چرا روز ولادت حضرت زهرا روز زن یا مادر نامیده می‌شود؟/ چه تناسبی بین آیه کوثر و غدیر است؟

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ ولادت هر یک از ائمه طاهرین برای شیعیان ارزش و جایگاه والایی دارد و به این بهانه سعی می کنند عرض ارادتی به حضرات معصومین کنند و از برکات و فضائل این روزهای بزرگ بهره مند شوند.

علارغم اینکه دشمنان تشیع از جمله وهابیت جشن های مربوط به ولادت ائمه طاهرین را شرک می خوانند، اما به واقع این مناسبت ها و بزرگداشت آن به سان چشمه فیضی است که هر ساله بر موجودات عالم تفضل می شود. آیت الله جوادی آملی در مورد وجود مقدس صدیقه طاهره می گوید: «در معارف بالای قرآن و در قله های قرآن این بانو حضور دارد. وجود مبارک حضرت زهرا در متن حجه الوداع، و جریان غدیر بود و این واقعه را استدلال کرد، در جریان مسجد هم استدلال کرد و به مردم سخن پیامبر را که فرمود من کنت مولاه فهذا علی مولا یادآور شد. پس حضرت زهرا در همه این جریان ها بود و آنها را حفظ و استدلال کرد.» فاطمه هدیه ای عرشی در روایات بسیاری دارد که حضرت فاطمه زهرا (ع) در نخستین مرحله از پیدایش زمینی شان از میوه بهشتی تکون یافته است؛ از جمله روایتی است در امالی صدوق که امام رضا (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمود: وقتی به معراج رفتم، جبرئیل دست مرا گرفت و وارد بهشت نمود؛ رطب بهشتی به من داد که آن را خوردم و آن غذا در صلبم به نطفه تبدیل شد، چون به زمین آمدم، با خدیجه هم بستر شدم و او به فاطمه باردار شد. آیت الله جوادی آملی در این باره می نویسد: «وجود عرشی فاطمه (س) برای نزول بر عرصه خاکی و قرار گرفتن در کالبد زهرای زمینی، زمینه خاص خود را می طلبد تا جایی که حتی وجود گهربار پیامبر اسلام (ص) نیز برای فراهم نمودن بستر لازم برای چنین نزولی، به چهل روز عبادت ویژه مامور می گردد. عظمت این منقبت آن جا روشن می شود که حضرت موسی (ع) نیز برای آوردن تورات به چهل روز عبادت مامور شده بود. اگر چه پیامبر اکرم (ص) قبل از این نیز برای رسیدن به آمادگی لازم جهت نزول قرآن کریم بر قلب نازنینش، در زمان های گوناگون به خصوص در ماه مبارک رمضان مدتی در غار حرا معتکف می شد؛ ولی آن حضرت برای رسیدن به این مرز از آمادگی که نزول وجود عرشی فاطمه (ع) را به دنبال داشته باشد به چنین عبادت طولانی گردید.»

