قالب کشف‌محور است و امکان داشت که از این دست رباعی‌ها در کتاب بیشتر باشد که حاصل کشف و تصویرسازی شاعر است. همین رباعی‌ها نشان می‌دهد که میثم داودی توانایی دارد که به سمت این رباعی‌ها برود.

مداح گفت: من فکر می‌کنم چند تا رباعی را در مراحل پایانی به کتاب اضافه کردند که شاید بیم از این بوده که تعداد رباعی‌ها کم باشد. فکر می‌کنم دست کم هفت هشت تا از رباعی‌ها می‌شد که در کتاب نباشند؛ مثل رباعی صفحه 14.

سپس عرفان‌پور گفت: توجه میثم یوسفی به مضامین انسانی و عمیق، به زیست شاعرانه و حکمت و فلسفه، موفق بوده است. جایی که شعر در ناخودآگاه شاعر پخت و پز شده و مستقیم بیان نمی‌شود، موفق‌تر است. گوناگونی موضوعات در این کتاب ارزشمند است. در برخی از مجموعه‌رباعی‌ها می‌بینیم که انگار همه رباعی‌ها یک رباعی هستند، چون یک حال و هوا و حرف را ارائه می‌دهند. ولی رباعی‌های این کتاب چند پنجره مخالف را باز می‌کنند. هم نگاه و کلمات و مضامین امروزی را دارند، هم رباعی‌هایی که سویهذهای معنایی‌تر و انتزاعی‌تر را دنبال می‌کنند. از طرفی رباعی‌های دینی و اجتماعی و نقد و اعتراض هم در این کتاب وجود دارد. شاعر ساخت رباعی هم را به خوبی می‌شناسد.

رباعی امروز، باید رباعی نیمایی باشد

در ادامه محمدامین اکبری با اشاره به کتاب «نام دیگرش باران»، گفت: اولین نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم، این است که من در سال چندین و چند مجموعه را می‌خوانم؛ هم غزل، هم رباعی و هم قالب‌های دیگر. نتیجه‌ای که من گرفتم این است که شاعران عموما غزل می‌نویسند و در غزل هم یک حیطه بسیار معدود شعر می‌نویسند و ما چیز خاصی نمی‌بینیم. چرا رباعی موفق‌تر از غزل است؟ می‌گویند الآن دوره، دوره شعرهای کوتاه است و مردم وقت زیادی برای خواندن شعر ندارند. به نظر من این یک حرف غلط رایج است. پس مردم چطور وقت می‌گذارند و سریال‌های طولانی می‌بینند؟ چرا فیلم‌های کوتاه نمی‌بینند؟ بحث بر سر کوتاه و بلندی بودن شعر نیست. کوتاه بودن شعر اشکال نیست، بلکه مطول بودن شعر اشکال دارد. یعنی اینکه شاعر شعر بلندی بگوید ولی نتواند به اندازه آن شعر طولانی، حرف داشته باشد.

اکبری ادامه داد: در بخش‌های اول جلسه دو رباعی‌سرا درباره این کتاب به صورت تخصصی و فنی صحبت کردند. اما من اینجوری نمی‌بینم. یعنی من رباعی را فقط کشف تصویری نمی‌بینم. من رباعی را مثل یک قالب دیگر می‌بینم؛ یعنی یک قالبی که به جای پنج بیت و ده بیت، دو بیت دارد. یعنی رباعی پس از نیما باید اینطوری باشد. همان‌طور که نمی‌توانیم بگوییم غزل مرحوم قیصر امین‌پور را به معنای تغزل است بلکه یک نیمای است که به شکل غزل درآمده است، رباعی هم باید یک نیمایی باشد که به شکل رباعی درآمده است. من از این جهت، مجموعه میثم داودی را موفق‌تر از مجموعه‌های دیگری دیدم که منتشر شده است. چراکه بازی‌های رایج رباعی‌سراها را ندارد. این برای من یک نقطع عطف بود. حالا اینکه این مضمون چه شاعری زودتر گفته است، معیار نیست. توقع من از میثم یوسفی همین مجموعه است.

سپس سیدعلی لواسانی درباره این مجموعه‌رباعی گفت: این کتاب نفدپذیر است. یعنی شعرها طوری است که می‌توان نقد کرد. بعضی دوستان شعر می‌فرستند و نظر می‌خواند، در صورتی که باید شعر را خراب کنی و از اول بسازی. ولی این شعرها، ایراد فاحش و جدی ندارد. نهایتا یک کلمه باید عوض شود و یک جاهایی به مضمون باید بیشتر پرداخت. این یکی از نکات مثبت است.

لواسانی ادامه داد: چیزی که از این کتاب می‌بینیم، این است که شاعر از شعر و جهان خودش درک درستی دارد. شاعر می‌داند چه می‌خواهد بگوید و هیچ ابایی هم از گفتن آن حرف ندارد. جهانش هم جهان کاملا پاکیزه‌ای است. همچنین میثم داودی نقدپذیر است و شعر برایش جدی است. شعر برای او یک وسیله برای شهرت نیست.

این شاعر سپس با ذکر بعضی از رباعی‌های کتاب، به نقد و بررسی فنی و زبانی آنها پرداخت.

میثم یوسفی هم‌گفتگوی خوبی است

در ادامه امیر مرادی شاعر و رباعی‌سرا، گفت: من این توفیق را داشتم که هنگام نهایی شدن این کتاب، درباره رباعی‌های آن با میثم یوسفی حرف زدم و درباره شعرها صحبت کردیم. فضای رباعی میثم یوسفی یک فضای ترکیبی از یک شاعر رباعی‌سرا و غزل‌سرا است. به نظرم خیلی واضح است که این شاعر در قالب‌های دیگر هم قلم و قدم زده است. یک خوبی که میثم دارد، این است که هم‌گفتگوی خیلی خوبی است. من به بعضی شعرها می‌رسیدیم که دوست‌شان نداشتم ولی او مرا قانع می‌کرد. گاهی هم برعکس همین اتفاق می‌افتاد و من او را قانع می‌کردم.

مرادی ادامه داد: وقتی سراغ رباعی‌های میثم می‌آمدم، مشخص بود که فضای دیگری غیر از رباعی را هم تجربه کرده است. در گفتگو با هم به نتایج خوبی می‌رسیدیم و می‌فهمیدم که او به این قالب، نگاه ویژه‌ای دارد. گاهی حرف‌های او برای من هم جدید و جدی بود.

در ادامه میثم یوسفی شاعر «نام دیگرش باران»، درباره این کتاب، گفت: چیزی که در شعر به من خیلی کمک می‌کند، همین رفاقت‌ها در شعر است. خوشحالم که این کتاب بهانه‌ای دوستی و رفاقت با شاعران عزیزی مثل آقای عرفان‌پور، حمیدرضا مداح، سیدعلی لواسانی، امین اکبری، امیر مرادی و سایر عزیزان شده است.

یوسفی در پایان گفت: در نهایی شدن این کتاب، از مشورت و همراهی بعضی دوستان بهره بردم، اگرچه خودم هم با بعضی نقدها همراه هستم. یعنی اگر به انتخاب خودم بود، شاید بعضی از این رباعی‌ها را در کتاب نمی‌آوردم یا بعضی اصلاحات را روی آنها انجام نمی‌دادم.