هنر اسپیلبرگ، بسته‌بندی ماجراهای پیچیده در فیلمی لذت‌بخش برای مخاطب است

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، پانصدوبیست ویکمین سینماتک خانه هنرمندان ایران با نمایش فیلم «پست» ساخته استیون اسپیلبرگ دوشنبه 28 شهریور در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار شد. حسین عیدی‌زاده منتقد سینما با اجرا و کارشناسی کیوان کثیریان به نقد و بررسی این فیلم پرداختند. عیدی‌زاده در ابتدای این برنامه بیان کرد: «پست» از فیلم‌های متاخر اسپیلبرگ؛ کارگردانی با کارنامه بلند بالا و جزو چند فیلم تاریخی‌سیاسی اوست. علاقه‌ای که اسپیلبرگ از مدت‌ها قبل به ساخت فیلم‌های تاریخی‌سیاسی داشته از «فهرست شیندلر» گرفته تا «پل جاسوس‌ها»، «مونیخ» و... شامل فیلم هم می‌شود، آثاری که خیلی از آن‌ها در زمان حال نمی‌گذرد و بلکه در آینده سپری می‌شود. وی افزود: هنر اسپیلبرگ که در این سال‌ها قوام یافته، این است که او توانایی زیادی در بسته‌بندی یک ماجرای پیچیده را در فیلمی دارد که حتی اگر مخاطب از آن موضوع اطلاعی نداشته باشد، ضمن لذت از فیلم، از آن اطلاع می‌یابد. او موضوع را برای مخاطب قابل فهم می‌کند و «پست» نیز از این قاعده مستثنا نیست و اگر ما بدون اطلاعات تاریخی فیلم را دنبال کنیم، همچنان از تماشایش لذت می‌بریم، این ویژگی در همه فیلم‌های اسپیلبرگ وجود دارد و در «فهرست شیندلر» به عنوان جدی‌ترین فیلمش شاید بیشتر. فیلم‌های او در واقع «خودبسنده» هستند، حال اگر درباره موضوع فیلمش تحقیق هم کرده باشید نظیر کتاب‌هایی جلوه می‌کند که تاریخ را خلاصه کرده یا بر نقاط مهم آن دست گذاشته‌اند. این منتقد ادامه داد: اسپیلبرگ از دهه 1970 تاکنون به این مهم به عنوان وظیفه اولیه خود پایبند مانده است اما همین باعث شده گاهی او را دست کم بگیریم اما اگر در دام این می‌افتیم باید از خود بپرسیم مگر چند فیلمساز شبیه او دیده‌ایم که در 50 سال قبل با وجود اینکه به برخی از کارگردانان نظیر جی. جی. آبرامز لقب اسپیلبرگ دادند، اما هیچ‌وقت اسپیلبرگ نشدند؛ زیرا بسته‌بندی فیلم به عنوان یک محصول مناسب برای عموم کار هرکسی نیست و اشراف زیادی بر مدیون سینما و قصه‌گویی می‌خواهد و ما این را از همان شروع فیلم «پست» که حتی از سادگی، بدیهی هم به نظر می‌رسد تا پایان می‌بینیم، از جایی که در ابتدای فیلم با مریل استریپ و تام هنکس آشنا می‌شویم. تحلیل‌گری در هواپیما و در دوران جنگ است که بعد به خبرنگاران می‌رسد و حرف دیگری می‌زند و در ادامه اسناد را می‌دزدد و ماجرای کل فیلم در چند دقیقه اولیه روشن می‌شود که در نبرد سیاستمداران با روزنامه‌نگاران است. در ادامه دوگانه روزنامه نیویورک تایمز و واشنگتن پست را می‌بینیم و بعد بحث شرافت کاری و اخلاقی پیش می‌آید. و همه این دوگانه‌ها از ابتدای فیلم مورد تاکید بوده و نمی‌تواند اتفاقی و ساده باشد. با این حال فیلم «پست» به راحتی این کار را انجام می‌دهد و در دوره‌ای ساخته شده که اسپیلبرگ به یک بلوغ و پختگی رسیده است. همچنین او در این دوران به وزنه‌ای بدل شده است که بعدها می‌دانیم و می‌توانیم به راحتی بگوییم یک فیلم برای اوست یا نه. مثلا یکی از المان‌های فیلم‌هایش خانواده است. عیدی‌زاده درباره شیوه روایت‌گری تاریخ در آثار اسپیلبرگ بیان کرد: سوی دیگر ماجرا روایت تاریخ در آثار تاریخی‌سیاسی اسپیلبرگ است. او همیشه در سمت درست تاریخ ایستاده، خانواده برایش مهم بوده است و در فیلم «پست» روند تغییر شخصیت «کی» از ابتدا تا انتها در این اثر مهم است و فیلم بدون اینکه بخواهد شعار بدهد، این تغییر را نشان می‌دهد و او را از زن معمولی خانه‌دار به یک مدیر تبدیل می‌کند و این تحول در بازی مریل استریپ بسیار آشناست؛ مثلا برخی حالات دست او در سری آثاری که بازی کرده، مشخص است. همچنین از یک حالت شرم در ابتدای فیلم پست به صحنه سخنرانی‌اش با اعتماد به نفس در پایان آن می‌رسد و اتفاقا همزمانی این فیلم با شرایط دهه‌ای که به مرور زن‌ها نقش پررنگی در جامعه گرفته‌اند، جالب و تاثیرگذار است. عیدی‌زاده خاطر نشان کرد: اتفاقا «پست» در دهه 70 آمریکا ساخته شده دورانی که از تاریخ سینما بسیار مهم است و فیلم‌های «پدرخوانده»، «عدالت برای همه»، «کریمر علیه کریمر» و... همگی در آن دهه ساخته شده‌اند. در این دهه ساخت تریلرهای سیاسی بسیار باب شد. ما فیلم روزنامه‌نگاری در این دهه هم زیاد داریم که تم سیاسی‌شان مهم بوده است. اسپیلبرگ در ساخت فیلم «پست» از این فضا بسیار الهام گرفته و سازوکار فعالیت روزنامه‌ها نیز برای او مهم بوده است. چنانچه در چند جای فیلم بر حروف چینی‌ها تاکید و حتی تاریخ روزنامه‌نگاری را در بخش‌هایی از فیلم برای مخاطبش بازآفرینی می‌کند. این جزئیات تفاوت اثر اسپیلبرگ با فیلم‌های تاریخی‌سیاسی در دهه 70 است.

