نیما یوشیج؛ از شعرهای کودکانه تا یادداشت‌های نقادانه

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، علی اسفندیاری مشهور به نیما یوشیج 21 آبان 1276 در یوش مازندران به دنیا آمد. تحصیلاتش را در مکتبخانه یوش شروع کرد و در مدرسه‌ی فرانسوی سن‌لویی در تهران ادامه داد. به این ترتیب با دگرگونی‌های ادبی در جهان آشنا شد و به این باور رسید که شعر کهن در بیان بسیاری از مسائل درمانده و ناتوان است و به دگرگونی احتیاج دارد. او به خوبی قصیده و رباعی و دوبیتی می‌سرود اما نمی‌خواست خود را در بند اوزان کهن نگه دارد. او بنیان‌گذار شعر نوین و ملقب به پدر شعر نو فارسی است. نیما ابتدا آگاهانه ساختار شعرکهن ایران و بنیادهای آن را به چالش کشید و بعد برای هنر خود عنوان «شعر نو» را انتخاب کرد. نیما یوشیج مجموعه شعر «افسانه» را در سال 1300 منتشر کرد. این مجموعه شعر از جمله مهم‌ترین کتاب‌های شعر معاصر ایران است. قسمت‌هایی از مجموعه شعر افسانه نیز در مجله «قرن بیستم» چاپ شد. سردبیر این مجله یکی دیگر از شاعران نامدار معاصر یعنی میرزاده عشقی بود.

به گزارش ایرنا، نیما همچنین اشعاری به زبان مازندرانی دارد که با نام «روجا» چاپ شده است. او در این اشعار با بهره‌گیری از عناصر طبیعی با بیانی رمزگونه به ترسیم سیمای جامعه پرداخته است.

نیما یوشیج در پایان عمر به ذات‌الریه مبتلا شد. او به تهران آمد تا بیماری‌اش را معالجه کند، اما نتیجه‌ای در بر نداشت. این شاعر نوگرا در 13 دی 1338 از دنیا رفت. ابتدا او را در امامزاده عبدالله تهران دفن کردند، اما بنا به وصیت خودش، پیکر او به یوش منتقل شد.

کتاب «یادداشت‌های روزانه نیما یوشیج»

«یادداشت های روزانه نیما یوشیج»، بازیابی و بازنویسی از روی دست‌نوشته‌های نیما است که به کوشش فرزندش، شراگیم یوشیج صورت گرفته است. این یادداشت‌ها که نیما در آن گهگاهی به رویکردهای هنری خویش نیز اشاره کرده است، عمدتا یادداشت و شکواییه های شخصی فردیست که با وجود حیات پربار و آفرینش ادبی خلاقانه، زندگی سرشار از تلخ کامی و مملو از رنجی را برای خود و توده‌ی مردم تجربه کرد.

این کتاب فضای فکری و درگیری‌های روزانه نیما را کاملا منعکس می‌کند. مطالب ارائه شده در این کتاب تنها در مورد شعر و مسائل ادبی نیست و مسائل اجتماعی زمان نیما نیز در این آثار دیده می‌شود.

از «یادداشت‌های روزانه نیما یوشیج» برمی‌آید که هنر او در تعهد به اجتماع شکوفا شد و او همواره معتقد بود که هنر باید به محوری‌ترین مسائل زندگی، یعنی کار و مبارزه گره بخورد. همانطور که هنرمند زندگی اش را در راه هنر صرف می کند، هنر نیز باید معطوف به زندگی باشد و این ارتباط دو طرفه، فداکاری هنرمند در قبال هنر و بالعکس است. «نیما یوشیج» این سبک از حیات را تفاوت میان زیستن و زندگی می‌داند؛ سبکی که در آن فرد زندگی خود را در راهی می‌گذارد که دیگران بتوانند با نگاه به آن، قدر زندگی خود را بدانند.

