چارچوب تاریخ در «چهارطاقی» گچساران + تصاویر

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از صبح زاگرس؛ در فاصله 50 کیلومتری از شهر گچساران به سمت بهبهان در منطقه خیرآباد و در یک کیلومتری شمال روستای "ده وه" و در مسیر راه شاهی آن دوران، بنایی از دوره ساسانی در جانب چپ رودخانه خیرآباد برپاست.

این بنا که به نام چهارطاقی یا آتشکده خیرآباد شهرت دارد ساختمانی است مربع شکل با اضلاع 11 متر، این بنای تاریخی در چهار جانب اصلی دارای چهار طاق بوده که بر روی چهار پایه با حجم حدود 9 متر مربع قرار داشته است، که احتمالا مشابه بناهای همسان در آن دوره، کاربرد راهنما و آتشدان داشته است.

خیرآباد یا فروزک ناحیه‌ای گرمسیری با سابقه طولانی در تاریخ، واقع در جنوب غربی استان کهگیلویه و بویراحمد و تپه باستانی «ده‌وه» با قدمت حداقل 5000 سال در این محل قرار دارد.

طول هر ضلع چهارطاقی خیرآباد 11 متر و مساحت قاعده آن حدود 120 متر مربع است، گنبد این بنا فروریخته اما تمامی پایه‌های چهارگانه آن برجای هستند و تنها آسیب‌دیدگی‌هایی در بدنه آن دیده می‌شود که تا اندازه‌ای مرمت شده‌اند.

چهارطاقی خیرآباد در ساحل رود خیرآباد و در کنار بازمانده‌های پل ساسانی خیرآباد قرار دارد؛ هر چهار پایه و چهارطاق این بنا سالم هستند و مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این بنا، سنگ، گچ و لاشه است که در طول صدها سال گنبد بزرگ و حجیم بنا را حفظ کرده‌است.

چهارطاقی خیرآباد با چهار فیل‌گوش پوشیده و طاق روی آن احیا شده است علاوه براین بنا، در اطراف آن تأسیسات دیگری نیز دیده می‌شود؛ همچنین در بررسی‌های باستان‌شناسی بر روی تپه‌های اطراف، در عمق حدود 50 تا 60 سانتی‌متری تپه‌ها سوخته‌هایی بدست آمده که به نظر می‌رسد علاوه بر آتشکده چهارطاقی و انجام مراسم مذهبی در آن، بر فراز تپه‌ها نیز گودال‌هایی برای افروختن آتش تعبیه شده است.

مشخصه‌های خورشیدی طراحی شده برای این چهارطاقی جالب و استثنایی است؛ طرح چهارطاقی خیرآباد با دیگر چهارطاقی‌های ایران متفاوت است و محور اصلی آن رو به جایگاه طلوع خورشید در انقلاب زمستانی دارد.

پرتوهای خورشید بامدادی در آغاز فصل زمستان در امتداد محور بنا می‌تابند و امتداد خطوط همگی سایه‌ها در بیرون و درون بنا با یکدیگر موازی هستند. برای تشخیص اعتدالین (آغاز بهار و پاییز) و نیز انقلاب تابستانی، خط دیدهای سه‌گانه‌ای طراحی و بکار بسته شده که تنها در همین بنا دیده شده است. بطوری که فرارسیدن بهار، تابستان و پاییز را می‌توان از سه خط دید توأمان و جداگانه در این چهارطاقی نظاره کرد.

بنا به پژوهش‌های آندره گدار (معمار و باستان شناس فرانسوی)، این چارطاقی در مسیر جاده تاریخی و باستانی فارس به خوزستان قرار دارد و گدار این راه را که چارطاقی مشرف بر آن است را جاده شاهی می‌داند.

طول اضلاع بیرونی چهار طاقی 11.07 متر، ابعاد درونی زیر گنبد 6.26 متر، ارتفاع طاق‌ها تا زیر قوس 4.5 متر، ارتفاع تا منشوری از کف 6.70 متر و از کف تا آخرین نقطه باقی‌مانده به گنبد 9.20 متر است. طول هر ستون یا پایه طاق 3.60 متر و جنس بنا از سنگ و گچ است. گنبد این بنا به شکل گرد چین ساخته شده‌است. پایه‌های آن با سنگ‌های چکش کاری‌شده و فضای زیر گنبد با خطوط هندسی ساده تزیین شده‌اند.

در مورد کاربرد این بنا روایات مختلفی وجود دارد. اردشیر بابکان در آخرین جنگ خود با اردوان پنجم وی را در دشت رامهرمز شکست می‌دهد و به همین مناسبت بناهای یادمانی در طول این مسیر می‌سازد، عده‌ای بر این باورند که چهارطاقی خیرآباد نیز از جمله بناهای یادمانی اردشیر است.

چهار چوب تاریخ در چهار طاقی خیر آباد گچساران قابل دیدن و لمس کردن است معماری اصیل و کاملا ایرانی که زبان سیاست، مذهب و نوع حکومت عصر خویش است؛ بنایی را ساخته که دیدن آن خالی از لطف نیست، این بنای تاریخی یادگاری از سلسله پادشاهان ساسانی است که در روستای ده ناصر برگی دیگر از قدمت و تمدن این منطقه از استان کهگیلویه و بویراحمد است.

برای رسیدن با این بنا می‌باید حدود 50 کیلومتر در راه گچساران به بهبهان پیش رفت و آنگاه به راهی فرعی در سمت راست جاده پیچید که بسوی روستای خیرآباد علیا می‌رود، پس از پشت سر نهادن حدود 10 کیلومتر از این راه، چهارطاقی در کنار چپ جاده دیده می‌شود و رودخانه زلال و خروشان خیرآباد به همراه بازمانده‌های پلی باستانی، در مجاورت آن قرار دارند.

گفتنی است این بنا در تاریخ 2 اسفند 1327 با شماره ثبت 371 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

انتهای پیام /