ادامه جلسه به پرسش و پاسخ خبرنگاران اختصاص یافت. یکی از حاضران نقدی به فیلمبرداری کرد و نظر خود را درباره غلو بازی تام هنکس مطرح کرد. عیدی‌زاده درباره بازی تام هنکس گفت: او از ابتدای فیلم شور و حالی در بازی‌اش دارد که با توجه به نقشی است که ایفا می‌کند و باید کنتراستی با مریل استریپ هم داشته باشد که به نظر من جذاب است. مریل استریپ نیز در بازی خود در موقعیت‌هایی احساس شک می‌کند و چون نقش او خود را اندازه موقعیتی که در آن قرار دارد، نمی‌داند بنابراین «اور اکت» ندارد تا سوار بر موقعیت نباشد بنابراین زیرپوستی بازی می‌کند. حسین عیدی زاده در پاسخ به سوالی درباره موفق نبودن فیلم «پست» در جشنواره‌ها توضیح داد: این جنس فیلم‌ها اعتبارشان را به واسطه حضور و موفقیت در جشنواره‌ها نمی‌بینند، اگرچه نظر منتقدان برایشان مهم است اما این فیلم در یک نظامی ساخته شده است و باید به فروش برسد و برای اسپیلبرگ و فیلمسازان فعال در نظام هالیوود برایشان گیشه و البته اسکار مهم است. شاید فیلم به لحاظ سیاسی چندان برنده نباشد و از ابتدا نیز مشخص است درباره مطلوب بودن آزادی بیان است. باید بگویم درباره اسپیلبرگ نکته‌ای بسیار نادیده گرفته می‌شود. اینکه فیلم‌های «ئی تی»، «برخورد نزدیک از نوع سوم»، «پارک ژوراسیک» او فیلم‌های واقع گرایی نیستند و اساسا او فیلمساز رئالیستی در ذهن مخاطبان نیست، با این حال برخی جزئیات در فیلم‌هایش کاملا رئال است و می‌توان گفت در فیلم‌های خود اغراق نمی کند.

5757