پیش‌بینی درآمد 700 تا 750 هزار میلیارد تومانی مالیاتی در بودجه سال آینده
رییس مرکز دادرسی سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه رقمی که در بودجه سال آینده برای درآمد مالیاتی در نظر گرفته شده، حدود 700 تا 750 هزار میلیارد تومان است، گفت: ظرفیت وصول درآمدهای مالیاتی برای سال 1402 تا هزار هزار میلیارد تومان وجود دارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، محمد پاریزیمشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی، ضمن اشاره به اهمیت تعریف شاخص‌های مناسب در تحقق اهداف نظام مالیاتی کشور گفت: فرض ما نباید بر این باشد که در چارچوب فعلی شاخص تعریف کنیم. در سال‌های اخیر سازمان امور مالیاتی گروگان دولت‌ها و قانونگذران بوده است ولی نباید در همین چارچوب صرفا شاخص تعریف کرد. دولت‌ها به سرعت رئیس سازمان را با اغراض سیاسی تغییر داده‌اند و قانون گذاران نیز ثبات در قوانین نداشته‌اند و به سرعت قوانین را تغییر می‌دهند.
وی افزود: به عقیده من شاخص‌ها دو دسته است؛ دسته اول شاخص‌های هدف یا ملی هستند و دسته دوم شاخص‌های فرآیندی است. در دسته اول چند شاخص کلیدی داریم نسبت مالیات به تولید، نسیت مالیات به بودجه دولت و مسئله توزیع درآمد که البته اندازه‌گیری آن دشوار است. این شاخص نشان می‌دهد اگر مالیات گرفته نمیشد ضریب جینی چند بود و بعد از اعمال نظام مالیاتی ضریب جینی چقدر شده است. در حال حاضر امکان محاسبه این شاخص به طور دقیق وجود ندارد ولی به عقیده من در ایران عملکرد نظام مالیاتی در ضریب جینی معکوس است و بیشتر از اقشار کم درآمد مالیات اخذ می‌شود.
بیش از 90 درصد بودجه عمومی دولت باید از مالیات تامین شود
پاریزی در ادامه مهمترین شاخص در تعیین اهداف کلان مالیاتی را افزایش نسبت درآمدهای مالیاتی به بودجه دولت دانست و افزود: در حال حاضر وضعیت بسیار نامطلوبی در اداره دولت با درآمدهای مالیاتی داریم و عملا هیچ راه دیگری نیز برای تامین بودجه دولت وجود ندارد و مواردی مثل مولدسازی درآمدهای دولت در سال‌های اخیر سهمی بسیار ناچیز داشته است. عدم تحقق دیگر درآمدها همواره با استقراض از بانک مرکزی تامین شده است و بنابراین پایین آمدن شاخص نسبت مالیات به بودجه دولت، به طور مستقیم به افزایش تورم منجر می‌شود. پایدارترین روش تامین بودجه دولت درآمدهای مالیاتی است که در اقتصاد ما در سال‌های اخیر جدی گرفته نشده است. بالا آمدن شاخص مالیات به بودجه دولت نیز در برخی سال‌های اخیر به این دلیل رخ داده که به اجبار میزان فروش نفت ما کاهش پیدا کرده است. ولی باید به این فکر کنیم که با درآمدهای مالیاتی بودجه دولت را تامین کنیم و اگر این نسبت به 100 درصد نمی‌رسد دست کم کل بودجه جاری یعنی 90 درصد کل بودجه عمومی را شامل شود. اینکه به سهم 30 درصدی مالیات از بودجه دولت قانع شویم و در قوانین سالانه بخواهیم 5 درصد به آن بیفزایم مطلوب نیست و باید تحولی در این زمینه رخ دهد.
وی افزود: در مورد نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی نیز وضعیت فعلی کشور در حدود 6 درصد است. در این شاخص نیز معمولا هدفگذاری می‌شود که در یک دوره 4 ساله 50 درصد افزایش یابد. اما این روش منطقی نیست و باید به این مسئله فکر کنیم که نسبت عادلانه و معقول این شاخص برای اقتصاد ایران چقدر است و فاصله ما با این میزان مطلوب چقدر است. به طور مثال یک زمان یک مطالعه انجام شد و نتیجه این بود که برای اقتصاد ایران این شاخص باید حدود 13 درصد باشد.
متولی نظام مالیاتی کشور وزارت اقتصاد است
مشاور عالی رئیس کل سازمان امور مالیاتی متولی اصلی تحقق اهداف نظام مالیاتی کشور را وزارت اقتصاد دانست و افزود: اولین انتظار من به عنوان یک شهروند، اصلاح مالیه بودجه است چراکه قبل از آن نمی توانیم خیلی از اصلاحات دیگر را همچون نظام بانکی را درست کنیم. بازوی اصلی وزارت اقتصاد در اصلاح مالیه بودجه، سازمان امور مالیاتی است. شاخص‌ها از این جهت مهم هستند که بدون داشتن هدف و سیاستگذاری، پرداختن به سایر مسائل، بیهوده است. مهمترین هدف به نظر من در این حوزه این است که بایستی فکری برای بیش از 50 درصد بودجه که از طریق نفت تامین می شود بکنیم.
وی درخصوص شاخص‌های فرآیندی ارزیابی عملکرد سازمان امور مالیاتی گفت: شاخص خوداظهاری بسیار مهم است و نشان دهنده میزان رضایت مودیان است. درصد خوداظهاری در نظام مالیاتی ما پایین است و بایستی آن را افزایش دهیم. شاخص عدم تمکین نیز شاخص مهم دیگری است که در خصوص کم هزینه شدن فرآیند اخذ مالیات و رضایت مندی مهم است. عمده مالیات دریافتی در کشور ما ترکیبی از مالیات شرکت ها، حقوق و مشاغل است. ترکیب و سهم مالیات دریافتی نیز بسیار مهم است که نشانده سهم هر کدام از پایه های مالیاتی است. هزینه کردن برای دریافت مالیات از جمله نیروی انسانی که در این بخش فعالیت می‌کند، بسیار حایز اهمیت است و مجموع این موارد شاخص‌هایی هستند که میتواند در ارزیابی عملکرد سازمان امور مالیاتی مد نظر قرار بگیرد.