البته همانقدر که در «یادداشت های روزانه نیما یوشیج»، بر اهمیت زندگی و توجه به آن تاکید شده، اهمیت دادن وی به گذشته و نقش آن در جهان‌بینی نیما نیز مشهود است. وی حال را، اسیر در چنگال حواس می داند اما معتقد است که گذشته، آزادانه در حریم دل، سیر می کند و با آن سر و کار دارد. به این ترتیب می توان دید که «نیما یوشیج» به وضوح گذشته را بر حال ارجح می داند.

کتاب «یادداشت‌های روزانه نیما یوشیج» نوشته نیما یوشیج، در قطع رقعی و جلد شومیز، با 380 صفحه در سال 1402 توسط انتشارات مروارید منتشر شد.

کتاب «توکایی در قفس»

در کتاب «توکایی در قفس» نیما یوشیج، داستان پرنده‌ای را روایت می‌کند که در قفس محبوس است. بهار از راه می‌رسد و توکا همچون سال‌های قبل در قفس بود. با آب و دانه‌ای که صاحب‌اش به او می‌داد، مجبور بود هر روز برای او بلند آواز بخواند. حس می‌کرد اگر چه هر روز ناتوان‌تر می‌شود، اما میل به آزادی در او بیشتر نیرو می‌گیرد. عروس توکا از صاحب قفس می‌خواهد او را آزاد کند. صاحب قفس اما خواست او را رد می‌کند.

بهمن دادخواه جایزه سیب طلای نمایشگاه براتیسلاوا در سال 1973 را برای تصویرهای کتاب «توکایی در قفس» به‌نام خود کرده است

توکای برای یافتن راه و چاره با جانداران مختلف گفت‌وگو کرد اما هیچ موجودی - یا نمی‌تواند یا نمی‌خواهد - برای نجات توکا از قفس کاری بکند. در نهایت سخنان یک جفت توکای کوهی باعث نجات پرنده داستان می‌شود: «خودت به قفس افتادی خودت هم باید راه بیرون آمدن‌اش را پیدا کنی» سرانجام توکا راه خود را به سوی آزادی پیدا کرد.

«توکایی در قفس» در طول سال‌های انتشار یکی از آثار شناخته شده ادبیات کودک قلمداد شده است. بهمن دادخواه جایزه سیب طلای نمایشگاه براتیسلاوا در سال 1973 را برای تصویرهای این کتاب به خود اختصاص داده است. این داستان کوتاه یکی از آثار شاعر بزرگ معاصر، نیما یوشیج، است که با زبان ساده برای کودکان و نوجوانان نوشته شده است.

کتاب «توکایی در قفس» نوشته نیما یوشیج، با تصویرگری بهمن دادخواه، در 24 صفحه، در سال 1396 توسط کانون پرورش فکری منتشر شد.

کتاب «بچه‌ها بهار»

«بچه‌ها بهار»، منتخب بسیار کوچکی از اشعار نیما یوشیج در کنار تصویرهای کلاژ از خطه شمال ایران است که برای کودکان تدارک دیده شده اما برای هر بزرگسالان علاقه‌مند به شعر، هنر و تفکر هم دست خالی نیست. در ابتدای کتاب توضیح داده شده است که شعر بر دامنه‌ی واژگانی کودک می‌افزاید؛ او را از فرهنگ مشترک با جامعه‌اش برخوردار می‌سازد و توان لذت بردن از زندگی و زیبا دیدن را در او تقویت می‌کند؛ به بیان دیگر شعر فاخر قدرت درک زیبایی را به کودک هدیه می‌دهد. همه این حرف‌ها و ادعاها زمانی محقق می‌شود که شعر از نوع ناب خود باشد.

شعر انتخابی: گل‌ها واشدند / برف‌ها پا شدند / از روی سبزه‌ها، از روی کوهسار، بچه‌ها بهار / داره رو درخت، می‌خونه به گوش؛ پوستین را بکن، قبا را بپوش!/ بیدار شو بیدار، بچه‌ها بهار / دارند می‌روند، دارند می‌پرند / زنبور از لونه، بابا از خونه / همه پی کار، بچه‌ها بهار.

