10 سامانه اصلی "کپسول زیستی ایران" کدام است؟/ کپسول زیستی ایران حامل کیت‌های زنده زیستی و سلولی
رئیس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه 10 سامانه اصلی در کپسول زیستی به کار رفته است، گفت: معمولاً در پرتاب‌های اولیه به سراغ موجود بزرگ نمی‌رویم و از کیت‌های زیستی و از سلول‌ها استفاده می‌کنیم.
به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، حسن سالاریه؛ رئیس سازمان فضایی ایران در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری اظهار کرد: برنامه زیست فضا یا حوزه اکتشافات فضایی از بخش‌های مهم سند برنامه 10 ساله فضایی ایران است. در دهه 80 تا اوایل دهه 90 موفقیت‌های خوبی در موضوع زیست فضا و پرتاب موجود زنده به فضا به صورت زیرمداری داشتیم.
"زیست فضا" از مؤلفه‌های مهم برنامه‌های فضایی کشور است
سالاریه گفت: برنامه زیست فضا، سال‌ها متوقف مانده بود. بحث زیست فضا و اکتشافات فضایی از مؤلفه‌های مهم برنامه‌های فضایی کشور است. بررسی شرایط زندگی موجود زنده، امکان حیات در شرایط سخت و خاص فضایی، فضانوردی و دستیابی به منابع ارزشمند فضایی که در سایر کرات وجود دارد باید در دستور کار قرار بگیرد و اگر مطالعات و عملیات جدی در این زمینه نداشته باشیم از قافله عقب خواهیم ماند.
رئیس سازمان فضایی ایران تصریح کرد: در برنامه 10 ساله فضایی ایران بخش جدی از آن به موضوع زیست فضا اختصاص پیدا کرده است. شروع برنامه زیست فضا با بحث پرتاب کپسول‌های زیستی و طراحی پرتابگرهای متناسب با شرایط زیستی است. دو بخش مهم و جدی در برنامه زیست فضا وجود دارد که هم باید بتوانیم کپسول‌هایی با قابلیت حمل موجود زنده داشته باشیم و هم بایستی در حوزه مطالعات زیستی در شرایط میکروگرویتی و شرایط فشار پایین و بررسی شرایط زیستی در گرادیان‌های شدید دمایی یا بحث‌های مربوط به حفظ سطح اکسیژن مورد نیاز در کپسول، برنامه‌های مفصلی داشته باشیم.
وی ادامه داد: در موضوع انتقال و پرتاب کپسول‌ها نیز شرایط پرتابگرهای حامل محموله زیستی با پرتابگرهای حامل ماهواره‌ها متفاوت هستند. این موضوعات در برنامه 10 ساله فضایی دیده شده است و نخستین گام با این تست زیرمداری که بر روی این کپسول 500 کیلوگرمی انجام شد، با موفقیت طی شد.
"زیست فضا" یک حوزه بسیار "های‌تک" در دنیا است
سالاریه تصریح کرد: در آینده بایستی تست‌های متعددی داشته باشیم. حوزه زیست فضا از لحاظ علمی، یک حوزه بسیار "های‌تک" در دنیا است و لازم است که آزمایش‌های بسیار دقیق و مفصلی انجام شود تا درنهایت به اهداف نهایی یعنی قراردادن موجود زنده در مدار و موضوع ایستگاه‌های فضایی برسیم.
پرتاب موفق کپسول زیستی "کاووس" نخستین گام ایران برای اعزام فضانوردکپسول زیستی ایران حاوی کیت‌های زیستی و سلول‌ها بود
وی گفت: معمولاً در پرتاب‌های اولیه به سراغ موجود بزرگ نمی‌رویم و معمولاً از کیت‌های زیستی و از سلول‌ها استفاده می‌کنیم چراکه این کپسول، یک کپسول خاصی نسبت به نسل‌های گذشته کپسول متفاوت است و این تفاوت هم از لحاظ جرمی و حجمی و ابعادی و هندسی است. طبیعتاً در اولین پرتاب آزمایشی به سراغ یک موجود زنده بزرگ نمی‌روند. بعد از انجام تست، مطالعات تکمیلی بر روی این کیت‌ها و سلول‌ها انجام خواهد شد و طی روزهای آینده اطلاعات بیشتری از بازیابی این کیت‌های زیستی ارائه خواهد شد.
10 سامانه اصلی در کپسول زیستی کاووس به کار رفته است
سالاریه درباره فناوری‌های به‌کاررفته در این کپسول زیستی توضیح داد: نزدیک به 10 سامانه اصلی در کپسول زیستی کاووس به کار رفته است. سامانه تأمین توان، سامانه‌های مربوط به کامپیوتر پرواز و سیستم تولید فرمان، بوردهای حافظه، بوردهای الکترونیکی، سامانه‌های مربوط به سیستم‌های مخابراتی و تله‌متری از جمله این سامانه‌های اصلی است. سیستم تله‌متری تصاویر وداده‌ها را به صورت برخط از فضا و از داخل کپسول به زمین مخابره می‌کند.
وی ادامه داد: از دیگر سامانه‌های به کار رفته در کپسول، سامانه پایش و اندازه‌گیری پارامترهای زیستی است که بسیار مهم است و پارامترهای مهمی همچون سطح فشار، اکسیژن و دما در داخل مجموعه به صورت کامل رصد و پایش می‌شود تا در تلورانس مجاز قرار بگیرد تا شرایط زیستی فراهم شود.
