آیا چشم زخم حقیقت دارد؟

به گزارش مشرق، یکی از باورهای قدیمی که همواره در بین اکثر ملت‌ها رواج داشته، مسئله "چشم زخم" یا به اصطلاح "چشم زدن" است. با وجود آنکه دلایل علمی متقنی درباره "چشم زخم" کشف نشده، اما در فرهنگ جوامع به عنوان نیرویی ماوراء الطبیعه و شوم شناخته می‌شود. اما این امر مورد تأیید خداوند در دین مبین اسلام قرار گرفت، همچنان که در آیه51 سوره قلم خطاب به رسول خدا صلی الله علیه و آله از چشم زخم کافران خبر داده، فرمود «و ان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لما سمعوا الذکر ویقولون انه لمجنون»؛ یعنی و کافران زمانی که قرآن را شنیدند، نزدیک بود تو را با چشمانشان بلغزانند [و از پای درآورند] و می‌گویند: بی‌تردید او دیوانه است.

همچنین روایات متعددی در تأیید "چشم زخم" در منابع روایی ما وجود دارد؛ امیرالمؤمنین علیه‌السلام آن را از حقایق نظام عالم معرفی کرده، می‌فرماید «العین حق». یعنی چشم‌زخم حق است. یا در حدیثی قابل تأمل صفوان از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند «اگر گورها را برای شما بشکافند، البته بنگرید که بیشتر مرده‌های شما برای چشم زدن مردند، زیرا اثر چشم، حق است»؛ لو نبش لکم عن القبور لرأیتم أن أکثر موتاهم بالعین لأن العین حق. این حدیث امام تصریح دارد اکثر مردگان بر اثر چشم زخم بر گورها آرمیدند. بعد حضرت در ادامه و در بیان راهکار دفع چشم زخم فرمود «بدان که رسول خدا فرمود: چشم اثر دارد و هر که خوشش آید از چیزی که برادرش دارد، باید در باره آن خدا را بیاد آورد، که با یاد خدا زیانی بدان نرساند.» ألا ان رسول الله ص قال العین حق فمن أعجبه من أخیه شیء فلیذکر الله فی ذلک فانه اذا ذکر الله لم یضره. (بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج60، ص: 25) همچنین رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره راهکار پیشگیری از چشم زخم فرمود «اذا رآی احدکم من نفسه او ماله او من اخیه ما یعجبه فلیدع له بالبرک فان العین حق» یعنی هرگاه یکی از شما در خودش، یا مالش، یا برادرش، چیز جالب توجهی دید، برای برکت یافتن آن دعا کند؛ زیرا چشم زخم واقعیت دارد.

ظاهرا از روایات بر می‌آید "چشم زخم" ارتباطی با صفات و ویژگی‌های افراد ندارد بلکه ممکن است این مسئله در همگان به صورت نسبی وجود داشته باشد، همچنان که به تصریح روایت نبوی، حتی فرد خودش را هم ممکن است چشم بزند. در این صورت باید مقدم بر هر کاری بر آن نعمت شکر بر جای بیاورد و دعای خیر کند.

با این حساب، ضروری است یکسری اقدامات پیشگیرانه داشت و تا جای ممکن فرد خود و خانواده خود را در معرض نگاه دیگران قرار ندهد. متأسفانه در عصر حاضر و با گسترش شبکه‌های مجازی شاهدیم افراد بی‌مهابا و بی‌واهمه عکس خانواده خویش را به اشتراک می‌گذارند. این امر سوای از اینکه از جهت اخلاقی و گاهی از لحاظ حقوقی مسئله‌دار است، موجب جلب توجه ده‌ها یا صدها و یا میلیون‌ها کاربر فضای مجازی می‌شود و ممکن است خطراتی مثل چشم زخم را به همراه داشته باشد. دور نیست اکثر حوادثی که متوجه ما و خانواده‌مان می‌شود، ریشه در همین سهل‌انگاری‌ها و غفلت‌ها و عدم توجه به این باورهای حقیقی دارد.