کاخ گلستان تهران؛ گنجینه‌ای ماندگار از تاریخ

به گزارش مشرق، کاخ گلستان در منطقه مرکزی تهران یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین مکان‌های تاریخی این کلانشهر محسوب می‌شود که به دلیل جذابیت در این بنای تاریخی به عنوان یکی از آثار یونسکو به ثبت رسیده است.

قدمت این کاخ به دهه قبل از دوره قاجار برمی‌گردد و بیش از 440 سال تاریخ را برای همگان تداعی می‌کند.

مساحت کاخ گلستان حدود 4.5 هکتار برآورد شده است، این مکان دیدنی و معروف تاریخی در تهران محل سکونت پادشاهانی همچون آقامحمدخان، فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار بوده است.

در دل بافت قدیمی تهران این سند زنده تاریخ وجود دارد و به دلیل معماری منحصر به فرد، گچ‌بری خاص، خاتم کاری، سنگ‌تراشی، منبت، مشبک و آینه‌کاری زیبایی خاصی به این بنای تاریخی داده است.

یکی از زیبایی‌های این کاخ شمس‌العماره است که روزگارانی به عنوان نماد پایتخت محسوب شده و همانند یک نگین در این کاخ تاریخی درخشش خاصی دارد البته تالارهای سلام، آینه، سفره‌خانه، برلیان، الماس، کاخ ابیض نیز هر کدام زیبایی‌های خاصی به کاخ گلستان داده زیرا همه این آثار به جای مانده از تاریخ ارزش زیادی برای دیده شدن دارند.

کاخ گلستان که به قصر گلستان نیز معروف است، در قالب یک محوطه تاریخی و با عناوینی همچون ارگ سلطنتی تهران نیز معروفیت دارد، همین زیبایی‌ها در دل تاریخ ایران باعث شده که تیرماه سال 1392 کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود تا همه بدانند که این کاشی‌کاری دیوارها به عنوان برجسته‌ترین هنر می‌تواند به یک اثر فاخر و برجسته در جهان شناخته شود.

این مکان زیبای تاریخی همچون دیگر مکان‌ها و خانه‌های سنتی بر پایه اندرونی و بیرونی بوده و برای ورود به این خانه‌های تاریخی سردرها و کانال‌های ارتباطی در نظر گرفته شده تا دسترسی به این بخش‌های اندرونی و بیرونی ممکن شود.

اندرونی کاخ گلستان در بخش شمالی با حیاطی بزرگ با عمارت خوابگاه شاهی و در درون آن خانه‌های کوچ و بزرگ تعبیه است و در بخش بیرونی کاخ نیز بنایی کم عرض از شمال به جنوب وجود دارد که دارالحکومه یا دیوان خانه به عنوان باغی مستطیل شکل و باغی مربع شکل که همان باغ گلستان است در این بخش دیده می‌شود.

برخی از بناهای موجود در کاخ گلستان شامل موزه همایونی، عمارت عاج، عمارت برلیان، اقامتگاه الیزابت یا نارنجستان، شمس‌العماره و عمارت بادگیر به دلیل جذابیت و وجود تاریخ در دل این عمارت‌ها نیاز به توضیحاتی دارد که اینجا به اختصار توضیحاتی درباره هرکدام از آنها ارائه می‌شود.

اتاق موزه همایونی یا موزه مخصوص

ناصرالدین شاه پس از سفر اول خود به فرنگستان تصمیم بر ایجاد موزه‌ای جدید در ارگ سلطنتی می‌گیرد بنابراین برای غنی‌تر شدن اشیاه موزه و اهدای برخی اشیای قیمتی فراخوانی را در روزنامه درج می‌کند.

موزه جدید در شمال باغ سلطنتی و کنار بین عمارت عاج ایجاد می‌شود، در سال 1296 هجری قمری اشایه موزه قدیم به محل جدید انتقال داده شد.

همین موضوعات نشان می‌دهد که زمان ایجاد موزه جدید بین سال‌های 1394 تا 1296 قمری است، این بنا در 2 طبقه ساخته شد و توسط پلکانی دو طبقه دسترسی داشت این بنا در کنار تالار آینه، تالار موزه، کتابخانه سلطنتی و تالار عاج واقع شده بود.