سالاریه با اشاره به وجود سنسورها در این کپسول زیستی گفت: مجموعه‌ای از سنسورها و میکروسوییچ‌های مختلف و دوربین‌ها وجود دارد که از جمله کارهای آنها، بازکردن دریچه‌ها یا فرمان بازشدن چترها و درکل عملگرهایی که وظیفه بازشدن دریچه‌های مختلف را برعهده دارند.
وظیفه "سپر حرارتی" یا "سپر فناشونده" در کپسول زیستی ایران چیست؟
وی گفت: یکی از مجموعه‌های مهم، سامانه مربوط به "سپر حرارتی" یا "سپر فناشونده" است که بعد از بازشدن چترها و اصابت کپسول به زمین بخش خوبی از انرژی بایستی توسط سامانه فناشونده گرفته شود و این سپر هم به لحاظ جنس و مواد و هم به لحاظ قابلیت‌های انعطاف‌پذیری و خُرد‌شوندگی به‌گونه‌ای باشد که بخش عمده‌ای از انرژی را بگیرد و صدمه کمتری به اجزای داخل برسد.
رئیس سازمان فضایی ایران گفت: مجموعه سازه و سیستم‌های گازبند و سیستم‌های ایرودینامیکی از جمله دیگر فناوری‌های به کاررفته در این کپسول است. این مجموعه باید بتواند به صورت پایدار با چترهایی که بازخواهد شد بر روی زمین قرار بگیرد. ازلحاظ سرعت چرخش و نحوه قراگیری در سطح زمین بایستی به گونه‌ای باشد که عمده انرژی از طریق سپرفناشونده دفع شود و انرژی تلف شود.
سالاریه تأکید کرد: سیستم‌های پایش حرارت و تنظیم حرارت اجزای مختلف، بوردهای مختلف و باتری‌های مختلف در این مجموعه وجود دارد.
وی ادامه داد: مجموعه بازیافت چتری ما از دیگر مؤلفه‌هایی است که باید به آن توجه شود. در این کپسول دو سیستم بازیافت چتری داشتیم که هر کدام از این سیستم‌ها، چندین زیرسیستم دارد و شاید ده‌ها زیرسیستم و اجزای مختلف در آن به کار گرفته شده است. بعد از جداشدن کپسول و بازگشت آن به جو و داده‌هایی که بعد از بازیافت کپسول و از طریق دوربین‌های تله‌متری بدست آوردیم حاکی از این است که زیرسیستم‌ها کار خود را به خوبی انجام دادند.
عملکرد خوب سپرفناشونده و استخراج موفق بوردها و کیت‌های زیستی از کپسول
رئیس سازمان فضایی ایران گفت: نکته مثبت و بسیار جذاب این پرتاب این است که سپر فناشونده کار خود را به خوبی انجام داده است به گونه‌ای که باکس‌ها و اجزای مختلف از جمله بوردها و حتی کیت‌های زیستی به سلامت از کپسول استخراج شدند.
سالاریه ادامه داد: بعد از تکمیل مطالعات، باید اصلاحات برای پرتاب بعدی را انجام دهیم و به سراغ اصلاح کپسول و اصلاح سامانه‌های آن برویم. از کل داده‌هایی که از طریق تله‌متری و از حافظه پرتابگر در شرایط مختلف و داده‌های کپسول بدست می‌آید می‌توانیم یک قضاوت درستی داشته باشیم.
سالاریه گفت: وقفه در تکنولوژی‌های بالا آثار سوء بسیاری زیادی می‌تواند داشته باشد. بعد از تست زیرمداری انجام گرفته بایستی بلافاصله برای پرتاب بعدی برنامه‌ریزی کنیم.
وی گفت: کپسول بعدی در کلاس جرمی بالاتر است و طراحی آن آغاز شده است و ساخته خواهد شد. اما ما به این اکتفا نخواهیم کرد و بسیاری از زیرسیستم‌های کپسولی که تست شده است بایستی تست‌های دیگری بر روی آن انجام شود تا قابلیت اطمینان بالا برود. مکانیزم‌های بسیار زیادی در این کپسول وجود دارد که بعد از بررسی و تحلیل کامل داده‌ها، به بازطراحی و اصلاحات نیاز خواهد داشت.
سالاریه تأکید کرد: تست‌های به صورت‌های مختلفی انجام می‌شود گاهی اوقات نیاز است که تست در آزمایشگاه و شرایط شبیه‌سازی شده انجام شود. گاهی اوقات نیاز است که یک تست زیرمداری انجام شود و گاهی نیاز است که یک تست و پرتاب از یک هواپیمایی صورت بگیرد.
کپسول زیستی بعدی ایران چه ویژگی‌هایی دارد؟
رئیس سازمان فضایی ایران گفت: کار ساخت کپسول زیستی بعدی ایران که اسکیل‌شده کپسول پرتاب‌شده است آغاز شده و بایستی طبق برنامه‌ای که در سند 10 ساله فضایی اشاره شده به آن برسیم. برنامه ما برای کپسول 1.5 تُنی دوساله است اما برنامه تست‌ها متوقف نخواهد شد.
وی تأکید کرد: از اولین ساعاتی که کپسول استخراج شده است مهندسان ما شاید لازم باشد که تعدادی از بخش‌ها را به صورت دوباره بازطراحی، بهینه و اصلاح کنند و تست‌های مکرری انجام شود. اگر هر کدام از شرایط مورد نیاز برای زیست فضا از بازه مجاز اندکی تغییر کند به راحتی شرایط حیات از بین می‌رود.