فاطمه (س) معیار رضایت و خشم خداوند

پیامبر (ص) که به تصدیق قرآن کلامش کلام الاهی است و همه حرکات و سکنات و گفتار و سکوتش و حتی محبت و خشم معصمومانه اش گویای رضا و خشم الاهی است و به تعبیر قرآن (وَمَا یَنطِقُ عَنِ الهَوَی) و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید؛ درباره حضرت صدیقه طاهره (ع) می فرماید: (فاطمه بضعه منی، یسرنی ما یسرها و یغضبنی ما یغضبها) فاطمه پاره ای از وجود من است، هر کس او را خشنود نماید، مرا خشنود کرده و هر کس او را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است. و نیز حضرت فرمود: (ان الله تبارک و تعالی یغضب لغضب فاطمه، و یرضی لرضاها)؛ خدای متعال با غضب فاطمه غضبناک و با رضایش راضی می گردد. اگر انسانی از هوا و هوس پاک نباشد، رضا و غضب او معیار حق و باطل نخواهد بود، ولی اگر انسان کاملی از گزند هوا و آسیب هوس مصون شد، هرگونه رضا و غضب او معیار تشخیص حق و باطل خواهد بود؛ چون چنین انسان کاملی مظهر اسم راضی و غضبان حق تعالی بوده و میزان اعمال و اوصاف دیگران خواهد شد. آیت الله جوادی آملی در مورد این مقام صدیقه طاهره (س) در کتاب فاطمه اسوه بشر می نویسد: «حضرت زهرا (س) دارای مقامی باشد که رضا و غضب او موجب رضا و غضب پیامبر اکرم (ص) گردد، معلوم می شود اعمال و رفتار و کردار حضرتش هم چون اعتقاد و اندیشه و فکرش معصوم بوده و هم چون همتای گران سنگش امیرالمومنین (ع) میزان اعمال امت و مظهر رضا و سخط خدای سبحان می باشد؛ چرا که (عَلِی مَعَ الحَقِ وَالحَقُ مَعَ عَلِی، یدورُ مَعَهُ حَیثُما دارَ)، سخن پیامبر (ص) درباره حضرت فاطمه (س) از روی علاقه فرزندی و پدری نبوده؛ چرا که آن حضرت درباره فرزندان دیگرش؛ مانند قاسم و ابراهیم چنین نفرمود. از این رو تا این مطلب مهم ادراک نشود، معنای عمیق روایت فاطمه (فاطمه بضعه منی...) درست تحلیل و توجیه نمی شود.»

اهل بیت (ع) بهترین الگوی هدایت

در نگاه دین انسان برای رسیدن به سعادت و حرکت در مسیر هدایت به الگوی مناسب و عملی نیاز دارد. فردی که همه را خوب بشناسد و هم خودش مسیر را با موفقیت طی کرده باشد و هم قادر باشد دیگران را به سوی مقصد راهنمایی کند و از خطا و گراهی در امان باشد رسول خدا (ص) است. خداوند این الگو راه شناس و راهنما و مصون از خطا را این گونه به نیکی معرفی می کند: ((لَقَد کانَ لَکُم فی رَسُولِ اللَهِ أُسوَه حَسَنَه)) مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سر مشق نیکویی است. البته پس از پیامبر بزرگوار اسلام (ص) خاندان مطهر او را شایسته پیروی و اطاعت معرفی فرمود: ((یا أَیُهَا الَذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَهَ وَ أَطیعُوا الرَسُولَ وَ أُولِی الأَمرِ مِنکُم)) ای کسانی که ایمان آوردید! خدا را اطلاعت کنید و پیامبر خدا و اولوالامر (اوصیای پیامبر) را اطاعت کنید. این خاندان از هرگونه نقص و عیب و خطا و آلودگی مصون و محفوظند و در سایه این طهارت به مقصد رسیده و بر هدایت دیگران قادرند از این رو می فرماید: ((اِنَما یُریدُ اللَهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِجسَ أَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِرَکُم تَطهیراً)) جز این این نیست که خداوند می خواهد از شما اهل بیت (پیامبر) هر گونه پلیدی (در عقاید و اخلاق و اعمال) را بزداید و شما را در همه ابعاد پاکیزه گرداند. آیت الله جوادی آملی در این باره می نویسد: «در ضرورت الگو گرفتن از حضرت زهرا همین بس که روایات شیعه و اهل سنت حضرت فاطمه زهرا (ع) از جهات مختلف به پدرش رسول الله (ص) تشبیه می شود، عایشه می گوید: کسی را در سیما و گفتار و رفتار به گاه بر خواستن و نشستن از فاطمه (ع) به پیامبر خدا (ص) شبیه تر ندیدم. همو می گوید: هیچ کس را در حرکات بدن راه و رسم زندگی و سخن گفتن از فاطمه به رسول خدا شبیه تر ندیدم.»

