پاسخ سوالات شرعی درباره احکام «قصاص»
پاسخ سوال‌های شرعی خود درباره احکام «قصاص» را در گزارش زیر بخوانید.
به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، مرگ امری طبیعی است، اما برخی از افراد به دلیل بروز ناهنجاری‌های رفتاری به عمد یا غیرعمد کشته می‌شوند. مرگی که در آن فرد دیگری با عنوان قاتل مسبب آن است و در اصل جرمی صورت گرفته است. در این حالت مجازات مجرم به شکلی معمولا مشابه جرم را قصاص گویند.
براساس این گزارش، قصاص به دو بخش قصاص نفس و قصاص عضو تقسیم می‌شود. حکم قصاص از احکام مسلم دین اسلام است که آیات متعدد قرآن، روایات متواتر و اجماع بر آن دلالت می‌کنند.
اهمیت این امر باعث شده تا موضوع سوال شرعی این هفته را در همین باب مطرح کنیم که اگر برخی از اولیای دم نخواهند قصاص کنند و دیه دریافت کنند حکم شرعی چیست؟ آیا در حکم شرع و قانون مدنی تفاوتی وجود دارد؟ و اینکه آیا می‌توان به جای قصاص حکمی را جایگزین کرد یا خیر؟
حجت الاسلام و المسلمین مهدی آذری طوسی، سخنران و کارشناس امور دینی به خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: خداوند در آیه 179 سوره بقره می‌فرماید: «ولکم فی القصاص حیا یا أولی الألباب لعلکم تتقون»؛ و برای شما در قصاص، حیات و زندگی است،ای صاحبان خرد! شاید شما تقوا پیشه کنید. در قصاص اگرچه یک حق حیات سلب می‌شود، اما برای جامعه حیات روانی و امنیت جانی به ارمغان می‌آید.
حجت الاسلام و المسلمین آذری طوسی به سوالات شرعی شما هم پاسخ داده است که می‌توانید در ادامه آن را بخوانید:
فرق قصاص و اعدام در چیست؟
پاسخ آن است که قصاص حکم شرعی است و اعدام کیفیت اجرای آن حکم شرعی است؛ یعنی اعدام یکی از مصادیق قصاص است.
در وهله اول باید گفت که قصاص متعلق به شاکی است و می‌تواند هم آن حکم را اجرا کند و هم مورد بخشش قرار دهد. قصاص و اعدام هر دو مجازاتی فیزیکی و بدنی است با این تفاوت که اعدام سلب حیات می‌کند، اما قصاص ممکن است قطع عضو هم باشد.
در ص ه اا ه ام م دارد؛ ا در اام . ص در جرائم ص رواست، ا اام ا در حد و زدارنده باشد. همچنین ص در قرآن بیان شده است، ا اام ی ا. در ن ا در ت ص داده شده در گرفتن ن ت اام را برای زم می‌گردا. درواقع اام و ا ا در ری از ارد ا از و ره آن داد.
اگر پدری حضانت فرزندش را به مادر فرزند بدهد و پسر خود را به قتل برساند، قصاص می‌شود؟
به طور کلی اصل اولیه آن است که قاتل بایستی قصاص شود. ولی در بعضی از موارد استثنا شده است آن هم به خاطر نص و روایاتی که در این زمینه وارد شده است. البته برخی از علما فرمودند شاید علت اینکه پدر از حکم قصاص معاف است، احترام و حفظ حرمت جایگاه او به نحو کلی است، اما شخص پدر حرمت حقیقی خودش را از دست داده؛ باید توجه داشت که اگر پدر قصاص نمی‌شود کفاره به گردنش است و حاکم شرع او را تعزیر می‌کند و در روایت داریم که پدر هم باید تبعید شود و هم باید تعزیر، تادیب و تنبیه شدیدی بر او تحمیل شود؛ فرقی هم ندارد که پدر حضانت فرزندش را بر عهده دارد یا ندارد.
آیا کسی که قصاص می‌شود، در آن دنیا گناهی به گردنش نیست؟
پاسخ آن است که گناهان در انسان دو نوع تکلیف بر ذمه فرد عاصی قرار می‌دهد یکی استغفار و دیگری قضای آن است. مثلا کسی نمازش قضا شد به صرف آن که قضای نمازش را بخواند و استغفار نکند، به دلیل تنبلی که انجام داده گناه دارد و گناه از ذمه او پاک نمی‌شود؛ اما اگر کسی قصاص شد و نیز توبه کرد رحمت الهی واسعه است.
بیشتر بخوانید
استفتاء از آیت الله خامنه‌ای درباره احکام قصاص
اگر کسی را طوری کتک بزنیم که بدنش سرخ و البته بعد از چند دقیقه خوب شود آیا باید دیه بدهیم؟ مقدار دیه چقدر است؟ یا اگر با کودک صغیری جوری شوخی بکنیم که بدنش سرخ شود آیا معصیت کرده‌ایم و باید دیه بدهیم؟
دیه ثابت است و اگر در بدن باشد دیه‌اش سه چهارم دینار است (یک دینار شرعی معادل 6 /3 گرم طلا است).
