هشدار درباره شکاف مهارتی جوانان

علی‌حسین شهریور، دبیرکل خانه تعاونگران ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، از وضعیت بازار کار، بیکاری پنهان، شکاف مهارت‌ها و گرایش نسل جدید به مشاغل دیجیتال سخن گفت.

شهریور معتقد است: عدم انطباق مهارت‌ها با نیاز واقعی بازار، بیکاری پنهان و رشد مشاغل غیررسمی از مهم‌ترین چالش‌های این نسل در یافتن شغل پایدار است.

وی تأکید می‌کند: نسل جدید نه کارمند صرف، بلکه خواهان معنا، خلاقیت و انعطاف در کار است و اگر سیاست‌گذاری‌ها تغییر نکند، بخش بزرگی از ظرفیت نیروی جوان کشور در اقتصاد غیررسمی مستهلک خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه، بازار کار در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات عمیقی شده است می‌گوید: ورود نسل Z یعنی جوانانی که با فناوری، شبکه‌های اجتماعی و ارزش‌های متفاوت رشد کرده‌اند، چهره جدیدی به فضای اشتغال داده است. اما این نسل که به استقلال، انعطاف و خلاقیت اهمیت می‌دهد، در ساختار سنتی بازار کار ایران با چالش‌های متعددی روبه‌روست.

به گفته شهریور، بازار کار ایران در حال گذار از ساختاری سنتی به سمت ساختار هوشمند و دیجیتال است. تحولات فناوری، گسترش شبکه‌های اجتماعی و رشد جمعیت تحصیل‌کرده، انتظارات نیروی کار را دگرگون کرده، اما نظام آموزشی و ساختار استخدامی کشور همچنان در چارچوب‌های قدیمی عمل می‌کنند. همین عدم تطابق باعث شده بسیاری از جوانان نتوانند جایگاه شغلی متناسب با مهارت‌ها و خواسته‌های خود پیدا کنند.

شهریور معتقد است: نسل Z به دنبال معنا، آزادی و انعطاف در کار است. این نسل نمی‌خواهد صرفاً کارمند باشد، بلکه می‌خواهد در فرآیند کار خلاقیت و اثرگذاری داشته باشد. اما بخش بزرگی از سازمان‌ها و دستگاه‌های اداری کشور هنوز با نگاه سنتی اداره می‌شوند و فضا برای رشد، یادگیری و نوآوری محدود است. این شکاف میان انتظارات نسل Z و واقعیت بازار کار یکی از دلایل اصلی افزایش بیکاری و اشتغال ناپایدار در میان جوانان است.

وی با تأکید بر ضعف نظام مهارت‌آموزی می‌گوید: بخش مهمی از بیکاری جوانان ناشی از ناتوانی آنان در به‌کارگیری مهارت‌های مورد نیاز بازار است. نظام آموزشی ما هنوز مدرک‌محور است، در حالی‌که کارفرمایان به دنبال نیروهای ماهری هستند که از روز نخست بتوانند در محیط واقعی کار اثرگذار باشند. آموزش مهارت‌های فنی، اجتماعی، ارتباطی و کار تیمی باید از دبیرستان و دانشگاه آغاز شود تا شکاف میان دانش و عمل کاهش یابد.

شهریور بیکاری پنهان را یکی از معضلات جدی جامعه جوان می‌داند و می‌گوید: بسیاری از جوانان در مشاغلی فعالیت دارند که با تخصص یا علاقه‌شان ارتباطی ندارد یا درآمدشان به‌قدری پایین است که نمی‌توان آن را اشتغال واقعی دانست. در ظاهر شاغل هستند، اما عملاً بهره‌وری و رضایت شغلی ندارند. این وضعیت به فرسودگی ذهنی و کاهش امید در میان جوانان منجر شده است.

به گفته دبیرکل خانه تعاونگران یکی از پیامدهای این شرایط، افزایش گرایش به مشاغل غیررسمی و دیجیتال است. بسیاری از جوانان ترجیح می‌دهند در حوزه‌هایی مانند تولید محتوا، طراحی، بازاریابی دیجیتال یا فروش اینترنتی فعالیت کنند، چون این مشاغل آزادی و استقلال بیشتری دارند و متناسب با سبک زندگی دیجیتالی آنهاست. اما مشکل اینجاست که این فعالیت‌ها هنوز در ساختار رسمی اقتصاد تعریف نشده‌اند و فاقد حمایت بیمه‌ای، مالیاتی و قانونی هستند.

شهریور این گرایش را فرصتی بزرگ برای کشور می‌داند و معتقد است: اگر دولت و نهادهای آموزشی مسیر رشد اقتصاد دیجیتال را هموار کنند، نسل Z می‌تواند موتور محرک اشتغال نوآور و دانش‌بنیان باشد.

وی تأکید می‌کند که به جای کنترل و محدود کردن این نسل، باید زیرساخت‌های ارتباطی، فضای استارت‌آپی و قوانین حمایتی را گسترش دهیم تا استعدادهای آنان به بار بنشیند.

شهریور سه محور کلیدی برای عبور از بحران مهارت و بیکاری جوانان مطرح می‌کند: بازنگری در نظام آموزشی با محوریت مهارت‌آموزی و تجربه‌محوری، گسترش دوره‌های کوتاه‌مدت مهارتی با مشارکت بخش خصوصی و تعاونی‌ها و حمایت واقعی از کارآفرینی جوانان و تعاونی‌های نوآور.

وی تاکید می‌کند: تعاونی‌ها می‌توانند بستر امن و پویایی برای اشتغال نسل Z باشند، زیرا بر پایه همکاری و توزیع عادلانه منافع شکل گرفته‌اند.

این فعال حوزه تعاون، کارآفرینی و مهارت‌آموزی افزود: آینده بازار کار به سمت مهارت، نوآوری و اقتصاد دیجیتال در حرکت است. اگر می‌خواهیم از فرصت طلایی جمعیت جوان استفاده کنیم، باید به صدای نسل Z گوش دهیم و ساختارهای سنتی اشتغال را بازتعریف کنیم. اشتغال پایدار تنها زمانی محقق می‌شود که مهارت و خلاقیت به اندازه مدرک تحصیلی ارزشمند شمرده شود.