نقاشی‌خط‌های پیلارام؛ ادغام سنت و مدرنیته
تهران - ایرنا - فرامرز پیلارام نقاش و خوشنویس که با ادغام سنت و مدنیته از پیشگامان مکتب سقاخانه شد و آثارش به موزه متروپولیتن نیویورک راه یافت؛ طی آیینی از کتاب گزیده آثار این هنرمند در خانه هنرمندان ایران رونمایی شد.
به گزارش ایرنا از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، آیین رونمایی از کتاب گزیده آثار فرامرز پیلارام به نویسندگی توکا ملکی، کیانوش معتقدی و غلامحسین نامی و با ترجمه سحر دولتشاهی در سالن جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در ابتدای این مراسم تقوی از هنرمندان تجسمی با حضور روی سن درباره کتاب گزیده آثار فرامرز پیلارام بیان کرد: کتاب حاضر برای تکمیل اسناد معاصر در نشر می تواند یکی از آثار بسیار مهم باشد. گروهی کارهای فرامرز پیلارام را ناپخته به نظر می‌آورند اما باید در نظر بگیریم او در سن 47 سالگی و بعد از شرایط دشواری که برایش رخ می‌دهد، درمی‌گذرد و عرصه نیز بر او و بسیاری از هنرمندان تنگ شده است. پیلارام می‌توانست جایگاه ویژه‌ای در نقاشی‌خط کسب کند. با این وجود او در حد واسط خوشنویسان سنتی و مدرن است و خوشنویسان نسل بعدی او را می‌توان متاثر از همت و تلاشش دانست. ارزیابی دقیق جایگاه پیلارام بدون در نظر گرفتن شرایط زمانه‌اش منصفانه نیست. او هنرمندی متمایز در دوران خود بود.
وی افزود: فیروز شیروانلو برای مصور کردن قصه‌های قرآنی به سراغ او می‌رود و او تصاویری را به عنوان تجربه‌های بی‌نظیر از قصص قرانی خلق می‌کند.
توکا ملکی سخنران بعدی این برنامه بود.
وی به عنوان یکی از نویسندگان کتاب گزیده آثار پیلارام درباره فرایند نگارش این کتاب بیان کرد: برای من که بیشتر یک تاریخ نگار هستم، این پروژه از چند جهت جذابیت داشت. نخست اینکه فرامرز پیلارام به اهمیت و ارزش جمع آوری اسناد و مدارک آگاه بوده است و از مدارک تحصیلی تا نامه‌ها و عکس‌های زیادی از خود و رویدادهای فرهنگی دوره حیات خود ثبت کرده است. عکس‌های بی‌شمار او از خود، تاریخ زندگی چند هنرمند و دوران دیگر را نیز یادآوری می‌کند. در جمع‌آوری آثار او حجم و تعدد فعالیتش نیز آشکار است. او هر اثری را با تکمیل و تغییر به شکل تصویر دیگری خلق می‌کرد همه این مراحل را عکاسی و ثبت و کمک می‌کرد تا بتوان در بازشناسی اصالت آثارش آن‌ها در نظر گرفت.
غلامحسین نامی نیز در پیامی ویدیویی که پخش شد درباره فرامرز پیلارام گفته بود: دوستی من با فرامرز به سال 47 برمی‌گردد که من در انستیتو طراحی درس می‌دادم و او نیز همینطور. این آشنایی بعدها با ادامه کار در دانشگاه علم و صنعت ادامه یافت. من و فرامرز آنجا سال‌ها درس دادیم و وقتی گروه آزاد نقاشان و مجسمه سازان را تاسیس کردیم، او یکی از اعضای برجسته گروه بود. او در دوران دانشجویی کارهایی را آغاز کرد که موتیف‌های مذهبی و نشانه‌های آیینی مثل مسجد و مناره داشت و با دفرماسیون کردنشان به شیوه‌ای نو و مدرن عرضه‌شان می‌کرد. کاری را که حسین زنده رودی شروع کرده بود، پیلارام در نقاشی‌خط ادامه داد. در دوره ای دیگر او را خط را بر شمایل هندسی استوار کرد و این نوع آثارش جریان سقاخانه را به یاد می‌آورد.
تندیس چوبی 15 متری او در 1354 کار مهمش است که این حجم عظیم ترکیبی ناخوانا از ریتم و حرکت حروف فارسی بود و در نمایشگاهی در واشنگتن نیز در سال 56 نمایش داده شد اما از سرنوشت این اثر متاسفانه خبر ندارم و لازم است به موزه هنر معاصر ایران برده و در آنجا نگهداری شود. در آثار پیلارام سمفونی عجیبی از موسیقی حروف وجود دارد و آنچنان حروف به هم پیچیده‌اند که ملودی خوش آهنگی را به وجود می‌آورند.
مهدی حسینی پژوهشگر و هنرمند تجسمی نیز در ادامه گفت: زنده‌یاد پیلارام در هنرستان و دانشکده هنرهای تزیینی هم‌دوره ما بود و او از دل کارگاه‌های شکوه ریاضی برخاسته بود؛ ریاضی طیف وسیعی از هنرمندان ما را تربیت کرده است. او آزاد اندیش بود و فرهنگ را می‌شناخت و تجربیاتش را به نسل جوان منتقل می‌کرد.
