آثار و ثمرات تدبر در قرآن در زندگی فردی و اجتماعی

طاهره محسنی، کارشناس علوم قرآنی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با تأکید بر اینکه تدبر در قرآن کلید رشد فکری و اخلاقی جامعه اسلامی است، اظهار کرد: اگر امت اسلامی به تدبر در قرآن بازگردد، بسیاری از بحران‌های فکری و اخلاقی پایان خواهد یافت. زیرا قرآن می‌فرماید: «أَفَلَا یَتَدَبَرُونَ القُرآنَ أَم عَلَی قُلُوب أَقفَالُهَا» (محمد /24).

او با بیان اینکه قفل شدن دل مانع فهم آیات الهی است، گفت: تدبر یعنی گشودن این قفل‌ها با نور ایمان. قلب آلوده به تعصب و هوای نفس، جایی برای فهم قرآن ندارد. چنان‌که امام صادق (ع) فرمود: «قرائت بدون علم همچون دارایی بدون سرمایه است».

استاد قرآنی ادامه داد: در روایتی از امیرالمؤمنین امام علی (ع) آمده است: «لاخَیرَ فی قِراءه لا تدبر فیها»؛ در قرائتی که اندیشه‌ای در آن نباشد، هیچ خیری نیست. این تعبیر نشان می‌دهد که هدف از تلاوت، تربیت روح و گرایش به خیر است.

او ادامه داد: تدبر، انسان را به شناخت حقایق می‌رساند. وقتی انسان با تأمل در آیات، وعده‌های الهی را می‌بیند، نسبت به خیر و حقیقت گرایش پیدا می‌کند. علامه طباطبایی نیز در المیزان می‌نویسد: اصل در معنای خیر، انتخاب آگاهانه است. به این ترتیب تدبر مسیر انتخاب درست را هموار می‌کند.

محسنی با اشاره به آثار اجتماعی تدبر گفت: جامعه‌ای که اهل اندیشه در قرآن باشد، گرفتار افراط و تفریط نمی‌شود؛ زیرا قرآن ترازوی حق است. تدبر، انسان را از ظاهربینی می‌رهاند و قدرت تشخیص حق از باطل را افزایش می‌دهد.

او در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: اهل بیت علیهم‌السلام تأکید داشتند که قرائت قرآن با تأنی، خشوع و درنگ باشد. امام علی (ع) فرمود: «قرآن را همانند شعر شتاب‌زده نخوانید، بلکه با قلب‌های خاشع به آن نزدیک شوید». این روش زمینه نفوذ معنا در جان انسان است.

در پایان کارشناس علوم قرآنی گفت: اگر قاری قرآن هنگام تلاوت، خود را در برابر خدا احساس کند و دلش را از آلودگی‌ها پاک کند، نور آیات در جانش می‌تابد. چنین انسانی همان است که قرآن درباره‌اش می‌فرماید: «اِنَ فِی ذَلِکَ لَذِکرَی لِمَن کَانَ لَهُ قَلب» (ق /37)؛ یعنی در این کتاب پند است برای آن‌که دل دارد. تدبر حیات دوباره قلب و بیداری عقل است و جامعه‌ای که با تدبر زندگی کند، هیچ‌گاه از مسیر حق منحرف نخواهد شد.