آخرین سکونتگاه شاه در ایران
بیست و ششم دیماه 57 هلیکوپتر در زمین چمن کاخ نیاوران نشست تا خانواده پهلوی را ببرد. هلیکوپتر ساعت 11 و 30 دقیقه در فروگاه مهرآباد بود و صبح روز بعد، روزنامههای ایران تیتر زدند «شاه رفت». نیاوران به عنوان آخرین سکونتگاه محمدرضا پهلوی در ایران، آن روزها را در نمایشگاههایی که تا 22 بهمن برپا است، روایت کرده.
به گزارش ایسنا، کاخ نیاوران با کنکاش در خاطرات شفاهی مردم، روایت کاخ نیاوران در بهمن 1357 را اینگونه بازگو کرده است: "کاخهای پلمبشده در بهمنماه 1357 توسط گارد شاهی تحویل نیروهای محلی نیاوران و پیشنماز و روحانی معتمد محل، حاج آقا سید مصطفوی داده شد. مردم نه تنها به سمت آوار کردن و بردن نرفتند، بلکه حصار میساختند تا از آن گنجینه حفاظت کنند. علت این امر را باید در باور مردم به ارزش فرهنگی تاریخی این مجموعه و آثار موجود در آن و تعلق خاطر به «نیاوران» برای مردمی که سالها در این محدوده میزیستهاند، جستوجو کرد. آنها 22 بهمن ماه در مسجد گردهم آمدند، کمیته نیاوران را ساختند و در روزهای بعد، پاسدارانِ گنجینه تاریخی نیاوران شدند و پایه موزههای آینده را ایجاد کردند.
تا سال 1365 این مجموعه تحویل نماینده دولت وقت (دولت بازرگان) بود و دورهای دیگر نیز کلیه اموال کاخ صورتبرداری و ارزشگذاری شد. براساس لایحه قانونی مربوط به کاخ موزههای نیاوران و سعدآباد و نحوه ارزیابی و نگهداری اموال مربوط مصوب 23/10/1359 شورای انقلاب، تمامی اموال موجود در کاخهای فوقالذکر توسط کمیسیونی که با عضویت نمایندگان نخستوزیری، دادستانی کل کشور و بنیاد مستضعفان (موسوم به هیأت هفت نفره) تشکیل شد، مورد رسیدگی و ارزیابی قرار گفت و تمام اموال ارزشگذاری شد و طبق صلاحدید این گروه، طلاهای موجود در این کاخها، تحویل بانک مرکزی داده شد و بعضی اموال دیگر تحویل بنیاد مستضعفان شد و نهایتا پس از تهیه فرمها و فهرستهای صورتحساب و شناسنامههای اموالی و چیدمان موزهای در سال 1365 توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان کاخ موزه برای بازدید عموم گشایش یافت.»
خاطرات بیشتر از این کاخ که شاهد واپسین روزهای زندگی خاندان پهلوی در ایران بود، در نمایشگاه "نیاوران در بهمن 1357" به همراه داستانِ "از نیاوران تا جماران" و "چگونگی سقوط این کاخ" بازگو شده است. در بخش دیگری از کاخ، "تصنیف دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی" نیز به نمایش درآمده و تورهای یک روزهای نیز با عنوان "ناشنیدههای کاخ نیاوران" به همراه شب خاطره با پیشکسوتان و کتابخوانی تا 22 بهمنماه درحال برگزاری است.
"سیدحسن سعادت مصطفوی امام جماعت نیاوران: "شش سال سرپرستی کاخ را بر عهده داشتم و سعی کردم کاخ را سالم نگه دارم، به همین دلیل کسی را راه ندادم. حتی خودمان هم میخواستیم بیرون برویم، گفتیم دو نفر از افسران ما گشت بزنند تا چیزی از قصر بیرون نیاید. "کاخ اصلی نیاوران نیز به نمایشگاه "نادیدهها" اختصاص داده شده که هنر نوگرای ایرانی را برای نخستین بار از گنجینه این کاخ رونمایی کرده است. کوشک احمدشاهی هم "میراث فلزی" را به نمایش گذاشته؛ گزیدهای از سکههای پس از اسلام در ایران که به دوره تیموری و قاجاری تعلق دارد و در گنجینه کاخ موزه نگهداری میشد، سکه جلوس 1327 و مدال کمیاب "عزت و غیرت" احمدشاه قاجار از جمله آثار شاخصی است که به نمایش گذاشته شده.
نام عکاس نامشخصنیاوران این نمایشگاهها را در مناسبت چهل و سومین سالگرد انقلاب اسلامی با عنوان «نیاوران بین دو انقلاب» و بر اساس اختصاصات و اقتضائات این مجموعه از 12 تا 22 بهمنماه برگزار کرده است.
میشل ستبون، عکاس فرانسوی میشل ستبون، عکاس فرانسوی مصطفوی امام جماعت مسجد نیاوران: به غیر از 700 کیلو طلا، یک کشتی طلا در دفتر شاه وجود داشت که متعلق به 600 سال پیش بود. این سکهها مربوط به دوران پیش از تاریخ، هزارههای اول و دوم و تمام پادشاهیهای مختلف است. تابلویی از یهودیان صهیونیست به شاه هدیه دادند که الماس بود، نتوانستیم قیمتی برای آن تعیین کنیم! وقتی میخواستیم اینها را به بانک مرکزی یا جای دیگری تحویل دهیم، ترسیدم. برای اولین بار با گروه رفتم و به زیرزمین بانک مرکزی رفتم، آینه، شیشه و طلا، انواع کلاههای سلطنتی، تخت طاووس، قلیانهای ناصرالدین شاه و جواهرات خاندان پهلوی، مدالهای شاه، شمشیر و لحاف نگهداری میشدند.*عکسهای این گزارش از اینترنت گردآوری شده است.
انتهای پیام