آیا مطالبه نکردن دیه دلیل بر ابراء ذمه است؟
در صورتی که مجنی‌علیه نسبت به دیه عضوی ابراء ذمه نماید، جانی بدهکار دیه آن عضو نیست، ولی صرف مطالبه نکردن دیه ابراء ذمه نیست.
تأدیب به چه معناست؟ آیا همان تعزیر است؟ حد شرعی آن چیست؟ تادیب و ولایت بر تادیب کودک برای حاکم شرع، ولی کودک، معلم در تعلیم و مومنان عادل به چه صورت است؟
تأدیب و تعزیر و آنچه مربوط به حاکم شرع است به نظر خود حاکم بستگی دارد و تأدیب از ناحیه پدر مثلا و یا معلم مجاز از طرف ولی طفل، مشروط به آن است که موجب دیه نشود و اگر سیاه یا کبود و یا قرمز شود، دیه لازم می‌شود.
استفتاء از آیت الله سیستانی درباره احکام قصاص
در مورد افرادی که باید قصاص شوند آیا اولیای دم می توانند عضو جانی را مشروط و معلق (نه منجز) انجام دهند؟
می توانند.
اگر در حوادث ورزشی در مسابقه ای از سوی یکی از ورزشکاران به دیگری صدمه ای غیر قصد وارد شود از لحاظ کیفری جرمی ندارد لکن آیا به خاطر جرح و کسری که وارد کرده است ضمان دارد و دیه ای باید پرداخت بکند؟
دیه واجب است مگر اینکه شخص مجروح مقصر باشد.
اولادی که توسط والدین مضروب می شوند و سیلی می خورند و همچنین دانش آموزان که از معلمان خود کتک می خورند اگر ضرب بحد دیه برسد، آیا اولیاء و مربیان مدیون این بچه‌ها هستند و چگونه باید آن‌ها را راضی کنند؟
دیه واجب است پدر می تواند بعضی از مصارف غیر نفقه از آن‌ها را به حساب آورد. معلم هم اگر می تواند باید دانش آموزان را پیدا کند و راضی نماید و اگر از یافتن آن‌ها مأیوس شد، باید رد مظالم بدهد.
اگر کسی عمدا یا سهوا به پای فردی چاقو بزند چه حکمی دارد؟
حرام است و دیه دارد و گاهی هم حکم قصاص.
استفتاء از آیت الله مکارم شیرازی درباره احکام قصاص
بسیاری از فقهاء می فرمایند: «پدر به خاطر قتل فرزند قصاص نمی شود، ولی مادر قصاص می شود.» دلیل این تفاوت چیست؟
مدرک عمده بر تفاوت بین پدر و مادر در این حکم، روایات فراوانی است که در این زمینه وارد شده است. بسیاری از این روایات کلمه «رجل» یا کلمه «اب» دارد. جالب این که تنها در سؤال راوی نیست، تا بگوییم راوی سؤال از محل ابتلای خود کرده، بلکه در کلام امام (علیه السلام) نیز وجود دارد که خود دلیلی بر تفاوت است؛ به یقین حمل «رجل» یا «اب» بر مفهوم اعم، به حسب متفاهم عرب امکان ندارد، و تعبیر به «والد» نیز ظهور در همین معنا دارد و حمل بر مفهوم اعم بسیار مشکل است و با موازین فقهی نمی سازد. به علاوه، مسأله تقریبا اجماعی است و مخالفت با آن، با این همه اقوال و روایات، با ذوق فقه سازگار نیست و تمسک به قاعده «درء» در این جا بسیار مشکل است؛ زیرا عمومیت قانون قصاص از آیات و روایات عدیده استفاده می شود، و استثناء کردن از آن، دلیل محکمی می خواهد که در مورد مادر وجود ندارد.
آیا احراز قصد قتل حین ارتکاب عمل، شرط مشروعیت حکم قصاص است؟
آری احراز شرط است؛ هر چند به وسیله قرائن و شواهد باشد.
کسی که در جنگ‌ها و درگیری های داخلی نقش فعالی داشته، توسط طرف دیگر در خانه خود ترور می شود، حکم آن چیست؟
هرکس مؤمنی را عمدا به قتل برساند حکمش قصاص است و اگر او مرتکب خطایی شده، باید به وسیله حاکم شرع حکم الهی در مورد او اجرا شود.
در صورتی که قاتل ادعاکند جهل به حکم دارد و نمی دانسته مجازات قتل عمد قصاص است و این ادعا از نظر دادگاه مقرون به واقع باشد و احتمال صدق آن وجود داشته باشد، آیا تأثیری در اعمال قصاص دارد؟
جهل به حکم قصاص هیچ تأثیری در اعمال قصاص ندارد.
انتهای پیام /