90 درصد استخراج معادن ذغالسنگ، سنتی است / لزوم مکانیزه کردن معادن در کشور

به گزارش ایسنا، بخش معدن یکی از عمده‌ترین و مهم‌ترین بخش های تامین کننده مواد اولیه صنایع به شمار می‌رود که با داشتن ذخایر غنی مواد معدنی به عنوان یک امکان بالقوه، نقش موثری در توسعه صنعتی کشور دارد و راهگشای بسیاری از معضلات خودکفایی صنعتی کشور است.

امروزه فعالیت اقتصادی استخراج معادن درحال بهره‌برداری، به عنوان یکی از زیربخش‌های عمده اقتصادی در کشور محسوب می‌شود که با توجه به ماهیت آن در زمره فعالیتهای اقتصادی پرخطر قرار دارد.

معدن به محدوده‌هایی اطلاق می‌شود که شامل ذخایر معدنی است. در حال حاضر معادن به دو دسته تعاونی و خصوصی تقسیم می‌شوند که اداره معدن تعاونی توسط شرکت تعاونی صورت می‌گیرد و مدیریت معادن خصوصی توسط افراد یا موسسات خصوصی اعمال می‌شود.

معادن دولتی شامل معادنی است که توسط سازمان‌های دولتی، شهرداری‌ها و نهادهای انقلابی اداره می‌شود. معادن در حال بهره‌برداری نیز به معادنی گفته می‌شود که در آن مجموعه‌ای از عملیات به منظور استخراج، کانه‌آرایی و به دست آوردن مواد معدنی قابل فروش انجام گیرد.

در حال حاضر معادن در حال بهره‌برداری کشور مربوط به استخراج سنگ‌آهن، سنگ‌های فلزی غیرآهنی، سنگ، شن و ماسه، ذغالسنگ خشک، مواد معدنی شمیایی،‌نمک و سایر مواد معدنی است که بیشترین میزان بهره‌برداری و استخراج مربوط به معادن سنگ و شن و ماسه است.

در ساعت 21 شنبه 31 شهریورماه 1403 حادثه‌ای تلخ در یکی از معادن ذغالسنگ کشور رخ داد. این حادثه بر اثر نشت گاز متان در یکی از تونل‌های معدن شرکت معدنجو به قوع پیوست. انفجار معدن ذغال‌سنگ طبس حادثه‌ای پرتلفات بود و هنگام حادثه انفجار، 69 کارگر در بلوک B و C مشغول به کار بودند.

معدن ذغالسنگ طبس یک معدن سنتی و متعلق به سازمان تامین اجتماعی است. به گفته وزیر کار اردیبهشت ماه امسال یک دوره آموزشی برای معادن کشور برگزار شده و در مرداد ماه سال جاری نیز گروه‌های بازرسی ایمنی از طرف وزارت کار این معدن را بررسی و اعلام کرده بودند که مشکلی از لحاظ استانداردهای ایمنی در آن وجود نداشته است.

شهرستان طبس با وسعت 55460 کیلومتر مربع در غرب استان خراسان جنوبی واقع شده و از آن به عنوان پایتخت صنعت ذغالسنگ یاد می‌شود. از ذغالسنگ در صنعت سیمان سازی، کاغذسازی، آلومینیوم سازی، صنایع شیمیایی و داروسازی، تامین انرژی و سوخت صنایع استفاده می‌شود. از دیگر کاربردهای ذغالسنگ تولید برق است؛ به این نحو که در جریان تولید برق حرارتی، در دمای بالا می‌سوزد و آب را به بخار تبدیل می‌کند؛ از این بخار برای چرخاندن توربین‌ها با سرعت زیاد در یک میدان مغناطیسی قوی استفاده و سرانجام برق تولید می‌شود.

به دنبال حادثه تلخ معدن ذغالسنگ طبس، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد با استفاده از همه ظرفیت‌های قانونی، حقوقی و فنی خود برای شناسایی علت حادثه و احقاق حقوق بازماندگان و مصدومان از هیچ کوششی دریغ نخواهد کرد و تحقیقات به منظور واکاوی دلایل بروز این حادثه در سطوح مختلف انجام خواهد شد. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز از همان ساعات ابتدایی حادثه، معاون روابط کار این وزارتخانه را مامور بررسی علت بروز حادثه کرد و خود در منطقه حضور یافت.

به گفته میدری، استانداردهای ایمنی معادن بازنگری خواهد شد و مکانیزه کردن معادن به عنوان یکی از رویکردهای کاهش مخاطرات و ارتقای استانداردهای ایمنی در معادن، مورد اهتمام جدی وزارتخانه قرار خواهد گرفت. در پی دستور وزیر کار، مقرر شد کمیته‌ای تخصصی به منظور بررسی استانداردهای ایمنی معادن در ایران و بازنگری موارد غیرکارآمد تشکیل شود.

در همین راستا، سمیه گلپور - رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران با ابراز همدردی و اعلام تسلیت و تعزیت به جامعه کارگری به ویژه خانواده‌های کارگران جان باخته در معدن ذغالسنگ طبس، این حادثه را ناشی از اهمال در سیستم‌های اجرایی و نظارتی دانست و خواستار پاسخگویی مسئولان دستگاه‌های مربوطه در این خصوص شد.

وی با یادآوری ارزش جان معدنکاران و لزوم توجه به این اصل مهم از سوی صاحبان معادن گفت: در تمام دنیا غالب کارگران معدن صاحب سهمی ولو اندک از معدنی هستند که در آن کار می‌کنند.

رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران معتقد است: این فاجعه دردناک حاصل اهمال در استانداردسازی و سالم‌سازی محیط کار از سوی مسئولان مربوطه بوده و تاکید دارد که نتایج و گزارشات جهت حل این معضل بزرگ در معدنکاری باید تهیه و منتشر شود.

علی اصلانی - نماینده کارگران در شورای عالی حفاظت فنی نیز بر این باور است که در جریان حادثه معدن ذغالسنگ طبس، باید ماسک‌های ضدگاز با فیلتر مخصوص در اختیار کارگران گذاشته شده و طریقه استفاده از آن به کارگران آموزش داده شده باشد.

او بحث آموزش و رعایت نکات و مسایل ایمنی در مشاغلی همچون معدن را الزامی می‌داند و می‌گوید: زمانی که در یک معدن اتفاقی می‌افتد، بالای 50 درصد اولین گزارشی که کارشناسان مربوطه ارائه می‌کنند، عدم رعایت مسایل حفاظت فنی در کارگاه است. به همین دلیل اگر تجهیزات ایمنی و ماسک‌های گاز با فیلتر مخصوص در اختیار کارگر قرار گیرد، جان کارگر به خطر نمی‌افتد.

اصلانی البته از حذف آیین‌نامه تعیین صلاحیت پیمانکاران انتقاد کرد و گفت: این مصوبه متعلق به شورای عالی حفاظت فنی بود که سالهای سال در کشور اجرا می‌شد ولی یکی از اتاق‌ها، آیین‌نامه مذکور را با این توجیه که مانع کسب و کار است حذف کرد، درحالی که ما در وزارت کار به شدت با آن مخالفت کردیم زیرا وقتی پیمانکار تعیین صلاحیت نشود، باید در قبال اتفاقاتی که در آن کارگاه یا پروژه می‌افتد پاسخگو باشد.

مطابق ماده 60 قانون تأمین اجتماعی، حوادث ناشی از کار به حوادثی اطلاق می‌شود که در حین انجام وظیفه و مواقعی اتفاق بیفتد که بیمه شده در کارگاه یا ساختمان و محوطه آن مشغول انجام کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه انجام ماموریتی را برعهده گیرد.

بر اساس آمارها پس از حوادث ساختمانی، حوادث معدنی بیشترین آمار فوتی‌ها و تلفات نیروی کار را به خود اختصاص داده و بیشتر مشکلات در باب حوادث کار پس از کارگاه‌های ساختمانی مربوط به کارگاه‌های معدنی بوده است.

طبق گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال 1400 تعداد معادن درحال بهره‌برداری کشور برحسب مالکیت و فعالیت 6025 معدن بوده که از این تعداد 5618 معدن متعلق به بخش خصوصی و 367 معدن متعلق به بخش تعاونی بوده و سهم معادن عمومی نیز 141 معدن بوده است. بیشترین تعداد معادن به معدن "استخراج سنگ، شن و ماسه" با 4635 معدن اختصاص دارد. توزیع استانی معادن نشان می‌دهد که استان‌های خراسان رضوی، فارس و سمنان به ترتیب با 598،399 و 369 معدن، بیشترین تعداد معادن در حال بهره‌برداری را به خود اختصاص داده‌اند.

طبق گزارش این مرکز در سال 1398 بیش از 1700 حادثه معدنی در کشور رخ داده که بیشترین تعداد وقوع حادثه مربوط به معادن استخراج ذغالسنگ و پس از آن سنگ و شن و ماسه بوده است.

در دولت سیزدهم مقدمات پیوستن ایران به مقاوله‌نامه 155 ایمنی و بهداشت کار رقم خورد و آیین‌نامه اجرایی آن بهمن ماه سال گذشته به اجرا درآمد و مقرر شد کشورمان نخستین گزارش عملکرد را بهمن‌ماه امسال به سازمان بین‌المللی کار (ILO) ارائه دهد. با اجرای مقاوله‌نامه ایمنی و بهداشت شغلی شماره 155، محیطی سالم برای نیروهای کار فراهم شده و با کمک شرکای اجتماعی و دستگاه‌های مربوط در مسیر کاهش بیماری‌های شغلی گام برداشته می‌شود.

به گزارش ایسنا، به اعتقاد کارشناسان حوزه معدن عدم استفاده از فناوری‌های روز در مساله استخراج معادن به ویژه ذغالسنگ از جمله علل وقوع حوادث معدنی به شمار می‌رود؛‌همچنین دو موضوع حفاری و نگهداری سنتی از دیگر عواملی است که حوادث کار در معادن را رقم می‌زند. طبق آمارها بیش از 90 درصد روش استخراج در معادن ذغالسنگ با روش سنتی و تقریبا ناایمنی صورت می‌گیرد از این رو لزوم مکانیزه کردن معادن و خروج از ساختارها و روش‌های سنتی استخراج بیش از پیش ضروری است.

بی‌تردید ایجاد محیطی ایمن در کار از وظایف اصلی کارفرمایان در کارخانه‌ها، سازمان‌ها، معادن و واحدهای تولیدی و صنعتی به شمار می‌رود و سپردن پروژه‌ها به پیمانکاران و مقاطعه‌کاران و حذف تعیین صلاحیت آنها دلیل موجهی بر فراهم نکردن شرایط ایمن کار و عدم در اختیار قرار دادن تجهیزات ایمنی فردی نیست. درعین حال بهره‌مندی کارگران از آموزش‌های لازم، رعایت اصول ایمنی و توجه به گزارش بازرسان کار می‌تواند از بروز آسیب‌های شغلی و حوادث تلخ و ناگواری همچون معدن ذغالسنگ طبس جلوگیری کند.