شاخص گذاری صحیح پیش نیاز مهم تحول در نظام مالیاتی کشور
مهدی موحدی بک نظر دبیر علمی همایش و رئیس مرکز آموزش سازمان امور مالیاتی، در این نشست گفت: یکی از مقولاتی که تحت حکمرانی نرم مورد توجه است و مطالعات زیادی پیرامون آن شکل گرفته، بحث حکمرانی مبتنی بر شاخص‌هاست. این شاخص‌ها جهت‌گیری آن چیزی که باید رخ دهد در سازمان مالیاتی را نشان می‌دهد. شاخص‌ها نه تنها رویه‌ها و قوانین رو از جهت عملکردی مورد سنجش قرار می‌دهند، بلکه نگاه بدیلی را نیز پیش روی سیاستگذار قرار دهد و مبدأ حرکت به سمت یک نگاه جدید و یک تحول در عملکرد باشد. بنابراین تعریف شاخص‌ها میتواند در بهبود عملکرد فعلی سازمان امور مالیاتی مهم باشد و در این زمینه تعریف شاخص‌های مناسب نقش اساسی دارد. اما علاوه بر این میتوان شاخص‌هایی را نیز تعریف کرد که یک جهت گیری جدید پیش روی سیاستگذار و تصمیم سازان و تصمیم گیران امور مالیاتی قرار دهد که به سمت تغییر رویه‌ها و قوانین مالیاتی حرکت کنند.
وی افزود: اما یک سئوال مطرح است و آن اینکه عملکرد سازمان امور مالیاتی وابسته به کدامیک از شاخص‌هاست و در مورد کدام شاخص‌ها عملکرد سازمان امور مالیاتی تعیین کننده نیست و موارد دیگری در این زمینه موثر هستند. بنابراین بخشی از شاخص‌ها اساسا از دایره اختیار سازمان امور مالیاتی خارج است و باید در این زمینه بین شاخص‌ها تفکیک قائل شد. به طور مثال در مورد شاخص مهم و معروف «نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی» عملکرد سازمان امور مالیاتی سهم کامل را ندارد و مواردی مثل قوانین و عملکرد دیگر دستگاه‌ها نیز بسیار مهم است. نکته دیگر اینکه در مورد چنین شاخص‌هایی مقایسه ایران با دیگر کشورها منطقی نیست چراکه نظام مالیاتی و بیمه‌ای در کشورها متفاوت است و به طور خاص در ایران بخشی از پرداخت‌های مردم در قالب مالیات به سازمان امور مالیاتی نیست و به بیمه‌ها انجام می‌شود.
وضعیت نامطلوب هدفگذاری شاخص‌های مالیاتی در برنامه‌های توسعه
موحدی ضمن انتقاد از وضعیت تحقق اهداف مالیاتی در برنامه‌های توسعه کشور گفت: در برنامه اول توسعه شاخص نسبت مالیات به تولید حدود 8 درصد در نظر گرفته شده بود که امروز تحقق این هدف امکان پذیر نیست. شاخص نسبت مالیات به بودجه دولت نیز در حدود 4 درصد در نظر گرفته شده بود که این نسبت در برنامه دوم حدود 20 درصد کاهش پیدا کرد. بنابراین رویه هدفگذاری برای شاخص‌های مالیاتی در برنامه‌های توسعه منطقی نبوده است و در زمینه تعریف شاخص‌ها نیازمند تحول هستیم. به طور خاص به عقیده من نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی شاخص مطلوبی نیست و نباید در برنامه‌های توسعه به عنوان شاخص اصلی مطرح شود.
مشاغلباید5تا6برابرمیزانفعلی، مالیاتبپردازند
علیرستمپوررئیسمرکزدادرسیسازمانامورمالیاتی، درایننشستاهمیتمباحثمرتبطبااقتصادسیاسیرادرعملکردسازمانامورمالیاتیموثردانستوگفت: ازیکسمتظرفیتسنجیلازمانجامنشدهوهدفگذاریبرایسازمانامورمالیاتیمتناسبباشرایطوقوانینحاکمبرکشورانجامنشدهاستوازطرفدیگرمقولهاقتصادسیاسیمانعازآنمیشودکهآنچهدرتوانسازمانامورمالیاتیهستراهمانجامدهد. بهطورمثالسهممالیاتمستقیممشاغل5درصدسبدمالیاتیاستوسهماصنافنیز2تا2.5درصداست. بهعقیدهمنسبدمالیاتیاینبخشکهصدایبلندیدارندوبهمقاماتعالیکشوردسترسیدارند، بایدبهمراتببیشترازاینباشد. برایامسالبهطورمستندمیتوانستیمبراساسقوانینفعلیکشور5تا6برابرسال‌هایقبلازاینبخشدرآمداخذکنیمولیمسائلاقتصادسیاسیمانعشد. مالیاتاینبخشدرسالجاریبراساسواریزیبهپایانه‌هایفروشگاهیآن‌هامحاسبهشدولیدرنهایتبهدلیلمخالفت‌هاعملاسازمانعقبنشینیکرد. بنابراینرفعمشکلاتاقتصادسیاسیوپذیرشاینکهافرادبایدمتناسببادرآمدشانمالیاتبپردازند، اولینگامیاستکهبایدبرداشتهشود.
ظرفیتهزارهزارمیلیاردتومانیدرآمدهایمالیاتیدرسال1402
ویافزود: پاکتریندرآمددولت‌ها، درآمدمالیاتیاستوبایدبهسمتیبرویمکهدولتبهقدرکفایتازایندرآمدهابهره‌مندشود. درسالجاریحدود52درصدمنابعدرآمدیدولتازمالیاتتامینمیشود. رقمیکهدربودجهسالآیندهدرنظرگرفتهشده، حدود700تا750هزارمیلیاردتوماناستواگرسقفبودجه2هزارمیلیاردتوماندرنظرگرفتهشود، ایننسبتبرایسالبعدبهحدود37درصدمیرسد. کاهشایننسبتمنطقینیستوبایدبرایسالبعدنیزایننسبتبالاتراز50درصدتثبیتشود. هوشمندشدنفرآینداخذمالیات‌هااینظرفیتراایجادکردهاستوبهعقیدهمنسقفوصولدرآمدهایمالیاتیبرایسال1402بالاتراز750هزارمیلیاردتوماناستوحداقلبایدنسبتمالیاتبهبودجهسال1401، درسال1402نیزمحققشودوبرایتحققایننسبتدرآمدهایمالیاتیدربودجهسال1402بایددرحدودهزارهزارمیلیاردتوماندرنظرگرفتهشود.
