«پوشاک سنتی»؛ زبان دیگر ما در عرصه جهانی شدن / دغدغه پژوهشگران

در راستای رسیدن به استقلال فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، آشنایی با لباس و پوشاک محلی ایران یکی از موضوعاتی بوده که در چند دهه اخیر دغدغه بسیاری از هنرمندان، طراحان، اساتید و دانشجویان بوده است.

به گزارش خبرنگار مهر، چند سالی است که آشنایی با لباس‌های سنتی و محلی دغدغه برخی از هنرمندان و هنرپروران کشور است و سعی دارند با پژوهش و تحقیقات در این زمینه آقار و مجموعه‌های هنری و فرهنگی درخوری را جمع‌آوری کنند و در اختیار مخاطبان این حوزه قرار دهند. باید بدانیم که در عرصه تکنولوژی و ارتباطات نگاه‌داری از صنایع دستی و فرهنگی جز اولویت‌ها قرار دارند و بدون شک در عرصه بین‌المللی برای جهانی شدن زبان دیگر ما خواهد بود. بسیاری از استان‌ها همچنان در حفظ این سنت خود تلاش می‌کنند، در ادامه به چند مورد از لباس محلی و سنتی اشاره می‌شود.

تولید ابریشم و منسوجات ابریشمی

رامیان قزلباش «استان گلستان»، مجموعه‌ای از ایل‌های شمال فلات ایران بود که شاه اسماعیل یکم به یاری آنها سلسله صفوی را پس از براندازی سلسله آق‌قویونلوها بنیان‌گذاری کرد. به طور کلی به ارتش ایران در زمان صفویان، قزلباش می‌گفتند. ترکان قزلباش برای دفاع از مناطقی از جمله گلستان، سمنان، مازندران و خراسان که از هجوم ازبکان و ترکمن‌ها عازم شده بودند به دستور شاه عباس صفوی، به این مناطق به اجبار کوچ کردند. یکی از شاخص‌ترین مشاغل آن‌ها تولید ابریشم و منسوجات ابریشمی است. زنان این منطقه از زمان‌های بسیار دور لباس‌های ابریشمی خوشرنگ و دستباف مزین به نوار می‌پوشیدند. نوارهای دستباف در قسمت مچ و پایین پیراهن، لباس آنان را که بر دامن‌های پرچین بلند می‌افتاد زینت می‌دهد.

استفاده زنان ابیانه از شلیته، یل، سربند و گیوه

روستای ابیانه یکی از بلندترین نقاط مسکونی ایران است. همچنین به دلیل معماری بومی و بناهای تاریخی پرتنوع از روستاهای مشهور ایران به حساب می‌آید. مردم ابیانه به سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آنها از مراکز پرجمعیت و راه‌های ارتباطی قرن‌ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی از جمله زبان و لهجه قدیمی خود را حفظ کرده‌اند. پوشش سنتی روستای ابیانه همچنان میان مردمانش رواج دارد و پوشیدن آن یکی از تعصبات آنان است. زنان ابیانه از پیراهن، شلیته، یل، سربند و گیوه استفاده می‌کنند.

زنان پاشاکی همچنان لباس محلی ابریشمی استفاده می‌کنند

روستای پاشاکی در شرق استان گیلان، شش کیلومتری غرب شهرستان سیاهکل واقع شده است. ساکنان این منطقه به گویش گیلکی صحبت می‌کنند. پاشاکی به علت شرایط اقلیمی کانون اصلی فعالیت‌های شالیکاری است. همچنین پرورش کرم ابریشم، حصیربافی، شالبافی، زنبیل‌بافی و بافت پیراهن ابریشمی در این منطقه رواج داشته است. زنان مسن پاشاکی همچنان از لباس‌های محلی که با ابریشم تهیه می‌شود، استفاده می‌کنند.

لباس سنتی؛ نشانگر تجلی تفکر و فرهنگ سترگ

سیده راضیه ابراهیمیان، طراح و نویسنده در حوزه مد و لباس، پژوهش‌ها و تحقیقات زیادی درباره لباس‌های سنتی ایران داشته است که حتی مجموعه کتاب او با عنوان «لباس سنتی مردم ایران؛ کلیات طراحی تا دوخت» هم در این زمینه است. او در این کتابش به موضوعاتی همچون هنر، فرهنگ و تمدن چند هزارساله مردم کشور ایران در طول تاریخ همواره در جهان پر آوازه بوده است و با وجود فراز و نشیب‌ها (مانند، سیاست، جنگ، اقتصاد، مذهب، بلایای طبیعی) هرگز از تلاش و دغدغه قشر متفکر هنرمند جامعه کاسته نشد و همواره ظهور هنرمندان بزرگ و ماندگاری که با هنر خود سازندگی، بالندگی و جاودانگی به جای گذاشتند را شاهد بوده‌ایم. از این جمله هنرها می‌توان به لباس و پوشاک سنتی مردم ایران اشاره کرد. میراثی به جا مانده از تاریخ فرهنگ، نوع پوشش و زندگی مردم ایران، که نشانگر تجلی تفکر، هنر، اندیشه و فرهنگ سترگ و جهان‌گستر مردمان این مرز و بوم است، اشاره کرده است.

او به خبرنگار مهر می‌گوید: امروزه در عصر تکنولوژی و ارتباطات، لباس و پوشاک سنتی ایران، زبان دیگر ملی ما برای معرفی در عرصه جهانی شدن است.

این پژوهشگر حوزه مد و لباس ادامه می‌دهد: در راستای رسیدن به استقلال فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، آشنایی با لباس و پوشاک محلی ایران یکی از موضوعاتی بوده است که در چند دهه اخیر دغدغه بسیاری از هنرمندان، طراحان، اساتید و دانشجویان بوده است، اما همواره کمبود منابع علمی و ضرورت نیاز به مرجعی کامل به همراه نمایش آنها احساس می‌شده است.

مشابه‌سازی لباس‌های سنتی در پوشاک امروزی

او می‌گوید: تاریخ، مکان جغرافیای، اقتصاد و نحوه زندگی، هنر، ذوق و سلیقه مردم هر منطقه با نوع لباس و پوشاک آنها ارتباط مستقیم دارد. به همین سبب در این کتاب ابتدا، پیشینه تاریخی، فرهنگی، سیاسی، جغرافیایی و اقتصادی پوشاک هر منطقه بررسی و سپس اجزا و تکه‌های مختلف با تصویر نمایش داده شده همراه با نحوه الگوسازی و دوخت آنها با پارچه‌ها و ابزار و یراق موجود در بازار ایران، (به دلیل عدم دسترسی عموم هنرجویان به دوخت‌های سنتی مناطق مختلف ایران) تلاش شده است با ابزار و یراق موجود در بازار، دوخت‌های سنتی، با وفاداری به رنگ، طرح و ساختار لباس‌های هر منطقه مشابه‌سازی شود. و در پایان به معرفی طرح‌های پیشنهادی با اقتباس از فرهنگ و لباس اقوام سنتی ایران به روش جدید و آسان پرداخته شده است.

این مجموعه کتاب که با بهره‌گیری از منابع غنی در این زمینه است مجموعه‌ای منسجم و همراه با محتوای طراحی، الگوسازی در زمینه دوخت لباس سنتی است تا هنرجویان و علاقه‌مندان به این حوزه از لباس سنتی بتوانند رجوعی به آن داشته باشند تا با لباس سنتی کشورمان هم آشنا شوند و هم در طراحی و اقتباس به آن رجوع کنند.