گرمایش زمین؛ فاجعه‌ای در کمین بارندگی‌ها
داریوش گلعلیزاده رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: گرمایش زمین یا تغییرات آب‌وهوایی به دلیل افزایش دمای میانگین سطح زمین رخ می‌دهد. این پدیده ناشی از افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای به ویژه دی‌اکسید کربن (CO2)، متان (CH4)، نیتروس اکسید (N2O)، و بخار آب است. این گاز‌ها به واسطه فعالیت‌های انسانی به ویژه سوزاندن سوخت‌های فسیلی، جنگل‌زدایی و کشاورزی صنعتی به اتمسفر آزاد می‌شوند و باعث تشدید اثر گلخانه‌ای طبیعی می‌شوند.
سوزاندن سوخت‌های فسیلی او ادامه داد: سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ به طور گسترده‌ای برای تولید انرژی و در حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فرآیند‌ها باعث آزاد شدن مقادیر زیادی CO2 و سایر گازهای گلخانه‌ای می‌شود. افزایش سطح CO2 در اتمسفر باعث می‌شود که انرژی حرارتی بیشتری از سطح زمین جذب و نگهداری شود، که این امر به افزایش دمای کلی زمین منجر می‌شود.
جنگل‌زدایی گلعلیزاده بیان کرد: جنگل‌ها به عنوان مخازن بزرگ کربن عمل می‌کنند و در جذب CO2 از اتمسفر نقش حیاتی دارند. جنگل‌زدایی به ویژه در مناطق استوایی برای کشاورزی، دامداری و شهرسازی باعث آزاد شدن مقدار زیادی از کربن ذخیره شده در درختان به اتمسفر می‌شود. این فرآیند نه تنها جذب CO2 را کاهش می‌دهد بلکه به افزایش سطح این گاز در اتمسفر نیز کمک می‌کند.
کشاورزی صنعتی او گفت: کشاورزی صنعتی به دلیل استفاده از کود‌های نیتروژنی و پرورش حیوانات نشخوارکننده مانند گاو‌ها به افزایش انتشار نیتروس اکسید و متان منجر می‌شود. متان یک گاز گلخانه‌ای قدرتمند است که نسبت به CO2 توانایی بیشتری در جذب حرارت دارد، هرچند که در مدت زمان کوتاه‌تری در اتمسفر باقی می‌ماند.
صنایع و تولیدات صنعتی گلعلیزاده تصریح کرد: فرآیند‌های صنعتی مانند تولید سیمان، فلزات و سایر محصولات شیمیایی نیز باعث آزاد شدن مقادیر زیادی CO2 و سایر گازهای گلخانه‌ای می‌شوند. علاوه بر این، تولید محصولات مصرفی و زباله‌های صنعتی نیز در افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای نقش دارند.
حمل و نقل او ادامه داد: وسایل نقلیه موتوری، کشتی‌ها و هواپیما‌ها به طور گسترده‌ای از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند که این امر به انتشار CO2 و سایر آلاینده‌ها منجر می‌شود. افزایش تعداد خودرو‌ها و رشد حمل و نقل هوایی و دریایی به تشدید گرمایش زمین کمک کرده است. گرمایش زمین تاثیرات گسترده‌ای بر الگوهای بارندگی در سراسر جهان دارد. این تاثیرات به دلیل تغییر در دما‌های سطحی، توزیع بخار آب در اتمسفر و تغییرات در جریان‌های جوی ایجاد می‌شوند.
تغییر در الگوهای بارندگی گلعلیزاده تصریح کرد: با افزایش دمای زمین، میزان تبخیر آب از سطح اقیانوس‌ها و خشکی‌ها افزایش می‌یابد. این امر منجر به افزایش بخار آب در اتمسفر می‌شود که به نوبه خود می‌تواند الگوهای بارندگی را تغییر دهد. مناطق گرمسیری ممکن است بارندگی‌های شدیدتر و مکررتری را تجربه کنند، در حالی که مناطق معتدل‌تر ممکن است کاهش بارندگی و خشکسالیهای بیشتری را تجربه کنند.
افزایش خشکسالی‌ها او گفت: افزایش دما به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌تواند به افزایش تبخیر و کاهش رطوبت خاک منجر شود. این امر باعث تشدید خشکسالی‌ها می‌شود و بر کشاورزی، منابع آبی و زیستگاه‌های طبیعی تاثیرات منفی می‌گذارد. خشکسالیهای طولانی‌مدت می‌توانند به بیابان‌زایی و کاهش تولیدات غذایی منجر شوند.
بارندگی‌های شدید و سیلاب‌ها گلعلیزاده تصریح کرد: گرمایش زمین به افزایش فرکانس و شدت بارندگی‌های سنگین منجر می‌شود. این بارندگی‌ها می‌توانند به سیلاب‌های ناگهانی و گسترده منجر شوند که به نوبه خود زیرساخت‌ها، زمین‌های کشاورزی و سکونت‌گاه‌ها را تهدید می‌کند. این سیلاب‌ها نه تنها به تخریب فیزیکی منجر می‌شوند بلکه می‌توانند باعث شیوع بیماری‌ها و افزایش آلودگی منابع آبی شوند.
تغییر در الگوهای مونسن او ادامه داد: الگوهای مونسن که در بسیاری از مناطق آسیا و آفریقا نقش حیاتی در تامین آب و کشاورزی دارند، به دلیل گرمایش زمین ممکن است دچار تغییرات چشمگیری شوند. این تغییرات ممکن است به تاخیر در شروع فصل‌های مونسن، کاهش میزان بارندگی و یا تغییر در توزیع زمانی بارش‌ها منجر شود. این امر می‌تواند باعث ناپایداری در تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی در این مناطق شود.