تقویتنیرویانسانینیازجدیسازمانامورمالیاتیاست
رستمپورتقویتنیرویانسانیسازمانامورمالیاتیراازالزاماتاساسیوصولدرآمدهایمالیاتیعنوانکردوافزود: بهطورمثالجمعیتآلمانتقریبامشابهایراناستوازنظرزیرساخت‌هایفناوریاطلاعاتکشوربسیارپیشرفته‌ایمحسوبمی‌شود. سازمانمالیاتیآلماندرسال2015بیشاز119هزارنیرویانسانیدراستخدامخودداشتهوبرنامهآن‌هادرآنسالافزایشتعدادنیرویانسانیبودهاست. ایندرحالیستکهنیرویانسانیفعلیسازمانامورمالیاتیایراندرحدود20تا30هزارنفراست. بهطورخاصدربحثدادرسیمالیاتیبهشدتبامعضلکمبودنیرویانسانیمواجههستیم. بهلحاظتعدادحدودیکچهارموبهلحاظرقمبیشازنیمیازدرآمدوصولیمالیاتی، واردپروسهدادرسیمی‌شودودراینزمینهبامضیغهشدیدمواجههستیم. پیگیریمالیاتمعوقهنیزامرمهمیاستکهبهنیرویانسانیوابستهاست.
مالیاتاشخاصحقیقیبایدازمسیرحسابرسیخارجشود
رئیسمرکزدادرسیسازمانامورمالیاتیضمناذعانبهاینکهسازمانامورمالیاتیهنوزبهنقطهایدهآلخودشنرسیدهاستوبسیارفاصلهباوضعمطلوبدارد، گفت: قریب50درصدنیرویانسانیسازماندربخشمالیاتاشخاصحقیقیدرحالصرفشدناست، درحالیکهتنها5درصددرآمدوصولیازاشخاصحقیقیتامینمی‌شود. اگرمابتوانیمسهماظهارنامهباکیفیترادراشخاصحقیقیافزایشدهیموباتوجهبهماده97قانون، ازمسیرحسابرسیخارجکنیم، بهموفقیتبزرگیدستیافتهایم. دراینزمینهموظفیمکهآموزشوفرهنگسازیانجامدهیمچراکهبسیاریازخوداظهاری‌هایناقص، ناشیازعدماطلاعوآموزشکافیدراینزمینهاست. همچنیناخذمالیاتدرمبداوعدمانباشتآندرطولسالبرایمودیوسازمانامورمالیاتیبهتراستچراکههمتاخیردروصولایجادنمی‌شودوپرداختمالیاتتدریجیدرطولسالبرایمودینیزراحت‌تراست.
ویدرپایانگفت: قوانینومصوباتدولتومجلسوهمچنینآرایدیوانعدالتادارینیزبرایسازمانامورمالیاتیوکشوربسیاردردسرسازشدهاست. بهعنوانمثالبرخیازآرایدیوانعدالتاداریدرخصوصمعافیتمالیاتیشغلیاشاغلدرحقوقافراد، ازجملهدردرآمدحاصلازتسعیرارز، علاوهبراینکهسازمانامورمالیاتیوکشورراازوصولدرآمدمالیاتیدرسال‌هایآتیمحروممی‌کند، باعتفبهماسبقسازمانرابادرخواست‌هایمتعدداستردادمالیاتپرداختشدهمواجهمی‌کندکهمستوجباتلافهزینهووقتاست.
نسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلیشاخصخوبیبرایارزیابینیست
امیراحمدمهدیانرادمعاونبرنامهریزیمرکزآموزشوپژوهشسازمانمالیاتی، درایننشستگفت: بهعقیدهمنشاخص‌هایارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتی، بهسهدستهتقسیممی‌شوندکهعبارتندازشاخص‌هایسنجشاهداف، شاخص‌هایسنجشفرآیندهاوشاخص‌هایسنجشورودی‌ها. درمطالعاتیکهانجامشدهعمومابهشاخص‌هایسنجشاهدافپرداختهشدهاستومواردیازجملهنسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلیموردتوجهقرارگرفتهاست. بهطورخاصبرایمحاسبهتولیدناخالصداخلیسهروشوجودداردولیدرایرانفقطیکروشمورداستفادهقرارمی‌گیردودونهادیکهاینشاخصراسنجشمی‌کنند، اختلاف50درصدیدراینزمینهدارند. بنابراینهدفگذاریباچنینشاخصیکهمخرجآنابهاماتفراوانداردمنطقینیست.
لزومتقویتنیرویانسانیسازمانامورمالیاتیمتناسبباافزایشدرآمدها
ویافزود: درسال‌های95و96نسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلیدربالاترینسطحبودودرحدود8درصدقرارداشت. درآنزمانقرارشدبهازایهر1000نفراستخدامهزارمیلیاردتومانبهدرآمدهایدولتازمحلوصولدرآمدهایمالیاتیافزودهشودوبااینروشاجازه12هزارنفراستخدامجدیدازسازماناموراداریواستخدامیگرفتهشد. درحالحاضرنیرویانسانیسازمانحدود26هزارنفراستوبهدلیلاینکهاجازهاستخدامجدیدنداریم، اینمیزاننیزدرحالکاهشاست. درحالیکهنسبتنیرویانسانیبهدرآمدهایمالیاتینیزیکشاخصاساسیاستکهبایدبهآنتوجهشود. ظرفیتنیرویانسانیدرسازمانامورمالیاتیبهشدتمحدوداستوافزایشنیرویانسانیدراینبخشلازموحیاتیاست.
