کیفیت هوای تهران طی 6 ماه اول امسال چطور بود؟

پایتخت‌نشینان طی شهریورماه سال جاری 24 روز هوای قابل قبول و هفت روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس تنفس کردند که سه روز آلاینده ازن و چهار روز ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون موجب آلودگی هوا شده بود. بیشینه آلودگی هوای تهران طی این ماه، 7 شهریور ثبت شد که در این روز غلظت آلاینده «ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون» به 136 رسید.

همچنین در فصل تابستان سال جاری شهروندان تهرانی 45 روز هوای قابل قبول، 47 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز هوای ناسالم را تنفس کردند که 7 مرداد با آلاینده شاخص ازن و غلظت هوا به 171 رسید.

کیفیت هوای تهران طی شش ماهه اول امسال، پنج روز هوای پاک، 122 روز شرایط قابل قبول، 57 روز وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و دو روز شرایط ناسالم را ثبت کرد که بیشینه آلودگی هوای تهران 7 مرداد با غلظت آلاینده «ازن» شاخص 171 بود. تهرانی‌ها طی 15 روز از نیمه اول امسال بیش از یک آلاینده را تنفس کردند.

وضعیت کیفیت هوای تهران طی 6 ماه اول 3 گذشته

طی 186 روز ابتدایی سال 1402، آلاینده‌های ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون و ازن هر کدام طی 26 روز و ذرات معلق کوچکتر از 10 میکرون طی 10 روز فراتر از حد مجاز بودند. در بعضی از روز‌ها بیش از یک آلاینده به‌صورت همزمان در شرایط نامطلوب قرار داشتند.

سال گذشته پایتخت نشینان هشت روز هوای پاک، 131 روز در شرایط قابل قبول، 42 روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و 5 روز در شرایط ناسالم را تجربه کردند.

بالاترین میزان آلودگی هوا طی این مدت 5 شهریور ماه 1402 با آلاینده شاخص ذرات معلق کمتر از 10 میکرون با غلظت 165 ثبت شد. طی این روز ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون نیز با شاخص 126 در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت. بهترین کیفیت هوا طی 6 ماه اول سال 12 فروردین ماه با میانگین 40 و آلاینده شاخص ذرات معلق کوچک‌تر از 2.5 میکرون ثبت شد.

سال 1401 تهران کیفیت هوای بسیار ناسالم حتی خطرناک را تجربه کرد. طی شش ماه نخست سال 1401 کیفیت هوای تهران دو روز در شرایط پاک و 94 روز در شرایط قابل قبول قرار داشت. 79 روز شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس، هشت روز شرایط ناسالم، یک روز شرایط بسیار ناسالم و دو روز نیز شرایط خطرناک به ثبت رسید.

طی این مدت آلاینده ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون در 53 روز و ذرات معلق کوچکتر از 10 میکرون در 20 روز فراتر از حد مجاز قرار داشتند و آلاینده ازن نیز 47 روز در شرایط نامطلوب بود. در بعضی از روز‌ها بیش از یک آلاینده به‌صورت همزمان در شرایط نامطلوب هوا نقش داشتند.

شش ماه اول سال 1400، کیفیت هوای تهران، یک روز در شرایط ناسالم و 31 روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت. کیفیت هوای تهران در بقیه روز‌های نیمه اول سال گذشته در شرایط مجاز بود.

نیمه نخست سال 1400 ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون 13 روز و ذرات معلق کوچکتر از 10 میکرون سه روز شرایط فراتر از حد مجاز بودند. آلاینده ازن نیز 23 روز در شرایط نامطلوب قرار داشت.

از آلاینده‌های شاخص هوای تهران چه می‌دانیم؟

یکی از مهمترین آلاینده‌های شش ماه نخست سال «ازن» است. گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن ایجاد می‌شود و یک اکسید کننده قوی است. این گاز به‌طور مستقیم در هوا منتشر نمی‌شود بلکه توسط واکنش‌های شیمیایی بین اکسید‌های نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می‌شود. از این رو میزان ازن در تابستان و در وسط روز بیش از سایر مواقع است.

این آلاینده به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی در غلظت‌های بالا اثرات تخریبی بر مخاط و اندام‌های تنفسی انسان، جانوران همچنین بافت‌های گیاهان می‌گذارد و خطر مواجهه با میزان زیانبار ازن در سطح زمین طی ماه‌های تابستان به‌ویژه در ساعات آفتابی روز به بالاترین حد خود می‌رسد. این آلاینده همچنین باعث بروز مشکلات تنفسی در انسان از جمله درد قفسه سینه، سوزش گلو و چشم، سردرد، حملات آسمی، برونشیت و سایر بیماری‌های ریوی می‌شود. در مواجهه با ازن، کودکان در معرض بیشترین خطر هستند چراکه ریه‌های آنها در حال رشد و تکامل است و معمولاً فعالیت آنها در خارج از منزل، در زمانی که سطح ازن بالاست، زیاد است.

ذرات معلق کوچکتر از 2.5 میکرون یکی دیگر از آلاینده‌های شاخص هوای تهران و دارای قطر 2.5 میکرون و یا کمتر است که تقریبا یک سی‌ام قطر موی انسان است و به عنوان ذرات ریز (fine) نیز شناخته می‌شود. ترکیب شیمیایی ذرات بسته به محل، زمان و آب و هوا متفاوت است و منابع انتشار آن شامل انواع فعالیت‌های احتراقی (وسایل نقلیه موتوری، نیروگاهی، سوزاندن چوب، و غیره) و فرایند‌های صنعتی خاص می‌شود. این ذرات هم به‌طور مستقیم ساطع می‌شوند و هم به شکل آلاینده ثانویه در جو شکل می‌گیرند.

به‌طور کلی عمده‌ترین منابع انتشار ذرات معلق نیز احتراق سوخت مانند سوزاندن زغال سنگ و چوب، خودرو‌های دیزلی فاقد فیلتر دوده، فرایند‌های صنعتی و کشاورزی و انتشار از خودرو‌ها است. مطالعات علمی متعدد درباره ذرات معلق نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض این آلاینده باعث بروز مشکلات زیادی می‌شود. مرگ زودرس در مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی، بروز حملات قلبی غیرکشنده، ضربات قلب نامنظم، ابتلا به سرطان ریه، تشدید آسم، کاهش عملکرد ریه و افزایش علائم تنفسی مشکلاتی است که آلودگی هوا برای سلامت انسان ایجاد می‌کند.

بنا بر آخرین سیاهه انتشار شهر تهران، در تهران سالانه بیش از 10 هزار تن ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون تولید می‌شود. مطالعات سال 2018 بانک جهانی نیز نشان می‌دهد که آلودگی هوا سالانه 2.6 میلیارد دلار به تهران خسارت وارد می‌کند. این رقم برای کل کشور 7 میلیارد دلار گزارش شده است.

گفتنی است که شاخص کیفیت هوا (AQI) به شش دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا 50 هوا "پاک"، از 51 تا 100 هوا "قابل قبول (سالم) یا متوسط"، از 101 تا 150 هوا "ناسالم برای گروه‌های حساس"، از 151 تا 200 هوا "ناسالم برای همه گروه‌ها"، از 201 تا 300 هوا "بسیار ناسالم" و از 301 تا 500 شرایط کیفی هوا "خطرناک" است.