ذوب یخچال‌های طبیعی و کاهش منابع آبی گلعلیزاده بیان کرد: گرمایش زمین به تسریع ذوب یخچال‌های طبیعی در مناطق کوهستانی منجر می‌شود. این امر نه تنها باعث افزایش سطح آب دریا‌ها می‌شود بلکه منابع آبی مناطق پایین‌دستی را نیز تهدید می‌کند. بسیاری از رودخانه‌ها و منابع آبی در مناطق خشک و نیمه‌خشک از یخچال‌های طبیعی تغذیه می‌شوند و ذوب سریع این یخچال‌ها می‌تواند به کاهش تامین آب در این مناطق منجر شود.
او گفت: گرمایش زمین به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی قرن بیست و یکم تاثیرات گسترده‌ای بر الگوهای آب‌وهوایی و به ویژه بارندگی‌ها دارد. افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای به دلیل فعالیت‌های انسانی به تغییرات گسترده‌ای در سیستم آب‌وهوایی زمین منجر شده است. این تغییرات می‌توانند به تشدید خشکسالی‌ها، افزایش بارندگی‌های شدید و سیلاب‌ها و تغییر در الگوهای مونسن منجر شوند. مدیریت موثر منابع آبی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از جمله اقداماتی است که برای مقابله با این چالش‌ها ضروری است.
سبد انرژی پاک؛ کلید نجات زمین و اقتصاد
در ادامه ایرج حشمتی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: با توجه به افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی ناشی از انتشار بی‌رویه گازهای گلخانه‌ای، جهان به سمت استفاده از منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر حرکت می‌کند. این منابع شامل انرژی خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی، و آبی هستند که برخلاف سوخت‌های فسیلی، تولید کربن و آلاینده‌های دیگر ندارند. ترکیب این منابع در یک سبد انرژی متنوع، نه تنها برای محیط‌زیست مفید است، بلکه از نظر اقتصادی و امنیت انرژی نیز اهمیت بسیاری دارد.
کاهش اثرات زیست‌محیطی او ادامه داد: یکی از اصلی‌ترین دلایل برای استفاده از سبد انرژی متشکل از منابع پاک، کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی است. سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز و زغال‌سنگ، به انتشار گسترده دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای منجر می‌شوند که این امر باعث گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی شدید می‌شود. در مقابل، منابع انرژی پاک مانند باد و خورشید تقریباً هیچ‌گونه آلودگی تولید نمی‌کنند و با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌توانند نقش مهمی در مهار تغییرات اقلیمی ایفا کنند.
تنوع در تامین انرژی حشمتی تصریح کرد: ایجاد یک سبد انرژی متنوع از منابع پاک به معنای کاهش وابستگی به یک منبع خاص انرژی و کاهش خطرات ناشی از نوسانات بازار انرژی است. برای مثال، قیمت نفت می‌تواند به دلیل عوامل ژئوپلیتیکی یا اقتصادی نوسان داشته باشد که این امر بر اقتصاد جهانی تاثیر منفی می‌گذارد. با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مختلف، می‌توان به تامین پایدار و مطمئن انرژی دست یافت و خطرات ناشی از وابستگی به منابع محدود و غیرقابل‌تجدید را کاهش داد.
امنیت انرژی او گفت: وابستگی به سوخت‌های فسیلی به ویژه برای کشور‌هایی که منابع کافی از این سوخت‌ها ندارند، می‌تواند منجر به وابستگی‌های سیاسی و اقتصادی شود. با توسعه منابع انرژی پاک داخلی، کشور‌ها می‌توانند استقلال بیشتری در تامین انرژی خود داشته باشند و از وابستگی به واردات انرژی جلوگیری کنند. این امر به ویژه در مواقع بحران و تحریم‌های اقتصادی بسیار حیاتی است.
توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال حشمتی بیان کرد: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های انرژی پاک می‌تواند به توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید منجر شود. صنایع مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند تولید و نصب توربین‌های بادی یا پنل‌های خورشیدی، می‌توانند تعداد زیادی شغل ایجاد کنند. همچنین، توسعه این صنایع می‌تواند به نوآوری‌های فناوری و بهبود بهره‌وری انرژی در سطح جهانی کمک کند.
حفظ منابع طبیعی او گفت: سوخت‌های فسیلی نه تنها به انتشار آلودگی‌های هوا و گرمایش زمین منجر می‌شوند، بلکه استخراج آنها نیز باعث تخریب منابع طبیعی و زیستگاه‌های حیات وحش می‌شود. در مقابل، انرژی‌های پاک، با تکیه بر منابع طبیعی بی‌پایانی مانند باد و خورشید، از تخریب زیستگاه‌ها و منابع طبیعی جلوگیری می‌کنند.
حشمتی تصریح کرد: توسعه و ترویج سبد انرژی متنوع از منابع پاک، یک نیاز حیاتی برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی جهان امروز است. این سبد انرژی نه تنها به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش امنیت انرژی منجر شود. استفاده گسترده‌تر از این منابع تجدیدپذیر نه تنها به بهبود کیفیت زندگی نسل‌های فعلی کمک می‌کند، بلکه به حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده نیز می‌انجامد.
خبرنگار: عطیه رضایی