مهدیانرادعملکردسازمانامورمالیاتیدرسال‌هایاخیرراقابلدفاعدانستوافزود: افزایشدرآمدهایمالیاتیدولتدرسال‌هایاخیرنشانمی‌دهدکهدستکماینسازماندرمقایسهبادرآمدهاینفتی، درآمدهایگمرکیودرآمدهایخصوصیسازی، عملکردبهتریداشتهاست. بحثبعدیبحثانگیزشاستوبهطورخاصدرمقایسهوضعیتایرانبادیگرکشورهابایدمواردیمثلحقوقکارکنانسازمانامورمالیاتینیزموردتوجهقراربگیرد. وقتیدرآمدهابالانیست، انگیزهبهبودعملکردنیزوجودنداردونمیتواندراینشرایطدرشاخص‌هاییمثلنسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلی، ایرانرابادیگرکشورهامقایسهکرد. اگرهدف‌گذاریماتامیندرآمدوکسبمنابعبرایدولتاست، بخش‌هایدرآمدیدولتازجملهسازمانامورمالیاتیبایددراولویتقراربگیرند.
معافیت‌هایمتعددعاملمهمکاهشدرآمدهایمالیاتیدولت
معاونبرنامهریزیمرکزآموزشوپژوهشسازمانمالیاتیضمنانتقادازمعافیت‌هایمالیاتیمتعدددراقتصادایران، گفت: وضعمعافیتمالیاتیبراساسقوانینتوسعهممنوعشدهاستولیهرسالهمعافیت‌هایمتعددیاضافهمی‌شود. بهعقیدهمندرحالحاضربیشاز50درصدتولیدناخالصداخلیکشورمعافازمالیاتاستوهرسالهبرمیزانآناضافهمیشود. دراینشرایطوصولمالیاتدشوارمی‌شود. علاوهبراینپایینبودنسرمایهاجتماعیدروصولمالیاتموثراستوتمکینمالیاتیراکاهشدادهاست.
ویدرپایانگفت: درحالحاضرسهممالیاتشرکت‌هاازکلدرآمدهایمالیاتیبالاستولیدلیلاینمسئلهپایینبودنسهمدیگرپایه‌هایمالیاتیاست. درواقعباافزایشسهممالیاتمشاغلومالیاتبرمجموعدرآمداشخاصبایدسهممالیاتدریافتیشرکت‌هاکاهشپیداکندوکاهشنرخمالیاتبهدلایلیهمچونرکودوکرونااقدامصحیحینیست.
محکومیت 12 ساله مامور مالیاتی به دلیل ارتشاء / 9 مودی به 34 سال حبس تعزیری محکوم شدند وصول مالیات از اصناف تابع قانون بودجه نیستفرصت «تحریم» برایاصلاحنظاممالیاتیکشور
حمیدرضاخسروآبادیرئیسگروهمدیریتعملکردسازماناداریواستخدامیکشور، درایننشستتحریمرافرصتیویژهبرایبهبودشاخص‌هاینظاممالیاتیکشورعنوانکردوافزود: بسیاریازدستگاه‌هاتحریمرابهعنوانیکمانعجدیدرتحققعملکردمطلوبخودمی‌دانندولیدرخصوصسازمانامورمالیاتی، اینشرایطمیتواندبهعنوانیکفرصتمطرحباشد. بهبیاندیگربحثتحریم‌هایکفرصتبسیارمناسببرایاصلاحسازوکارهایمالیاتیووابستهکردنبودجهدولتبهمالیاتاست. اصلاحاتعمومادرشرایطیرخمی‌دهدکهماتحتفشارهستیموبایدازاینفرصتتحریمبرایحرکتبهسمتتامینبودجهعمومیازمحلمالیاتحرکتکنیم.
ویافزود: درسال‌هایاخیرباوجودتحریم‌ها، تنها5درصدنسبتمالیاتبهبودجهدولتافزایشپیداکردهوازسال97تا1400ازحدود36درصدبهحدود42درصدرسیدهاستکهنشانمی‌دهدازاینفرصتاستفادهنشدهاست. درشرایطعادیممکناستدستگاه‌هاباسازمانامورمالیاتیهمراهینکنندومقاماتکشورنیزضرورتاینمسئلهرابهدرستیدرکنکنندولیدرشرایطتحریمفرصتفراهماستودرصورتیکهاحیاناتحریم‌هابرداشتهشود، شرایطبرایاصلاحاتمالیاتیبهشدتسختترخواهدشد.
میزانوصولدرآمدهاشاخصاصلیارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتی
خسروآبادیادامهداد: شاخص‌گذاریبادوهدفانجاممی‌شود. اولاینکهابزارسنجش، اندازهگیریوارزیابیداشتهباشیموببینیمچقدربهسمتهدفحرکتکرده‌ایم. اماهدفدومازتعیینشاخص‌ها، ایناستکهاینشاخص‌هابهعنوانابزارحکمرانیمطرحاستوتعیینآن‌هابهسازمان‌هاجهتمی‌دهد. تلاشمادرسازماناموراستخدامیایناستکهازظرفیتخوددستگاه‌هابرایتعیینشاخص‌هایارزیابیعملکرداستفادهکنیم. دربحثمالیات، بخشیازماجراایناستکهببینیمعملکردسازمانامورمالیاتیچگونهاستولیدراینزمینهارزیابیکلیتنظاممالیاتیکشورنیزازجملهاهدافاستودراینزمینهلزومانمیتوانمشکلرادرعملکردسازمانامورمالیاتیدانست. بنابراینشاخص‌هاقراراستعلاوهبرعملکرددستگاه‌ها، عملکردحوزه‌هایمختلفرانیزارزیابیکنند.
ویافزود: نکتهدیگراینکهدربسیاریازمواردممکناستتحققشاخص‌هادرحیطهاختیاریکسازماننباشدودستگاه‌هایدیگرنیزدراینزمینهدخیلباشند. امامورداینشاخص‌هانیزبایدیکنهادبهعنوانمتولیاصلیمطرحشودودیگردستگاه‌هایدخیلدرکنارآنموردارزیابیقراربگیرند. بهطورمثالدرموردتورمدستگاه‌هاونهادهایزیادیمداخلهدارندولیمتولیاصلیبانکمرکزیاست. درخصوصامورمالیاتینیزبههمینشکلمتولیاصلیسازمانامورمالیاتیاست.
