هنوز با وضعیت ایده‌آل فاصله داریم

یاسر فریادرس عضو هیأت انتخاب و داوری آثار مستند سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، درباره ملاک‌های ارزیابی و انتخاب آثار متقاضی حضور در این دوره از جشنواره به خبرنگار مهر توضیح داد: امسال با جمعی از دوستان مستندساز و اهل سینمای مستند در قالب هیأت انتخاب و داوری آثار مستند ارسالی به جشنواره فیلم کوتاه تهران را دیدیم و آنچه به‌عنوان فهرست خروجی اعلام شده است، برآیند تصمیم جمعی بود.

وی افزود: خوشبختانه امسال فیلم‌های متنوعی در ژانرهای مختلف در میان آثار متقاضی حضور در جشنواره داشتیم که همین نکته از اتفاقات خوب جشنواره امسال بود. ما هم سعی کردیم گستره انتخاب‌هایمان شامل همه ژانرهای مستند باشد و فضای تکراری‌ای را که گاهی دامن‌گیر سینمای مستند می‌شود، به سهم خود بشکنیم.

فریادرس ادامه داد: وقتی وارد جشنواره‌ها می‌شوید، می‌بینید که نوع خاصی از مستند سال‌هاست که دارد به یک شکل خاص ساخته می‌شود. شاید در دوره‌ای واکنش‌های مثبتی هم به این آثار نشان داده شده و بازخوردهای خوبی هم از جشنواره‌ها گرفته باشند اما آرام‌آرام تبدیل به یک شابلون برای مستندسازی شده‌اند و تعداد زیادی فیلم در سال‌های بعد در همان ژانر و با همان فرم ساخته شده، این همان جریان تکراری است که ما تلاش کردیم به سهم خودمان آن را بشکنیم و فضا را برای دیده شدن ژانرهای مختلف در مستندهای کوتاه، فراهم کنیم. تلاش کردیم مستندهای درجه یکی را که در فضاهای مختلف ساخته شده‌اند، به لحاظ فرمی مورد توجه قرار دهیم.

این عضو هیأت انتخاب و داوری بخش مستند تأکید کرد: حساسیت همه دوستان هیأت انتخاب، بحث فرم آثار بود و برای‌شان مهم بود که فیلم‌های درجه یکی از سلایق مختلف به جشنواره راه پیدا کنند. در ترکیب آثار انتخاب ی هم فیلم پرتره درجه یک داریم، هم فیلم اجتماعی خوب داریم، هم فیلم ورزشی خوب داریم. در فضاهای مختلف آثار خوبی را انتخاب کرده‌ایم.

فریادرس درباره تنیده بودن فرم و محتوا در آثار مستند و نگاه به این مهم در انتخاب آثار بیان کرد: به نظرم این دو موضوع در هم تنیده هستند و نمی‌توان آن‌ها را از هم تفکیک کرد. اینگونه نیست که یک فیلم را صرفاً به دلیل محتوای خوب در جشنواره پذیرفته باشیم و فیلم دیگر را صرفاً به دلیل فرم و ساختار خوب.

وی افزود: در میان آثار، موضوعات جسورانه و خوبی هم وجود داشت که مستندساز جسارت خوبی را برای ورود به آن‌ها داشته و خطر کرده است. خیلی از این مستندها آثار قابل‌ستایشی هم شده‌اند. هم از نظر خلاقیت فرمی و هم از منظر جسارت مستندساز، خیلی از آثار متقاضی این دوره از جشنواره، آثاری درخور بودند.

فریادرس درباره تنوع ژانری آثار هم گفت: طبیعتاً هنوز با وضعیت ایده‌آل فاصله داریم اما خیلی از مستندها را در ژانرهای مختلف در میان آثار شاهد بودیم که همین مسئله جای امیدواری دارد. افرادی که بر فضای سینمای مستند تأثیرگذار هستند باید این تنوع را توسعه دهند تا بتوانیم سبد متنوع‌تری برای مخاطبان تدارک ببینیم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های درباره ملاک‌های انتخاب آثار مستند توضیح داد: بخشی از آثاری که ما کنار گذاشته‌ایم، شاید معترض شوند که ما در فلان جشنواره خارجی پذیرفته شده‌ایم و چگونه است که در جشنواره بین‌المللی خوب درخشیده است اما در این جشنواره داخلی آن را کنار گذاشته‌اید؟ این در حالی است که خیلی از این آثار اساساً مستند نیستند و ربطی هم با حقیقت ندارند، بلکه یک چیدمان از عناصر دراماتیک هستند که در مواردی حتی روایت‌شان هم بسیار دکوپاژشده است. برخی از این آثار، به‌رغم آنکه مخاطب عادی هم متوجه می‌شود که مستند نیستند، به جشنواره‌های خارجی می‌روند و شاید به این دلیل که آنها بخشی از قواعد زبانی ما را متوجه نمی‌شوند، خیلی هم می‌درخشند! اینجا اما حتی مخاطبی که اطلاعی از سینمای مستند نداشته باشد، با هم نگاه اول متوجه می‌شود که این اثر یک فیلم مستند نیست و اتفاقاتی دور از حقیقت در آن جریان دارد.

55226