چه تناسبی بین آیه کوثر و آیه غدیر است؟

پیامبر (ص) در روز غدیر از مردم پرسید: آیا به رسالت الهی خود عمل کردم و آیا نسبت به شما اولی و والی هستم؟ حاضران گفتند: آری. آنگاه فرمود: هر کس من والی و سرپرست اویم، علی (ع) والی اوست: «من کنت مولاه فعلی مولاه». در این زمینه آیه سوم سوره مبارکه مائده نازل شد و اعلام داشت که امروز کافران از کار شکنی در دین شما نومید شدند. پس از ایشان مترسید و از من بترسید. امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم و اسلام را برای شما برگزیدم: ألیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلاتخشوهم واخشون الیوم أکملت لکم دینکم وأتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الاسلام دیناً. در این آیه دو بار واژه ألیوم آمده است. قرآن تبیین مطالب مهم را با ألا یا الیوم آغاز می کند. در بسیاری از آیاتی که درباره احکام نازل شده، خدا نفرمود «الیوم»، اما در اینگونه موارد «الیوم»، یعنی امروز خبر مهمی رسیده و آن ولایت است که دوستان بر اثر تولی اولیای حق به کمال و تمام رسیده و شادمانند و دشمنان که طمعشان قطع شده، نا امید هستند. دشمنان پیامبر اکرم (ص) میگفتند:... نتربص به ریب المنون؛ ما مرگ پیامبر را انتظار میکشیم و با مرگ او، بساطش برچیده می شود؛ چون می توان با کتاب و قانون او مبارزه کرد، ولی با رهبر محیی و مجری قانون نمی توان مبارزه کرد. در غدیر خم حادثه ای اتفاق افتاد که کافران ناامید شدند، چنانکه بر اساس سوره مبارکه کوثر، خدا به پیغمبر چیزی داد که دشمن نا امید شد. پیام سوره کوثر این است که خدا به پیغمبر کوثری داد که مایه بقا و دوام نبوتش خواهد بود. از این رو به آن حضرت می فرماید: تو ابتر، یعنی بینتیجه و عقیم نیستی، بلکه دشمن تو عقیم و کارش نافرجام است؛ ان شانئک هو الأبتر. کسی که کارش بیهدف است و به مقصد نمیرسد، ابتر است. بارزترین مصداق کوثر وجود مبارک فاطمه است. آیت الله جوادی آملی در کتاب شمیم ولایت می نویسد: «روزی که فاطمه چشم به جهان می گشاید و روزی که علی (ع) در غدیر خم به خلافت منصوب می شود، دوام و بقای دین تضمین می شود و دشمن در آن روز ابتر و ناامید است.

در روز غدیر والی، امام و خلیفه آمد و کافر بدخواهی که در کمین نشسته بود تا دین و نظام دینی را از ریشه براندازد، ناامید شد، زیرا فهمید که دین صاحب، متولی، مجری و مبیِن دارد. سپس فرمود: فلا تخشوهم دیگر از کافران نترسید، زیرا رهبر و والی دارید و از دشمن نا امید هراسی نیست. بنابراین، امامت و ولایت و رهبری مایه امید مسلمانان و موجب نا امیدی کافران است. در اینجا سخن از مذهب و فرقه خاص نیست، بلکه سخن از اصل اسلام است. اگر امامت و ولایت حفظ شود، دین زنده میماند.»

حضرت فاطمه (س) حجت الله است

وجود مبارک حضرت فاطمه (س) حجهالله است برای اینکه اگر پیغمبر حجت است نه برای اینکه پیغمبر است برای این است که معصوم است و اگر امام، حجت است نه برای اینکه امام است بلکه برای این است که معصوم است و اگر کسی معصوم بود قول و فعل و تقریر او می‌شود حجت. حالا امامت یک مقام برتر است، نبوت یک مقام برتر است؛ ولی حجیت قول دائر مدار عصمت است یعنی این انسان کامل معصوم است و هیچ چیزی نمی‌گوید مگر به دستور خدا؛ چنین کسی فعل او و قول او و تقریر او می‌شود حجت وجود مبارک صدیقه کبری (س) یک سلسله مقاماتی دارد که واقعاً فهم آن مقدور ما نیست.