رئیسگروهمدیریتعملکردسازماناداریواستخدامیکشورادامهداد: تمرکزاصلیمادرسازماناموراداریواستخدامی، تمرکزبرشاخص‌هاییاستکهخروجی‌هاراموردسنجشقرارمی‌دهدوتنهادربرخیمواردخاصشاخص‌هایفرآیندیرادردستورکارقرارمی‌دهیم. درحوزهمالیاتنیزعمدتارویشاخص‌هایخروجیتمرکزداریموبهمواردیمثلنسبتدرآمدهایمالیاتیبهبودجهدولتتوجهداریم.
چالش‌هایتعیینشاخصوارزیابیعملکرددستگاه‌ها
خسروآبادیدرخصوصکیفیتارزیابیعملکرددستگاهدرسازماناداریواستخدامی، گفت: اگرنگاهاینباشدکهازابتدادستگاهمربوطهدرارزیابیباماهمراهنباشد، طبیعتابهنتیجهمطلوبنمی‌رسیم. اماهمراهشدندستگاه‌هانیزبهدلیلمسئلهتعارضمنافع، میتواندچالش‌هاییداشتهباشد. یکیازچالشهادرتعیینشاخص‌هایبررسیآننهادوسازماناستکهتوسطخودشپیشنهادمی‌شود. یکیدیگرازچالش‌هادرتعییناهدافاستکهسازمان‌هابهسمتتعییناهدافیمی‌روندکهیابهصورتطبیعیبهآنمی‌رسندویااینکهچالشخاصیبرایدستیابیبهآنندارند. یکیدیگرازچالش‌هاوزنواهمیتشاخصاستکهدستگاه‌هااهمیترابهشاخص‌هاییمی‌دهندکهاحتمالمی‌دهنددستاوردبیشتریدرآنبدستآورند.
ویافزود: اینمسئلهبسیاربهنگاهمدیرانآندستگاهمرتبطاست. دربرخوردبادستگاه‌ها، برخیازمدیرانپیشنهادهاییمی‌دهندکهمی‌خواهندبایکجهشوحرکتبهآنبرسند؛ درحالیکهبرخیدیگرازهمانابتدا،1000امتیازمدنظرراوصولکرده‌اندوپیشنهاداتشانعملاپیشرفتیدربرندارد. علاوهبرایننسبتبهاهدافبرنامه‌هایتوسعهوسندچشماندازنیزانتقادمی‌شودکهرویاپردازانهوتخیلیاست. یکمعضلبزرگدیگرمادرارزیابیایناستکهمامی‌توانیمشاخصهایجدیدیراایجادکنیمولیمسئلهآنجاستکهبایستیدادهمربوطهنیزدرآنزمینهوجودداشتهباشدوعموماانتشارداده‌هاازسویخوددستگاه‌هاانجاممی‌شود. بهعنوانمثالمتولیانتشارداده‌هایمربوطبهشاخصشکافمالیاتیکهشاخصبسیارمهمینیزهست، خودسازمانامورمالیاتیاست. بنابراینتازمانیکهسازماناینآماررامنتشرنکند، مانمی‌توانیمازاینشاخصمهماستفادهکنیم.
رئیسگروهمدیریتعملکردسازماناداریواستخدامیکشوردرادامهافزود: یکمسئلهدیگردراینزمینهکنشگریفعالسازمانامورمالیاتیدرزمینهفعالیت‌هاواقداماتسایرسازمان‌هاودستگاه‌هاست. بهعنوانمثالآقایصفریدرمعاونتاقتصادیوزارتامورحارجهدرراستایارتقایسطحتجارتخارجیودیپلماسیاقتصادی، پیشنهاداتیبرایارزیابیسایردستگاه‌هابهسازماناموراستخدامیدادوسازمانامورمالیاتینیزدرراستایارتقایعملکردخود، میتواندچنینهمکاری‌ایباماداشتهباشد. نکتهدیگریکهجهتمطالبهرابهسمتخودسازمانامورمالیاتینشانهمیروددرزمینهفرهنگسازیوآموزشاست. متولیرسیدگیوبهبوداشکالاتیکهدرتکمیلاظهارنامه‌هایمشاغلوجوددارد، خودسازمانامورمالیاتیاستکهبایددراینزمینهبهصورتفعالانهاقدامبهآموزشوفرهنگسازیکند. نکتهدیگردراینزمینهاثرمثبتشفافیتبودجهوهزینهایکشوربهویژهازمسیرمالیاتاست؛ چراکهاگرافرادبدانندکهمالیاتپرداختیشاندرکجاهزینهمی‌شود، بارضایتخاطربیشتریاقدامبهپرداختمالیاتوتکمیلاظهارنامه‌هایمالیاتیخودمی‌کنند.
شاخص‌هایکلانحوزهمالیاتکشوروضعیتمطلوبیندارد
ایمانفداییرئیسگروهمالیاتیوزارتاقتصاد، درایننشستضمناشارهبهوضعیتنامطلوبشاخص‌هایحوزهمالیاتکشورگفت: ازجملهشاخص‌هایکلانمی‌توانبهنسبتمالیاتبهتولید، نسبتمالیاتبهبودجهدولتونسبتمالیاتبهاعتباراتهزینه‌ایاشارهکرد. درخصوصاینشاخص‌هادرسال‌هایاخیرهیچگاهنتوانستیمهدف‌گذاریدرستیداشتهباشیموهموارهازهدف‌گذاریعقببوده‌ایم.
ویافزود: بهطورمثالبراینسبتشاخصمالیاتبهتولیدناخالصداخلیدربرنامهپنجمتوسعههدفگذاری10درصدیانجامشدهاستولیدرعملکردازحدود7درصدسال1395بهحدود5درصددرسالجاریرسیده‌ایم. یادرخصوصشاخصمالیاتبهمنابععمومیدولتهدفگذاری50درصدبودهاستولیدرسال1400حدود37درصدودرسالجارینیزحدود42درصدمحققاست. همچنیندرخصوصشاخصمالیاتبهاعتباراتهزینه‌ایهدفگذاریحدود72درصدبودهاستولیدرسال1400حدود48درصدودرسالجارینیزحدود58درصدمحققشدهاستوهمچنانبااهدافبرنامهفاصلهداریم.
