نگاهی به یک نمایشی اجتماعی؛ پس از آزار و پس از تحقیر

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در هفت سال نخستِ زندگی، کودک گیراییِ بسیار بالایی دارد. او به مثابه دوربین دقیقی است که هیچ صحنه رفتاری از چشم او به دور نیست و هر آموزه‌ای در این دوره مثل نوشته بر سنگ است. در این هفت سالِ نخست هر انحراف اخلاقی و رفتاری می‌تواند در حافظه و قلب کودک تثبیت و نهادینه شود.

«کودک در 5 و 6 سالگی، نسخه کوچکی از جوانی است که بعدها خواهد شد.» این جمله سخنی از گزل روان شناس مشهور است.

حالا تصور کنید؛ کودکی را که از همان سال‌های آغاز زندگی، در معرضِ جدال‌ها و درگیری‌هایِ پدر و مادرش قرار بگیرد. تصور کنید که کودکی از همان ابتدا که می‌خواهد دستِ چپ و راستش را تشخیص دهد، خود را در میدانِ جنگی ببیند که همان خانه است و دو سویِ این میدان؛ یکی مادر و دیگری پدر است.

نمایش «پس از...» یکی از آثار ارزشمندی است که این روزها در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود و به شکلی دقیق و موشکافانه به این معضل پرداخته است. «پس از...» به ما نشان می‌دهد که درگیری‌ها و دعواهایِ میان پدر و مادر، رفتارهای نادرست و جدال‌ها و بحث‌های تمام نشدنی، چه تاثیری بر فرزندان و آینده‌ی آنان می‌گذارد.

نمایش "پس از" به نویسندگی و کارگردانی مرتضی کوهی از معدود آثار نمایشی این روزهاست که با دقت و حساسیت ویژه ای سعی در نشان دادن مشکلات جامعه بیماران روانی دارد.

متن نمایشنامه "پس از" به خوبی و با مهارت به نگارش در آمده است. در نمایش؛ کاراکتر اصلی به نام "نشان" شرح زندگی هنرمندی را بیان می‌کند که به دلایل متعدد به این بیماری دچار شده است. "نشان" روان پریش است، متوهم است، نسبت به روابط اجتماعی به شدت بدبین است و در برقراری رابطه عاشقانه شکست خورده است. او تحت تأثیر آزارهای پدرش در کودکی، تأدیب در دوران مدرسه، تحقیر در محل کار و تخریب روانی به دلایل مختلف از جمله درگیری‌های شدیدِ پدر و مادرش در دوران کودکی و نوجوانی، دچار اختلالات روانی شده است.

نشان پس از آزار، پس از تأدیب، پس از تحقیر و پس از تخریب، در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. مرتضی کوهی هوشمندانه به مخاطب خود می‌گوید که پس از هر آسیبی، انسان پله پله به سقوط نزدیک می‌شود. او هشدار می‌دهد که اگر پس از هر صدمه روحی، راه را بر وارد شدن آسیب‌های دیگر نبندیم و در صدد التیام آسیب وارد شده نباشیم، مشکلات یکی پس از دیگری بر سر انسان آوار خواهند شد.

کاراکتر "نشان" در حقیقت یک نشانه است. نشانه‌ای که هشدار می‌دهد بازتاب آسیب‌های روانی وارده شده به انسان خیلی زود نمایان خواهند شد. هر چند مرتضی کوهی در نگارش نمایشنامه به کوچکترین جزئیات نیز توجه ویژه داشته اما اوج هنر کوهی در کارگردانی و بازیگردانی نمایش دیده می‌شود.

در نمایش، بازیگرها به خوبی هدایت شده‌اند و با بازی بسیار خوب به مخاطب مجال نمی‌دهند حتی برای لحظه‌ای نگاهشان را از تماشای آنها بردارند. مهران احمدی در خلق کاراکتر "نشان" سنگ تمام گذاشته است. با هر تغییری در سیر بازی او تماشاگر نیز با حس و حال نشان همراه شده و با رنج‌های او همدردی می‌کند. پیمان محسنی که به لطف چهره پردازی خاصش با هر بار ورود در صحنه مخاطب را برای تلنگری جدید میخکوب می‌کند در راستای شکل گیری پلکانی احوالاتِ "نشان" و نمایش آن برای تماشاگر، کم نقص ظاهر شده و شیدا پهلوان نیز با بازی در قالب‌های مختلف هنرمندانه توانمندی خود را به رخ می‌کشد.

مرتضی کوهی در کارگردانی نمایش زیرک و توانمند به نظر می‌رسد. اجزای صحنه تمام و کمال در خدمت کارگردان است. او از هر آنچه که خودش طراحی کرده بهره برده است. حتی از اسپری حشره کشی که در گوشه‌ای از صحنه رها شده و "نشان" را به یاد بوی سم حشره کُش پدرش می‌اندازد نیز غافل نشده است.

آکساسوار در نمایش بجا و مناسب و حساب شده وارد شده‌اند. درهای کشویی گویی دروازه قلب نشان هستند. پنجره خانه انگار نشان از دریچه‌ی ذهن او دارند. درِ خانه از قرار، محل وقوع آسیب‌های وارد شده به اوست و پالت‌های چوبی که در گرداگرد صحنه هستند گویی برایش کلاویه‌های پیانوی او هستند و بخشی از توهمات شنیداری "نشان" از همان کلاویه‌ها بر می‌خیزد.

همه اینها که گفته شد هرچه که هستند در نهایت انگار دالان‌هایی متنوع هستند برای گسیل صدمات روحی در جان کسی که از کودکی تا میانسالی آماج اتفاقات مختلف بوده است. در خاتمه باید اضافه کرد که در تکمیل و به ثمر نشستن نمایش "پس از"، موسیقی، نور، گریم و حتی طراحی پوستر نقش مهمی دارند.

"پس از" تلنگری به آدم‌هاست که در مسیر زندگی، از خود و اطرافیانشان مراقبت کنند. "پس از" می‌خواهد بگوید انسان‌ها و به خصوص پدر و مادرها می‌بایست مراقب آزارهایی باشند که شاید حتی ناخواسته به دیگران می‌رسانند اما بدون شک اثرات مخربی در آینده آنها خواهد داشت.

نکته: براساس تحقیقات انجام شده، هفتاد درصد از شخصیت هر انسان، تا هفت سالگیِ او شکل می‌گیرد. در این نمایش شخصیتِ «نشان» از کودکی در معرضِ دعواها و درگیری‌های پدر و مادرش بوده و همین اتفاقات، تاثیراتِ مخربی روی او داشته است. دیدن این نمایش برای پدر و مادرهایی که بیشتر روزهای خود را به مشاجره و دعوا در محیط خانه و در جلوی دیدِ فرزندان می‌گذرانند، شاید تلنگری جدی باشد.

نمایش: پس از...

نویسنده و کارگردان: مرتضی کوهی تهیه کننده: امیر موسی کاظمی

بازیگران:

مهران مرادی، پیمان محسنی، شیدا پهلوان

تئاتر شهر - سالن قشقایی

23فروردین تا 28 اردیبهشت ساعت اجرا 20 شب زمان نمایش: 1 ساعت و 5 دقیقه

خلاصه نمایش:

نشان30ساله، هنرمند و نوازنده پیانو 5 سال است که دچار انفصال از خود است و در طول این 5 سال با خود مجازش ملاقات کرده و زیسته. این معاشرت، او را حتی از هنر و علایقش جدا ساخته است. اکنون نشان حتی خودش را در آینه هم نمی‌بیند.

-------------------------- نوشته: یاسر یگانه و هبت اله یگانه --------------------------