مرحوم کلینی در جلد اول کافی نقل می‌کند که بعد از رحلت وجود مبارک پیغمبر (ص) جبرئیل می‌آمد و آن معارف الهی را بیان وحوادث آینده را تشریح و بازگو می‌کرد. صدیقه کبری (س) هم اینها را می شنید بعد به حضرت امیر (ع) املاء می‌کرد و علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) نیز آنها را یادداشت می‌کرد و در نهایت مصحف فاطمه (س) نام گرفت. آیت الله جوادی آملی با بیان این نکته می گوید: «اگر خدا به حضرت ابراهیم (ع) یا برخی انبیای دیگر صحف داد به وجود مبارک صدیقه کبری (س) هم صحیفه عطا کرده است منتها این صحیفه شریعت نیست؛ ولی اخبار غیبی هست، علوم و معارف الهی هست و مانند آن. این واقعاً مقدور ما نیست که جبرئیل می‌آید یعنی چه؟! چگونه تنزل می‌کند؟ این چه وحی ای است که بر غیر نبی می‌آید! چه وحی‌ای است که بر غیر امام می‌آید! این چه وحی‌ای است که بر حجت خدا بر معصومه کبری می‌آید.» ابعاد فردی و اجتماعی زندگی حضرت زهرا (س) الگوی ارتباط شهودی با پروردگار بیراهه نیست اگر حضرت زهرا (س) را اجتماعی ترین زن تاریخ زمان خود و اعصار بعد معرفی کنیم. این حضرت در کنار ایفای نقش های خانوادگی، فرزندپروری و خانه داری، به مسائل اجتماعی و به زنان عصر خودش هم توجه می کرد و از حوزه فردی و شخصی زندگی خودش هم غافل نبود که این جنبه شخصی بیشتر شامل ارتباط فردی با پروردگار بود. ارتباطی شهودی و معنوی که حضرت با وجود چهار فرزند و همسری امیرالمومنین (ع) از آن غفلت نمی کرد. حضرت زهرا (س)، امور و مشغله های زیادی داشت و با این که خانه او ملجأ رفت و آمد بود اما همه این ها، جا را برای عبودیت حضرت تنگ نکرده است. شیوه تعامل یک دختر با پدر احترامی که حضرت فاطمه (س) برای پدر خود قائل بودند، در نوع خود بی نظیر است؛ برای مثال هنگامی که حضرت علی (ع) برای خواستگاری حضرت صدیقه (س) آمده بودند، حضرت زهرا (س) به پدر خود فرمودند: «پدر، نظر شما بر نظر من اولی تر است» و این یعنی احترام و تعامل یک دختر با پدر در سبک زندگی اسلامی. این در حالی است که برخی از فرزندان به دلایل مختلفی از جمله پدر و مادر را فراموش کردن (چه در قید حیات و چه بعد از مرگ)، رعایت نکردن احترام آن ها و... عاق والدین می شوند.  ارتباط با فرزند اگرچه فرهنگ سنتی در بسیاری از خانواده های ایرانی کار مرد را در منزل نکوهش می کند اما دانستن این نکته که حضرت علی (ع) در امور منزل مشارکت جدی داشتند بسیار جالب توجه است. امیرالمومنین (ع) با این که مرد کارزار و فردی اجتماعی و سیاسی است، مشارکت زیادی در منزل دارد و در اموری مثل نظافت منزل، رتق و فتق امور فرزندان، کمک به پخت غذا و... با فاطمه زهرا (س) همراهی می کند. در بحث مادری هم ارتباط حضرت زهرا (س) با فرزندان، ارتباطی عمیق و قابل الگوگیری است. روایت های زیادی از رفتار مادرانه ایشان وجود دارد شامل: در آغوش گرفتن فرزندان، آموزش دادن، قصه گفتن و