کتاب با تصویری از خود نیما یوشیج شروع می‌شود. تصویر پیرمردی مهربان با کوله‌ای پر از گل که یادآور بابا نوروز در فرهنگ ماست. در صفحه‌های بعد تصویرهایی از کودکان را می‌بینیم که با لباس‌های محلی در کنار رود بازی می‌کنند، زنانی که در رود لباس می‌شویند، مراسم عروسی و خنچه‌بران، زنان مشغول در شالیزار، مردان در حال صید ماهی و در پایان تصویر پیرمرد شاعری که در ابتدا دیدیم در جاده‌ای به سمت غروب خورشید می‌رود.

هدی حدادی متولد 1355 نوشتن داستان‌های کوتاه و تصویرگری را با مجلات آغاز کرد و تا کنون در حدود 15 کتاب تالیفی و بیش از 50 کتاب با تصویرگری او در ایران و سایر کشورها به چاپ رسیده است. تکنیک او کلاژ یا تکه‌چسبانی است و به جوایزی هم برای تصویرگری دست یافته است.

کتاب «بچه‌ها بهار» نوشته نیما یوشیج و تصویرگری هدا حدادی، در 28 صفحه در سال 1400 توسط انتشارات میرماه منتشر شد.

کتاب «نیما یوشیج و نقد ادبی»

نویسنده در کتاب «نیما یوشیج و نقد ادبی» کوشیده که ارزیابی علمی و دقیق و منصفانه ای از نظریات نیما یوشیج در حوزه نقد ادبی ارایه دهد. نقد ادبی را می‌توان در میان انبوه یادداشت‌ها و نامه‌های پراکنده بسیار نیما یوشیج یافت که تأملات او را درباره شعر و انواع دیگر ادبی در بر دارد. مایه و مضمون، صورت و ساخت، وزن شعر، موسیقی شعر، قافیه، تصویر و تشبیه، رمز و نماد و وصف شعر از نکته های انتقادی در خور توجهی است که نیما به آن پرداخته و نظریات خود را درباره آنها بیان کرده است.

نقد ادبی را می‌توان در میان انبوه یادداشت‌ها و نامه‌های پراکنده بسیار نیما یوشیج یافت که تاملات او را درباره شعر و انواع دیگر ادبی دربردارد. مایه و مضمون، صورت و ساخت، وزن شعر، موسیقی شعر، قافیه، تصویر و تشبیه، رمز و نماد و وصف شعر از نکته‌های انتقادی درخور توجهی است که نیما به آن پرداخته و نظریات خود را درباره آن‌ها بیان کرده است. در این کتاب کوشیده شده تا نظریات نیما یوشیج، در حوزه نقد ادبی ارزیابی شود. کتاب پس از درج زندگی‌نامه وی، در 9 فصل به همراه بخش حاصل گفتار سامان یافته است. عنوان‌های فصل‌های کتاب عبارت‌اند از: مقدمه خانواده سرباز؛ ارزش احساسات در زندگانی هنرپیشگان؛ حرف‌های همسایه؛ تعریف و تبصره؛ نامه‌ها؛ نقد داستان؛ نقد نمایش‌نامه؛ نقد شعر (به احسان طبری، به احمد شاملو)؛ و مقدمه‌های نیما (دفتر شعر جرقه، آخرین نیروی کوچ).

کتاب «نیما یوشیج و نقد ادبی» نوشته ایرج پارسی‌نژاد در قطع رقعی توسط انتشارت سخن منتشر شد.

کتاب «قصه آهو و پرندگان»

این کتاب داستانی کوتاه و نمادین از پدر شعر نو فارسی، نیما یوشیج برای کودکان گروه سنی 7 تا 10 است.