فداییضمناشارهبهشاخص‌هایفرآیندیدرارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتیگفت: دراینزمینهمیتوانبهشاخص‌هاییمثلپوششمالیاتیاشارهکردکهبهمعنینسبتمالیاتاخذشدهبهنسبتمالیاتیاستکهمیتوانستاخذشود. ایننسبتنیزوضعیتمطلوبینداردودرحدود60تا70درصداست. شاخصدیگرشکافمالیاتیاستکهبهمعنینسبتمالیات‌هایازدسترفتهناشیازفرارواجتنابمالیاتیبهکلدرآمدهایوصولشدهاستکهحدود70درصداستودراینزمینهنیزوضعیتنامطلوبیداریم. شاخصفرآیندیدیگرنسبتهزینهوصولبهدرآمدهایمالیاتیاستکههزینه‌هاینیرویانسانینیزدرآنمی‌گنجد. اینشاخصدرایرانبیشاز2درصداستودرمقایسهبادیگرکشورهاکهحدود1تا1.5درصداستوضعیتمطلوبینداریم، کهمیتواندبهسنتیبودنشیوهاخذمالیاتبرگردد. درواقعهزینهوصولبهدرآمدهایوصولشدهبالاست.
چالش‌هایپیشرویتحققاهدافسازمانامورمالیاتی
رئیسگروهمالیاتیوزارتاقتصاددربررسیچالش‌هایپیشرویتحققاهدافسازمانامورمالیاتیگفت: موضوعمهمترازتعیینشاخص‌هابحثایناستکهچرابههدفگذاریتعیینشدهبرایشاخص‌هانمیرسیم. توجهبهاینمسئله، چالش‌هایپیشرویبهبودشاخص‌هارانمایانمی‌کندورفعاینچالش‌هایکیازالزاماتتحققاهدافتعیینشدهبرایشاخص‌هاخواهدبود. چالش‌هاینظاممالیاتیبهدوگروهبیرونیودرونیتقسیممیشود. چالش‌هایبیرونیسهموردهستندکهمهمترینآن‌هامشکلاتساختاریاقتصادازجملهوابستگیاقتصادکشوربهنفتاست. بالابودندرآمدهاینفتیانگیزهمدیرانبرایبهبودشرایطنظاممالیاتیراکاهشدادهاست. چالشبیرونیدومپدیده‌هاینوظهورازجملهکسبوکارهایمجازیورمزارزهاستکهمانعازاخذعادلانهوقانونیمالیات‌هامیشود. مالیاتاینفلوئنسرهادراینبخشجایمی‌گیردکهبراساسبررسی‌هامیتوانستدرسالجاریدرآمدمالیاتیدولتراحدود15هزارمیلیاردتومانازحدود7هزارمودیافزایشدهد. چالشبیرونیسومبحثتهدیدهایخارجیازجملهتحریم‌هاستکهباکوچککردناقتصادکشورموجبمحدودشدندرآمدهایمالیاتیمی‌شود.
ویدرخصوصچالش‌هایدرونیپیشرویتحققاهدافسازمانامورمالیاتی، گفت: ازجملهمهمترینچالش‌هایدرونیفرارمالیاتیگستردهاست. براساسبررسی‌ها35تا70درصددرآمدهایوصولی، فرارمالیاتیوجودداردکهیکمشکلبزرگمحسوبمی‌شودومهمترینعاملآننیزضعفسازمانامورمالیاتیدردسترسیبهاطلاعاتمالیوبانکیاستکهلازماستدراینزمینهدیگردستگاه‌هاباسازمانامورمالیاتیهمراهیکنند. چالشدرونیدیگرگستردگیمعافیت‌هایمالیاتیاستکهدستکم40درصدتولیدداخلیراشاملمی‌شودواینمشکلدستسازمانامورمالیاتیرادراخذمالیاتازبسیاریازکسبوکارهابستهاست. ریشهاینمشکلبهسازمانامورمالیاتیبرنمی‌گرددوبایددربحثقانونگذاریاینمشکلاترفعشودومعافیت‌هاومشوق‌هایمالیاتیساماندهیشود. چالشدرونیدیگرمحدودبودنپایه‌هایمالیاتیوعدمبهره‌مندیازپایه‌هاییمثلمجموعدرآمدیاعایدیسرمایهاست. عدمتمکینمالیاتینیزازجملهچالش‌هایدرونینظاممالیاتیاستکهممکناستبهادراکمودیانازتبعیضمالیاتیبرگردد. وقتیمودیانتصورکنندمالیاتبهطورعادلانهاخذنمی‌شود، آن‌هانیزبهجایپرداختعادلانهوقانونیمالیات، تلاشمی‌کنندازپرداختمالیاتفرارکنند.
مهمترینشاخص‌هایارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتی
فداییکمیتپذیریوقابلمقایسهبودنرادوویژگیمهمشاخصمطلوبدانستوافزود: تعییناهدافدراولویتبندیشاخص‌هابسیارمهماستوبهنظرمندوشاخصنسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلیدرکنارشاخصشکافمالیاتیمهمترینشاخص‌هادراینزمینههستند. بهطورخاصشاخصشکافمالیاتیجنبه‌هایمتعددیازجملهفرارمالیاتی، معافیتمالیاتیواجتنابمالیاتیراشاملمیشودوبهترازدیگرشاخص‌هاعملکردسازمانامورمالیاتیراموردارزیابیقرارمی‌دهد. کاهشفرارمالیاتیبایدبااخذمالیاتازمودیانیکهتابهحالمالیاتنمی‌دادندویابهمراتبکمترازآنچهبایدمالیاتپرداختمی‌کردند، انجامشود. ایناقدامبهبهبودادراکمالیاتیودرنتیجهبهبودتمکینمالیاتیمودیانفعلینیزکمکمی‌کند. نکتهدیگراینکهمقاومت‌هایزیادیدرخصوصلغومعافیت‌هایمالیاتی، درسطحمجلسودولتوجودداردوحتیباوجودممنوعیتوضعمعافیتمالیاتیجدید، هرسالهمعافیتجدیدنیزوضعمیشودکهنقشیویژهدرافزایشفرارمالیاتیداشتهاست.
