چرا بانکداری بدون ربا در ایران موفق نبود؟
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، با اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا در سال 1363، قرار بود نظام بانکی ایران از معاملات ربوی فاصله گرفته و جای خود را به مشارکت در سود و زیان، عدالت در توزیع منابع مالی و تقویت تولید ملی بدهد. اما شواهد نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از تسهیلات همچنان بر پایه قراردادهای شبه‌ربوی مانند «مشارکت صوری» و «سلف‌فروشی» ارائه می‌شود و نرخ سود تسهیلات همسو با شاخص‌های بازار پول بین‌المللی تعیین می‌گردد.
چالش‌ها و دلایل ناکامی:
کارشناسان، دلایل اصلی عدم موفقیت بانکداری بدون ربا را چنین برمی‌شمرند: تطبیق ناقص قوانین و ساختارها:
قوانین بانکداری بدون ربا عمدتاً به صورت صوری اجرا شد و بانک‌ها در عمل، سازوکار بهره را در قالب عقود اسلامی بازتولید کردند. نظارت ناکافی و نگاه نمایشی:
نظارت بر اجرای واقعی عقود مشارکتی ناکارآمد بود و بسیاری از قراردادها صرفاً برای رفع الزامات قانونی منعقد شد. مشکلات اقتصادی کلان:
تورم بالا، نوسانات نرخ سود و کسری بودجه دولت عملاً امکان فاصله‌گیری از نظام بهره‌ای را کاهش داده است. فقدان زیرساخت‌های شفافیت مالی:
عدم وجود سامانه‌های جامع اطلاعاتی، ارزیابی دقیق پروژه‌ها و ضعف در اعتبارسنجی مانع از تحقق واقعی شفافیت در عقود شد. عدم همکاری نظام مالی و قضایی:
حل اختلافات ناشی از عقود مشارکتی در دادگاه‌ها عملاً با رویکرد بانکداری متعارف صورت می‌گیرد و اصل مشارکت رعایت نمی‌شود.
پیامدها و انتقادات:
در نتیجه این مشکلات، نه تنها هدف کاهش ربا محقق نشد، بلکه رضایت عمومی از عملکرد نظام بانکی کاهش یافت و برخی کارشناسان معتقدند نظام بانکداری کنونی حتی به نوعی «ربای پیچیده و پنهان» تبدیل شده است.
راهکارهای پیشنهادی:
صاحب‌نظران ضرورت بازنگری اساسی در قوانین بانکداری بدون ربا، تقویت سامانه‌های اطلاعاتی و اعتبارسنجی، آموزش نیروهای متخصص و تعیین دقیق سازوکارهای شفافیت را، به عنوان پیش‌شرط‌های تحقق واقعی بانکداری اسلامی مطرح می‌کنند. به گزارش اکونیوز، اجرای عملی شفاف و واقعی مشارکت در سود و زیان و شفافیت در فعالیت‌های بانکی می‌تواند گامی به سوی اعتماد عمومی و تحقق عدالت اقتصادی باشد.