با نگاه به آثار پیلارام می‌فهمیم او از ریتم و حرکت خط فارسی و فرم استفاده کرده و امر فضا در آثارش مشهود است. فرمی که بهزاد گلپایگانی در نقاشی هایش استفاده کرده در کارهای پیلارام نیز هست و پویایی آثار زنده رودی نیز در کارهای او دیده می شود. همه این‌ها به علاوه فضا که دانش و معاصر بودن و ذهنیت را نیز به مخاطب منتقل می‌کند، در اثر پیلارام نمایش دارد. اما آثارش به این امر خاتمه نمی‌یابد او طراح طراز اول و معلم موفقی هم بوده است
وی افزود: فرامرز پیلارام یک تصویرگر بی‌نظیر نیز بود. مجموعه قصص قرآنی او که امروز در موزه هنرهای معاصر موجود است، او را به عنوان یکی از شاخص‌های فرهنگ معاصر تصویری ما مطرح کرده است. او معلمی منعطف و در امر آموزش بسیار موفق بود. خوشحالم که خوشبختانه بعد از دو سال تلاش آقایان معتقدی، بهمن پور و تقوی و خانم توکا ملکی کتاب گزیده آثار پیلارام به ثمر نشسته است.
جواد مجابی منتقد هنر مدرن و شاعر و نویسنده نیز در یک پیام ویدیویی که پخش شد، گفته بود: «سنت خوبی است که مجموعه آثار هنرمندان ایرانی انتشار می‌یابد و مجموعه آثار پیلارام نیز از جمله آن‌هاست. خوشبختانه کتاب سروشکل زیبایی دارد و با اهتمام نشر نظر در اختیار هنرمندان قرار گرفته است. تاکید می‌کنم که این کتاب‌ها گنجینه‌های ارزشمندی برای ارائه به هنرمندان و منتقدان هستند.
عباس مشهدی زاده هنرمند مجسمه‌ساز نیز عنوان کرد: پیلارام از معتبرترین افرادی است که می‌شناسم و بنا بر تصادف با او آشنا شدم. من چند سالی قبل از دکتر حسینی در سال 36 بهزاد گلپایگانی را دیدم که به من گفت می‌خواهم به جایی بروم که در آن هنر یاد می‌دهند و نامش هنرستان هنرهای زیباست. من همراهش رفتم و این هنرستان پشت سینما رادیوسیتی بود.
او در ادامه از حاضران در سالن خواست برای جلیل ضیاپور ایستاده و به احترامش یک دقیقه سکوت کنند.
وی ادامه داد: در واقع به خواست ضیاپور بود که این هنرستان رفته رفته بزرگتر شد و بعدها به وزارت فرهنگ گسترش یافت. من در همان هنرستان با حسین زنده رودی و پیلارام و چند هنرمند دیگر آشنا شدم و رشته مجسمه‌سازی را انتخاب کردم. پیلارام کارنامه مبسوطی داشته است. او من را یکبار به محله‌شان برد و شیشه‌نویسی و تابلونویسی‌های فوق‌العاده‌اش را نشانم داد. او شاگرد ویژه شکوه ریاضی بود و ریاضی در زنگ‌های تفریح به پیلارام توصیه می‌کرد کارهای بیشتری بکشد. شکوه ریاضی؛ هنرمندی که هیچ وقت ازدواج نکرد اما فرزندان هنری و هنرمندانی زیادی را تربیت کرد.
این هنرمند در پایان خاطر نشان کرد: فرامرز پیلارام در اداره کردن حروف مهارت زیادی داشت.
کیانوش معتقدی از دیگر نویسندگان کتاب بیان کرد: من از نوجوانی کارهای پیلارام را بسیار دوست داشتم و وقتی پیشنهاد نوشتن کتابی درباره او توسط آقای بهمن پور مطرح شد بسیار خوشحال شدم. بررسی اسنادی درباره این هنرمند شگفت زده ام کرد بابت این که چقدر عمر کوتاه خود پر کار بوده است. انتشار کتابی درباره هنرمندی در جایگاه فرامرز پیلارام به عنوان چهره شاخص در هنر مدرن ایران اتفاق مهمی است و چه بسا باید زودتر نیز اتفاق می‌افتاد. او از پیشگامان نقاشی‌خط است و شانس بررسی آثار این حوزه از آغاز دهه 40 تا آغاز انقلاب را با در دست بودن اسنادش به ما نشان می‌دهد. او آگاهانه از دستاوردها استفاده می‌کند و ما با هنرمندی چندوجهی رو به رو هستیم. پیلارام هنرمندی ناتمام است و جبر زمانه اجازه شکوفایی بیشترش را نداده است.
سعی کردیم در این کتاب جانب انصاف را رعایت کنیم و این کتاب اولین دروازه برای شناخت اوست هرچند باید ده‌ها کتاب درباره‌اش نوشته شود. همچنین نوعی سبک شناسی در این کتاب به کمک علی پیلارام فرزندش نیز صورت گرفته است. امیدوارم این کتاب در این روزگار دیده و کارهای پیلارام بیش از قبل دیده شود. این کتاب فرصت تازه‌ای برای شناخت نقاشی خط ایجاد می‌کند
علی پیلارام فرزند فرامرز پیلارام نیز گفت: پیلارام هنرمندی پرکار بود و ما به این نتیجه رسیدیم این کتاب باید شامل منتخب و گزیده‌ای از آثارش باشد. متاسفانه جعل آثار او بعد از درگذشتش به کرات اتفاق افتاده بود. بنابراین با وسواس دست به انتخاب زدیم و کارها به چاپ رسیدند. این کتاب با قاطعیت عاری از هر نوع اثر جعلی است و می‌تواند در اختیار پژوهشگران قرار بگیرد. وی در پایان از دست اندرکاران و هنرمندانی که با او در انتشار کتاب گزیده آثار پیلارام همراهی کردند، تشکر کرد.
در پایان با حضور جمعی از هنرمندان حاضر روی سن کتاب گزیده آثار پیلارام رونمایی شد.
برچسب‌ها