بازی کردن با آن ها که همه در زمره آموزه های نوین روان شناسی به شمار می رود. این ها چیزهایی است که کهنه نمی شود و مادران امروز به آن نیاز دارند. امروز شاهدیم مادرانی به صورت فانتزی کودکان خود را بزرگ و بچه ها را از روابط گرم مادرانه محروم می کنند. مدیریت عواطف در زندگی خانوادگی یکی از مسائلی که سبب می شود زوجین کمتر به مسائل خانواده و روابط همسری بیندیشند، مشغله های مادی و اقتصادی است. زندگی خانوادگی دختر پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) هم خالی از دغدغه های مادی نبوده اما این مسئله سبب نشده است که دغدغه های مادی، جای اهداف اصلی زندگی را بگیرد. حضرت زهرا (س) در کنار شرایط سخت مادی، مادر چهار فرزند است. با این حال جایگاه امیرالمومنین (ع) در زندگی او محفوظ و نقش مادری، جا را برای نقش همسری تنگ نکرده است. مدیریت عواطف حضرت زهرا (س) مثال زدنی است؛ محبت ایشان به پیامبر (ص) طوری است که او را «ام ابیها» می کند؛ محبت به فرزندان، او را مادری دلسوز و محبتش به امیرالمومنین (ع) او را به یک انسان عاشق تبدیل کرده است. در واقع همه اطرافیان نزدیک از عواطف او بهره مند می شوند اما در جهات مختلف. این الگو نشان می دهد برخلاف برخی نظریات امروزی، مدیریت عاطفه در مقدورات یک زن هست و کاملا قابل الگوگیری است، بدون این که موازنه روابط به هم بخورد. در واقع این مدیریت عواطف یک شاخص در زندگی حضرت زهرا (س) است که می شود در طول تاریخ از آن بهره برد. نمونه بارز پرسشگری و مطالبه گری حضرت زهرا (س) نمونه بارز مطالبه گری هستند که این خصوصیت را به شکل بارز و نمایان در زندگی نامه حضرت زینب (س) نیز مشاهده می کنیم. این مطالبه گری و پیگیری در کنار توجه به حیا، ادب و جدیت بوده است. خطبه حضرت زهرا (س) در مسجد کوفه نمونه بارز مطالبه گری یک زن در تاریخ است. به جرئت می توان گفت پابرجایی اسلام نتیجه مطالبه گری و روحیه سخت کوشانه و پیگیری های حضرت زهرا (س) است. الگویی نمونه در همسایه داری میزان توجه حضرت زهرا (س) به همسایگان شان به حدی بود که گاهی فرصت نداشتند برای خودشان دعا کنند. این نکته مسئولیت اجتماعی ایشان را نشان می دهد. بهترین کاری که یک نفر می تواند در حق دوست و افراد مهم زندگی اش انجام دهد دعا و درخواست نیکی و خیر است زیرا کسی که در حق دیگری خیری را بخواهد پس به صورت عملی نیز پیگیری می کند و خواستن خوبی دیگران باعث شکل گیری محبت عمیق می شود. مسئولیت اجتماعی یعنی من مسئولیت مسائل مربوط به جامعه و همسایه ام را می پذیرم و تلاش مستمر می کنم. توجه ویژه به فعالیت های اجتماعی فاطمه زهرا (س) به شکل های مختلف با جامعه ارتباط داشت. خانه اش محل رفت و آمد بخشی از بدنه اجتماعی است. گاهی کسانی پیش پیامبر می آمدند و درخواست کمک می کردند که ایشان، آن افراد را به منزل دخترش ارجاع می داد. این نشان می دهد، خانه حضرت زهرا (س) و شخص