ویدرپایانگفت: درخصوصدلایلفرارمالیاتی، یکیازمهمتریندلایلعدماشرافاطلاعاتیسازمانامورمالیاتیبهاطلاعاتمربوطبهنقلوانتقالپولدرشبکهبانکیاست. درحالحاضرسهماطلاعاتبانک‌هادراطلاعاتفعلیسازمانامورمالیاتیتنها2درصداستکهبسیارکمترازوضعیتمطلوباست. کاهشفرارمالیاتینیازبههمکاریدیگردستگاه‌هاباسازمانامورمالیاتیداردوبدوناینهمکاریامکانکاهشفرارمالیاتیوجودندارد. نکتهدیگرنحوهوصولدرآمدهایمالیاتیاستکهدربهبودتمکینموثراستودراینزمینهبایدضمنکاهشتبعیضمالیاتی، آموزشواطلاعرسانیبهترینیزدردستورکارقراربگیرد. علاوهبراینبهبوداشرافاطلاعاتیبهطورحتمدربهبودتمکینمالیاتینیزموثراست. وضعمالیاتبرمجموعدرآمداشخاصحقیقینیزمیتواندضمنبهبودشرایطوصولدرآمدهایمالیاتی، بهکاهشفرارمالیاتیواجتنابمالیاتیمنجرمی‌شودواثرگذاریقابلتوجهیدربهبودتوزیعدرآمدداشتهباشد.
سازمانامورمالیاتیبایدیکبخشمجزابرایمدیریتعملکردداشتهباشد
محمدحسنرسولیکارشناسمرکزپژوهش‌هایمجلس، درایننشست، ارزیابیعملکردرایکفرآیندمستمربرایبررسیدستیابیسازمان‌هابهاهدافدانستوافزود: درحوزهمالیاتیلازماستبعدازتعیینشاخص‌هامتناسبباظرفیتاقتصادایرانوسازمانامورمالیاتی، گزارش‌دهیدرخصوصوضعیتشاخص‌هانیزبهدرستیانجامشودودرنهایتبامقایسهوضعیتفعلیباوضعیتمطلوب، ارزیابیعملکردانجامبگیرد. باتوجهبهاهمیتاینپروسهدرحوزهمالیاتکشور، توصیهمنایناستکهبهطورخاصدرسازمانامورمالیاتیبخشیبرایمدیریتعملکردتعیینشود.
ویافزود: شاخص‌هابهطورکلیدرسهسطحتعیینمی‌شوند. سطحاولسطحاستراتژیکاستکهاهدافنهاییراتعیینمی‌کند، بخشدومسطحفرآیندیاستوبخشسومنیزشاخص‌هایفردیبرایسنجشعملکردکارمنداناست. بنابرایناینسهسطحبایددرکنارهمموردتوجهقراربگیرد.
افزایشدرآمدهایمالیاتیبایدبابهبودرضایتمودیانانجامشود
رسولیادامهداد: درسطحفرایندیبررسیگزارش‌هایسازمان‌هایمالیاتیدنیاسهشاخصاساسیراپیشرویماقرارمی‌دهدکهمواردیهمچونبهبودتمکینمالیاتی، بهبودبهره‌وریوکاهشهزینه‌هادروصولدرآمدهایمالیاتیوموردسوممشتریمحوریراشاملمی‌شود. بهبیانسادهترمابایددرآمدمالیاتیراافزایشدهیمدرشرایطیکههزینهوصولدرآمدبالانباشدومشتریمحورینیزدرآنلحاظشدهباشد. درنظرگرفتناینسهشاخصدرکنارهماولویترابهمودیانیمی‌دهدکهباهزینهکمتر، درآمدبیشترینصیبسازمانامورمالیاتیمی‌کند.
ویافزود: مسئلهرضایتمشترینیزدراینزمینهبسیارمهماستودرصورترعایتآنمیتواندنسبتتمکینراافزایشدهد. بهعقیدهمندرحالحاضرسازمانامورمالیاتیتوجهیبهمشتریمدارینداردوگزارشدهیبهمودیانمالیاتیبهشدتدرسطحپایینیانجاممی‌شودکهقابلمقایسهبادیگرکشورهانیست. مودیانمالیاتیبایددرجریانامورمربوطبهاخذوهزینهکرددرسازمانامورمالیاتیباشدوبهاینترتیبباافزایشرضایت، تمکینمودیانافزایشیابد.
وضعیتشاخص‌هایکلانحوزهمالیاتمطلوبنیست
کارشناسمالیاتیمرکزپژوهش‌هایمجلسدرخصوصسطحاستراتژیکشاخص‌هایمالیاتیگفت: مهمترینشاخصدراینبخشنسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلیاست. دراینحوزهپرداختی‌هایبیمهتامیناجتماعینیزبایدجزءپرداخت‌هایمالیاتیحسابشود. اگراینپرداختیجزءدرآمدهایمالیاتیحسابشود، حدودنیمیازوصولیمالیاتیراشاملمی‌شودکهنسبتبهدیگردرآمدهایمالیاتیبهشدتاثرگذاریکمتریدارد. بنابراینبرایبهبودشاخصنسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلی، بایدابتدادرآمدهایمالیاتیتجمیعشودودرادامهپایه‌هایمالیاتیمتعددیکهتابهامروزمغفولمانده، موردتوجهقرارگیرد. بحثدیگردرخصوصاینشاخص، نحوهمحاسبهتولیدناخالصداخلیاستکهاشکالاتجدیدارد. باوجوداینبادرنظرگرفتنهمهاصلاحاتازجملهدرنظرگرفتنپرداختیبیمه، شاخصنسبتمالیاتبهتولیدناخالصداخلیایرانکمتراز16درصداستکهدرمقایسهبادیگرکشورهامطلوبنیستوجایافزایشدارد. اماافزایشاینشاخصبایددرکنارمشتریمداریوهمراهکردنمودیانمالیاتیموردتوجهقراربگیرد.
ویافزود: شاخصکلانبعدینسبتمالیاتبهبودجهدولتاست. متاسفانهاینشاخصدریکدههاخیرحدود35تا40درصدثابتماندهاستواینوضعیتمطلوبنیست. هرچندممکناستمقصراصلیدراینزمینهسازمانامورمالیاتینباشدولیبههرحالعملکردنظاممالیاتیدراینزمینهقابلدفاعنیست.