داستان درباره صحرایی بسیار بزرگ است که یک آبگیر دارد. در اطراف این آبگیر تمام پرنده‌ها و چرنده‌ها جمع بودند و به خوبی و خوشی روزگار می‌گذراندند. هیچ موجود دیگری هم به غیر از این پرنده‌ها و چرنده‌ها در کنار این آبگیر بزرگ زندگی نمی‌کرد. اما روزی دسته‌ای از فیل‌ها به آبگیر می‌آیند و تمام آبِ آبگیر را می‌نوشند. موجودات داستان به فکر چاره‌جویی تصمیم می‌گیرند غاز پیر را پیشوا خود قرار دهند اما پیشوا شروطی داشت که...!

داستان کتاب «قصه آهو و پرندگان» به فرم افسانه‌های اجتماعی و نمادین نوشته شده‌است و از چنان حس و زیبایی‌های طبیعت مدارانه‌ای برخورد است که شنونده پس از شنیدن آن هرگز احساس پشیمانی نخواهد کرد.

این داستان به صورت تمثیلی و نمادین روایت شده و آب نماد حیات در این قصه است. پرنده‌ها و چرنده‌ها نیز نماد انسان‌هایی هستند که در این دنیا می‌خواهند به‌درستی زندگی کنند؛ از داشته‌های برابر استفاده کنند و از سهمی برابر بهره‌مند شوند.

کتاب صوتی و بازی این داستان منتشر و ساخته شده است.

کتاب «قصه آهو و پرندگان» نوشته نیما یوشیج در قطع خشتی، جلد شومیز، 23 صفحه، در سال 1398 توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شد.

کتاب «در تمام طول شب، بررسی آراء نیما یوشیج»

این کتاب به استخراج و طبقه‌بندی آرای نیما در باب نظریه شعر، نوآوری و رسیدن به دیدگاهی منسجم‌تر و مشخص‌تر از نظرهای وی، اختصاص دارد. کتاب مشتمل بر چهار فصل است و در فصل اول به بررسی آثار منثور نیما پرداخته شده و با نشان دادن دگرگونی‌های فکری او و توجه به تاریخ اظهارنظرهایش، سعی بر آن بوده که مخاطب، به ارزیابی درست‌تری از اندیشه‌هایش دست بیابد. در فصل دوم به تلقی نیما از شعر و تلاش‌ها و تنگناهای پیش روی او در این باب اشاره شده است. در فصل سوم، که خود از سه بخش تشکیل شده، به عوامل موثر در نوآوری در تلقی نیما، شرایط و دشواری کار او و همچنین، سرچشمه‌های خلاقیت او اشاره شده است. در فصل پایانی نیز، در سه بخش جداگانه، به ارزیابی نیما، از شعر شاعران فارسی پرداخته شده است.

«در تمام طول شب» که اثری تألیفی در تحلیل اندیشه‌های نیما یوشیج است و نویسنده در فصل نخست به مروری بر آثار منثور نیما می پردازد. دیگر فصل های کتاب نیز عبارت اند از: «نیما و نظریه شعر؛ امکان ها و تنگناها»، «نیما و نوآوری» و «نیما و شعر شاعران». او در بخشی از کتاب درباره نیما یوشیج می نویسد: «نیما بیش تر آرزومند فراهم آمدن زمینه های مناسب تر فرهنگی بود و بی گمان با آن سعه ی صدر و حوصله ی مثال زدنی اش، چندان انتظار نداشت که خیل مخاطبان، اشعارش را چون «کاغذ زر» بر سر و دست ببرند. او به آینده و تغییرات تاریخی و فرهنگی احتمالی چشم دوخته بود.»

«در تمام طول شب، بررسی آراء نیما یوشیج» نوشته احمدرضا بهرام‌پور عمران در قطع رقعی، با جلد شومیز، در 441 صفحه، در سال 1403 توسط نشر مروارید به چاپ سوم رسید.

24457