این بانو، ملجأ مددکاری اجتماعی است. در موارد زیادی زنان از پایگاه های متفاوت اجتماعی، اختلافات خود را پیش حضرت زهرا (س) مطرح می کردند و حضرت، نقش قاضی را ایفا و اختلافات آن ها را داوری می کرد. داوری های عادلانه ایشان به میزان زیادی در جامعه زنان امیدوارکننده بود. حل و فصل نیازمندی های علمی و پاسخ گویی به سوالات علمی و دینی گروه های مختلف جامعه به ویژه زنان از دیگر فعالیت های اجتماعی بانوی اول اسلام است. ابراز علاقه به همسر بعد حقوقی در زندگی خانوادگی، تابع یک سری قوانین معین است که در شرایط خاص ممکن است تغییر کند اما در همین باره مسائلی وجود دارد که در طول زمان ثابت و تابع اصول اخلاقی است؛ برای مثال توصیه شده است که زن و شوهر باید طراوت زندگی را در دوران زندگی حفظ کنند. حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین (ع) 9 سال زندگی مشترک داشتند و در این مدت از عشق، علاقه و طراوت رابطه آن ها کم نشد. از دیگر نشانه های ارتباط سالم زوجین، ابراز عشق و علاقه زن و شوهر به یکدیگر است به گونه ای که بچه ها احساس کنند رابطه ای گرم و انرژی مثبت داخل خانه وجود دارد. این احساسات به علاوه احترام متقابل، توقعات منطقی، ایثار و گذشت و همچنین مشارکت در امور روزمره زندگی، چیزی است که در زندگی حضرت زهرا (س) موج می زد و بعد از گذشت 1400 سال، خانواده امروزی هنوز به این الگوی روابط زوجیت نیاز دارد. مهربانی و شفقت نسبت به شوهر زندگی مشترک آن بزرگوار نیز سرشار از احترام، اطاعت، مهربانی، شفقت و بردباری بود. جالب است بدانید که گریه انواع مختلفی دارد و همین جا باید به شفقت و مهربانی حضرت زهرا (س) نسبت به امیرالمومنین (ع) اشاره کرد. هنگامی که حضرت علی (ع) آماده عزیمت به میدان جنگ می شد، حضرت زهرا (س) از روی مهربانی اشک می ریختند. چرا روز ولادت ایشان روز زن یا مادر نامیده می‌شود؟ از باب مادر بهترین مادر و از باب زن و همسر نمونه بارز بهترین همسر است چرا که وقتی ایشان از حضرت علی می‌پرسند آیا از من راضی هستی یا نه علی (ع) گفت، 9 سال با هم زندگی کردیم و نشد یکبار از من خواسته‌ای داشته باشی و حضرت زهرا می‌فرمایند از پدرم شنیده‌ام که نکند از همسرت خواسته‌ای داشته باشی که او نتواند آن را بر آورده کند که نه در دنیا عاقبت بخیر می‌شوی نه در آخرت و سپس به امیر المومنین می‌گویند اگر از من رضایت دارید دست هایت را رو به آسمان بالا ببر و بگو من فاطمه را حلال می‌کنم. علی (ع) می‌فرمایند: لطف تو یک لحظه از من دریغ نشد و تو حتی یک لحظه از من خواسته‌ای نداشتی. آیا خانمی که 9 سال از همسر خود هیچ خواسته‌ای ندارد نمی‌تواند الگوی زنان عالم باشد پس ارزش‌های حضرت فاطمه زهرا (س) بسیار بیشتر است از صحبت هایی که ما می‌کنیم و شاید نامگذاری روز زن در روز میلاد آن حضرت کار بسیار شایسته‌ای باشد و شخصیت او می‌تواند الگوی مناسبی برای زنان عالم باشد.