عمارت عاج

بازه زمانی ساخت عمارت عاج بین سال‌های 1283 تا 1284 هجری قمری و پس از احداث شمس‌العماره است، در این عمارت اشیا بسیار نفیس، پرده‌ها و تحفه‌های پادشاهان دوست هم عهد ناصرالدین شاه همانند تصاویر ابنیه قدیم شهر رم با سنگ‌های رنگارنگ و دیگر هدایای زیبا از پادشاهان وجود دارد. چندین گلدان بزرگ، چند نقاشی از تصاویر پادشهان مختلف نیز در این عمارت به چشم می‌خورد.

در این تالار با 34 قدم طول و 25 قدم عرض، میز و صندلی‌های طلا و تخت مرصع بسیار بزرگ با جواهرات فراوان نیز وجود دارد.

این بنا با عمارت برلیان در نمای بیرونی دارای اختلاف سطح بود که در نهایت تغییراتی در عمارت عاج انجام شد که پس از این اقدامات عمارت عاج در نمای بیرونی همسطح با عمارت برلیان می‌شود.

عمارت برلیان

تالار یا عمارت برلیان یکی دیگر از مکان‌های دیدنی کاخ گلستان به شمار می‌رود، این تالار جایگزین عمارت بلور شده است که پس از تغییرات عمارت بلور به اتاق‌هایی همچون اتاق پیش‌خدمتان، تالار برلیان، تالار بلور یا سلام، و اتاق ناهارخوری تقسیم‌بندی می‌شود. برخی قدمت این تالار را به بعد از سال 1300 قمری می‌دانند.

اقامتگاه الیزابت یا نارنجستان

نارنجستان در سال 1293 در ضلع شمالی باغ گلستان و شرق عمارت بلور احداث شده است که آب نهر جاری در میان آن از قنات تازه تاسیس ناصری در سال 1277 قمری تامین می‌شده است.

حوضی بلور در دل این اقامتگاه به زیبایی تمام وجود داشت که البته پس از سال‌ها دیگر خبری از سرنوشت این حوض بلور نبود و این مکان اکنون به محلی برای مخازن نسخ خطی، اسناد خطی و تصویری تغییر کاربری داده است.

شمس‌العماره

شمس‌العماره به عنوان یکی از مرتفع‌ترین نقاط پایتخت در سال 1283 قمری ساخته شد بنایی که ناصرالدین شاه پیش از سفر به فرنگ دستور ساخت آن را به دوستعلی خان معیرالملوک «نظام الدوله» داد. این بنا در پنج طبقه و 2 برج بلند در سمت شرقی ارگ سلطنتی و در مجاورت عمارت بادیگر ساخته شد.

شمس‌العماره با ایجاد تغییراتی عمده در بنا کاربردی‌هایی همچون برگزاری مراسم سلام‌های خاص، پذیرایی از میهمانانف ملاقات با سفرا، تلگراف‌خانه و تلفن‌خانه پیدا کرد.

عمارت بادگیر

برخی تاریخ احداث عمارت بادگیر را به دوره فتحعلی شاه نسبت می‌دهند و این موضوع به سال 1270 قمری و در زمان توسعه بخش شرقی باغ گلستان مربوط است.

عمارت بادگیر در سالیان متمادی تغییرات بسیاری را شاهد بود و با ساخت پرنده خانه در سمت شرق این عمارت دسترسی به بخش شرقی آن امکانپذیر نبود.

همچنین در سمت غرب عمارت بادگیر زین‌خانه سلطنتی یا چادرخانه فعلی قرار داشته و در انتهای حیاط آن نیز کارخانه‌های الماس تراشی سلطنتی دایر شد.

وزارت راه و شهرداری در سال 1326 شمسی برای استفاده از این عمارت مرمت‌هایی روی آن انجام داده است.

مجموعه کاخ گلستان با همه زیبایی‌هایی که در دل تاریخ در خود نهفته کرده است ارزش دیدن دارد و گردشگران و علاقه‌مندان می‌توانند ایام نوروز را بهترین فرصت برای بازدید از این اثر تاریخی در نظر داشته باشند.