پارسانیا: افعال انسانی می‌توانند زمینه تحقق سنن الهی باشند
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: سنت‌های الهی، ساختارهایی‌اند که از خلال اراده انسانی تحقق می‌یابند، اما در نهایت در قلمرو اراده‌ای برتر یعنی اراده الهی جریان دارند.
به گزارش گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید پارسانیا در نشست هم اندیشی متی نصر الله که در دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد با اشاره به موضوع نگاهی حکمی به چگونگی تحقق سنت الهی عنوان کرد: من سنت را به‌معنای «سنت‌های تاریخی و اجتماعی» در نظر می‌گیرم که در بینش توحیدی، تاریخ و جامعه پدیده‌هایی وابسته به خالق هستی هستند، برخلاف نگاه مدرن که می‌کوشد انسان و جهان را مستقل از حقیقتی قدسی تفسیر کند.
وی در مورد تفاوت نگاه دینی و نگاه مدرن بیان کرد: نگاه توحیدی، هستی را با وابستگی به خداوند تعریف می‌کند؛ اما نگاه مدرن، انسان و جامعه را به‌گونه‌ای تعریف می‌کند که گویی مستقل از خداوند هستند و این تفاوت بنیادی است.
استاد تمام دانشگاه با اشاره به سنت‌های الهی طبق قرآن کریم افزود: واژه «سنت‌الله» در قرآن به کار رفته، مثلاً در آیه «سُنَهَ اللهِ الَتِی قَد خَلَت مِن قَبلُ»، در این زمینه از صدر اسلام، مسلمانان قواعد اجتماعی و تاریخی را با عنوان سنن الهی درک می‌کردند، البته این تفسیر، تنها در چارچوب جهان‌بینی توحیدی ممکن است.
وی با بررسی سه رویکرد به نسبت اراده انسان و سنت‌های الهی نیز خاطرنشان کرد: این سه رویکرد را می‌توان بر اساس تحلیل صدرالدین قونوی در کتاب فکوک این‌گونه دسته‌بندی کرد؛ نخست رویکرد جبرگرایانه (اشعری) که در این نگاه، افعال انسان تنها محل تجلی اراده الهی‌اند و انسان فاقد نقش مستقل است که ابن‌خلدون نماینده‌ای از این جریان است؛ او تحلیل اجتماعی دارد اما در نهایت، همه‌چیز را به مشیت الهی نسبت می‌دهد.
پارسانیا اظهار داشت: رویکرد دوم نیز اختیار محور در عرصه تشریع که بر اراده انسان تأکید دارد، افعال انسانی می‌توانند زمینه تحقق سنن الهی باشند و این دیدگاه، نقش آزمایش و مسئولیت تاریخی انسان را برجسته می‌کند.
وی ادامه‌داد: سومین رویکرد نیز ترکیبی شامل اراده انسان در ذیل اراده الهی است که در این نگاه، انسان مختار است، اما در ذیل مشیت الهی قرار دارد و این تحلیل با نظریه توحید افعالی سازگار است؛ همان‌طور که گفتم: «انسان مختار آفریده شده است».
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نسبت اراده انسان و نظم کل تاریخ توضیح داد: اراده انسانی می‌تواند با سنت‌های کلی و حاکم الهی هماهنگ باشد؛ برای توضیح بهتر، از مثال باغ و باغبان استفاده می‌کنیم؛ گیاهان در باغ بر اساس اقتضای خود می‌رویند، اما کل باغ زیر نظر باغبان و بر اساس تدبیر او سامان یافته‌است، در این راستا انسان فاعل بالتسخیر و کنشگر مختار است اما در نظمی کلان‌تر فعالیت می‌کند.
وی اظهار داشت: سنت‌های الهی ناظر به‌کل تاریخ‌اند، نه فقط کنش‌های فردی. مثلاً سنت ارتباط بین ایمان و پیروزی که در سوره انفال به آن اشاره شده، نشان‌می‌دهد که تاریخ، جریانی تحت اراده‌ای قدسی و فراگیر دارد.
پارسانیا گفت: سنت‌های الهی، ساختارهایی‌اند که از خلال اراده انسانی تحقق می‌یابند؛ اما در نهایت در قلمرو اراده‌ای برتر یعنی اراده الهی جریان دارند، این سنت‌ها، چارچوبی برای درک آغاز، مسیر و پایان تاریخ ارائه می‌دهند؛ چارچوبی که اختیار انسان را به رسمیت می‌شناسد، اما آن را در بستر نظام وحدانی الهی معنا می‌بخشد.