عملکردسازمانامورمالیاتیبایدبراساسشاخص‌هایفرآیندیارزیابیشود
رسولیدرخصوصارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتیگفت: شاخص‌هایفرآیندیبهترمیتوانددرارزیابیعملکردسازمانموثرباشد. دراینزمینهشاخص‌هاییمثل «بهبودشرایطثبتناممودیان»،«میزاناطلاعاتثبتشدهمودیان»،«بهبودشرایطارائهخدماتوآموزشوفرهنگسازی»،«تعدادملاقاتمشاوره‌ای»،«تعدادسمینارهایآموزشی»،«میانگینزمانصفارائهخدماتمشاوره‌ای»،«میانگینزمانپاسخگوییبهدرخواست‌هایکتبی»،«تعداداظهارنامه‌هایبررسیشدهبراساسنوعپایهمالیاتی»،«میانگینزمانفرآینداستردادتاپرداخت»،«سهمپرونده‌هایالکترونیکیدرپرونده‌هایاسترداد»،«جمعکلمعوقاتمالیاتی»،«تعدادکلپرونده‌هایمعوقمالیاتیکهبهنتیجهمی‌رسد»،«تعدادحسابرسی‌هایانجامشده»،«مالیاتاضافیحاصلازفرآیندهایحسابرسی» و «میانگینزمانانجامفرآیندهایحسابرسی» ازجملهشاخص‌هاییهستندکهتولیدوانتشارآن‌هابرایسازمانامورمالیاتیسادهاستومیتوانددرارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتیبسیارموثرباشد.
ویضمناشارهبهاهمیتشاخص‌هایبررسیعملکردفردیمدیرانوکارمندانسازمانامورمالیاتی، افزود: نکتهدیگردرنظرگرفتنشاخصارزیابیعملکردبرایمدیرانسازمانامورمالیاتیاست. بهطورخاصحقوقمدیرانوکارکنانسازمانبایدوابستهبهعملکردآن‌هاباشدوعملکردآن‌هانیزبایددرراستایاهدافسازمانموردارزیابیقراربگیرد.
کارشناسمالیاتیمرکزپژوهش‌هایمجلسدرپایانگفت: نکتهمهمدیگراینکهبهطورکلیسازمانامورمالیاتیکنشگرنیستوازظرفیترسانهوآمورشوفرهنگسازیاستفادهنمی‌کند. درحوزهفرهنگمالیاتیکارهایمتعددیدردنیاشدهاست. شمااگرقانون‌هایمرتبطبامالیاتکشوررامرورکنید، یکمورددرخصوصخوشحسابیوبدحسابیدراینزمینهنداریم. یکیازدفاترکههمراهبودجهبهمجلسارائهمی‌شوددربرخیازکشورهایدنیاایناستکهاسامیمجرماناقتصادیومودیانفراریازمالیاتسالانهمعرفیورسانه‌ایمیشودواتفاقاشرایطقانونیعملیاتیکردناینمسئلهدرکشورنیزفراهماست.
«شکافمالیاتی» مهمترینشاخصارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتی
علیملکزادهمدیرگروهمالیاتاندیشکدهاقتصادمقاومتی، درایننشستضمنتاکیدبراهمیتشناختوضعموجوددرحرکتبهسمتوضعیتمطلوبگفت: شاخص‌هابهترینابزاربرایشناختوضعموجودهستند؛ هرچندبایدمراقبتکردکهتوجهبهشاخص‌هایغیراولویت‌دارموجبگمراهیدرحرکتبهسمتمقصدنشود. بنابراینشاخص‌هابایدبادقتتعیینشوند. دربینشاخص‌هایکیازمهمترینآن‌هاکهمیتواندنختسبیحباشدوبخشخوبیازتحققاهدافسازمانامورمالیاتیرانشانمی‌دهد، میزانتحققدرآمدهایمالیاتیاست. امادراینمیانبایدتوجهداشتکهنسبتدرآمدهایمالیاتیبهتولیدناخالصداخلییانسبتآنبهبودجهدولت، شاخص‌هایمناسبیدرارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتینیستندوانتقاداتزیادیازجملهنحوهمحاسبهویامرتبطبودنبامتغیرهایمتعددخارجازکنترلسازمانامورمالیاتی، بهآن‌هاوارداست.
ویافزود: شاخصمهمیکهدراینزمینهمیتواندراهگشاباشد، شاخصشکافمالیاتی، بهمعنینسبتمالیات‌هایازدسترفتهبهدرآمدهایوصولیاست. اینشاخصبهدرستینشانمی‌دهدکهسازمانامورمالیاتیچقدرتوانستهاستظرفیتمالیاتستانیرامحققکند. برخیکشورهاازجملهکاناداهزینه‌هایزیادیبرایسنجشاینشاخصانجاممی‌دهندتابتوانندوضعیتآنرابررسیکنند. برخیکشورهاازجملهبریتانیانیزگزارش‌هایمفصلیدرخصوصشاخصشکافمالیاتیمنتشرمی‌کنند.
«تعارضمنافع» مانعمهمارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتی
ملکزادهادامهداد: درارزیابیعملکردسازمانامورمالیاتی، بایدبهدنبالاصلیترینشاخص‌هاباشیمودراینزمینه، مهمترینشاخصشکافمالیاتیاست. درحالحاضرمطالعاتمناسبیدرخصوصمیزانفرارمالیاتیانجامنشدهاستوآمارهایپراکنده‌ایکهمطرحمیشودازحدودیکسومتا7برابردرآمدهایوصولیرابرایمیزانفرارمالیاتیتخمینزده‌اند. درخصوصمحاسبهوکاهشفرارمالیاتینیزدرحالحاضرمتولیخاصیوجودنداردوسازمانامورمالیاتیبایددراینزمینهمتولیباشد.
درتعیینشاخص‌هایکمسئلهتعارضمنافعاستودراینزمینهنبایدهردستگاهیخودششاخصگذاریکندوارزیابیشاخص‌هارانیزانجامدهد. بنابراینبرایتعیینشاخص‌هاوارزیابیوضعیتشاخص‌هابایدنهادیبهشکلتخصصیتشکیلشودوبرکیفیتتغییرشاخص‌هانظارتکند. درحالحاضردربسیاریاززمینه‌هاشاخص‌هابهدرستیمحاسبهنمی‌شودواعدادوارقامآنطورکهبایدگزارشنمی‌شودکهریشهدراینتعارضمنافعدارد.
