نخستین مطالعات میدانی باستان شناسی در بافت تاریخی بندرانزلی

طبق آخرین یافته‌های برنامه گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری در بافت تاریخی بندرانزلی که نخستین مطالعات میدانی باستان‌شناسی در این شهرستان است، آثار معماری اواخر قاجار شناسایی شد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمدرضا باقریان سرپرست هیأت باستان‌شناسی با اعلام این خبر بندرانزلی را مهمترین بندر شمال کشور خواند و گفت: مطالعه تاریخ شهرستان بندرانزلی در استان گیلان روشن می‌سازد که این بندر در قرون جدید بویژه در دوره قاجار دروازه ورود به اروپا بوده است.

او افزود: از آنجایی که بر پایه پژوهش‌های انجام یافته قدیمی‌ترین آثار و بناهای موجود در این شهرستان از چند صد سال پیشینه برخوردارند، پیش از آغاز برنامه به نظر می‌رسید که یافته‌هایی از حدود 300 سال پیش در این مطالعات میدانی در بافت مرکزی شهر به دست آید.

این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: به‌عبارتی امکان سکونت و استقرار در این شهر به‌دلیل وجود دریای کاسپین در شمال، تالاب در جنوب و آبگرفتگی‌های بسیار عملا تا حدود 300 سال پیش وجود نداشته است.

او برنامه گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری در بافت تاریخی بندرانزلی را نخستین مطالعات میدانی باستان‌شناسی در این شهرستان عنوان کرد و افزود: مطالعاتی چند در خصوص پیشینه پژوهشی تاریخ و تاریخ معماری شهر بندرانزلی صورت یافته اما هیچ‌گونه مطالعات باستان‌شناسی در این شهر انجام نشده است.

باقریان با بیان اینکه از نخستین ساکنان شهر بندرانزلی و شکل دهندگان آن اطلاعات اندک و جسته و گریخته‌ای در دست است، ضرورت و اهمیت انجام این طرح را دستیابی به داده‌ها و اطلاعات دسته‌بندی و کلاسه شده‌ای دانست که برای هویت شهر، اهالی آن و پژوهشگران سودمند خواهد بود.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی افزود: داده‌های فرهنگی و سفالینه‌های احتمالی حاصل از این کار میدانی می‌تواند به تدوین تاریخی معتبر از شهر بندرانزلی بیانجامد.

به گفته او هیأت کاوش، در کوشش است به پاسخ پرسش‌هایی همچون اینکه هسته‌های اولیه و کهن‌ترین دوره استقرار ساکنان شهر کجا و چگونه بوده، داده‌های فرهنگی از جمله سفال در دوره‌های گوناگون فرهنگی چگونه است، لایه‌ها و طبقات استقراری از قدیم به جدید و با ترتیب چگونه است و یافته‌های حاصل از کار میدانی با چه نقاطی از گیلان، ایران و احتمالا اروپای‌شرقی قابل مقایسه است دست یابد.

باقریان در تشریح فرضیه این پروژه گفت: با توجه به مطالعات انجام یافته از حدود 300 سال پیش هسته‌های نخستین استقراری در بافت مرکزی کنونی شهر بندرانزلی شکل گرفته و در اواسط دوره قاجار به‌دلیل ارتباطات ویژه بندرانزلی با اروپا و از آنجایی که این شهر دروازه ورود به اروپا بشمار می‌آمد، انزلی رو به گسترش نهاده و بناهایی همچون مسجد آخر (قائمیه) و مناره ساعت به عنوان برج فانوس دریایی ساخته شد.

باقریان اظهار کرد: در اواخر دوره قاجار و بویژه اوایل دوره پهلوی شهر گسترش بیشتری یافته و بناهایی چون ساختمان قندچیان، ساختمان داوود زاده، ساختمان زمانی (دادگستری) و پل‌های انزلی و غازیان ساخته شدند.

این باستان شناس گفت: اطلاعات چندانی از ویژگی‌های استقراری شهر در پیش از زمان‌های یادشده در دست نیست و فرضیه پژوهشگر بر این است که گپ‌ها و ابهامات و بویژه درهم آمیختگی اطلاعات تاریخی با انجام کار میدانی برطرف و اطلاعات پایه‌ای به دست آید که از این پس مبنای گاه نگاری و اطلاعات باستانی و تاریخی بندرانزلی باشد.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی با بیان اینکه بر پایه آخرین یافته‌ها در این مطالعات میدانی نشانه‌هایی از آثار معماری اواخر قاجار و مهم‌تر از آن داده‌های فرهنگی همچون قطعات شکسته سفال که در بررسی آغازین احتمالا مربوط به دوره صفوی باشد شناسایی شد افزود: اظهار نظر قطعی موکول به اتمام برنامه میدانی بویژه مطالعات تکمیلی خواهد بود اما هیأت امیدوار است که آثاری فراتر از دوره قاجار در این برنامه میدانی به دست آید.

حفظ هویت تاریخی شهرستان بندرانزلی با انجام پژوهش های باستان شناسی

پیمان تنگ بریس سرپرست اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بندر انزلی نیز در ادامه با اشاره به برنامه گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری بافت تاریخی شهر انزلی گفت: براساس ماده 11 قانون حفظ اثار ملی و در اجرای بند 3 ماده3قانون اساسنامه میراث فرهنگی کشور مصوب سال 1367 به همت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اقدامی ارزشمند و بی‌نظیر در شهر انزلی در حال انجام است که اثرات و نتایج حاصله از ان موجب حفظ هویت تاریخی و دستیابی بیشتر محققان و علاقمندان به داده‌های نوین پژوهش‌های باستان‌شناسی حوزه خزر خواهد شد.

او افزود: شهر انزلی با قدمت تاریخی کهن و منحصر به فرد به‌عنوان دروازه تمدن که همواره مورد توجه سفرنامه نویسان مشهور دنیا و تاریخ‌نگاران معتبر بوده قابلیت توجه بیشتر پژوهشگران عرصه میراث‌فرهنگی و جامعه شناسی را دارد.