ارباب خودم بزبز قندی؛ ارباب خودم چرا نمی خندی!

ماجرای تلاش برای خنداندن فردی که نمی‌خواهد بخندد، اساس کار مجموعه «جوکر» است که از یکی از پلت‌فرم‌ها پخش می‌شود. تفاوت بزرگ «جوکر» با ماجرای روحوضی نوکر و ارباب این است که در نهایت تلاش نمایش سنتی از خنداندن ارباب خنداندن مردمی بود که به تماشا نشسته بودند ولی در «جوکر» هدف صرفا خنداندن رقیب و از میدان خارج کردن آن به هر نحو ممکن است و مخاطب به طور کلی از ماجرا حذف شده است.

علیخانی و باز هم کپی! همان طور که در ابتدای مجموعه «جوکر» معرفی می‌شود، این کار ایده گرفته از یک برنامه تلویزیونی ژاپنی است. سازنده پیش از آنکه مردم دست به جست‌وجو بزنند و مثل ماجرای کپی بودن «عصر جدید»، «دورهمی» و «خندوانه»، برنامه اصلی را در مقابل کپی ایرانی قرار دهند، از همان ابتدا توضیح می‌دهد که این کار بر اساس ایده هیتوشی ماتسوموتو، هنرمند ژاپنی است. داستان هم از این قرار است که ماتسوموتو هنگام تماشای یک رئالیتی شوی معروف، ایده مسابقه کمدی به ذهنش خطور می‌کند و بر اساس آن مسابقه تلویزیونی به نام «داکیومنتال» شکل می‌گیرد. مسابقه شش ساعت به طول می‌انجامد و در آن هشت شرکت‌کننده حضور دارند. موفقیت این مسابقه باعث شده است در چند کشور دیگر نیز مسابقه‌های مشابه ساخته شود. در ایران نیز استودیو «قرن جدید» که سابقه ساخت مسابقه «عصر جدید» را دارد، به کارگردانی احسان علیخانی، یک برنامه کپی از «داکیومنتال» را به نام «جوکر» تولید کرده است. «جوکر» در قسمت‌های اول توانسته است رکورد میزان بیننده را بزند، ولی اغلب نقدهای منتشر شده پیرامون این برنامه درباره ادامه استقبال از آن تردیدهای جدی را مطرح کرده‌اند.

ساختار جوکر اجرای «جوکر» بر عهده سیامک انصاری است و در فصل اول آن هنرمندانی حضور پیدا کرده‌اند که همگی سابقه فعالیت در حوزه کمدی و طنز را دارند. امین حیایی، سام درخشانی، امیرمهدی ژوله، هومن حاجی‌عبداللهی، غلام‌رضا نیکخواه، بیژن بنفشه‌خواه، امیر کاظمی و سهیل مستجابیان، هشت شرکت‌کننده فصل اول هستند. مسابقه در فضای یک خانه شکل می‌گیرد. انصاری به عنوان داور و ناظر در اتاق دیگری که شبیه اتاق فرمان است با مانتیورهای متعدد بازیگران را زیر نظر دارد. هر بازیگر یک «جوکر تایم» دارد که می‌تواند در آن یک استندآپ یا اجرای نمایش داشته باشد تا سایرین را به خنده بیندازد. در کنار آن در هر نوبت یک هنرمند برای خنداندن شرکت‌کنندگان وارد می‌شود. در نهایت هنرمندان حذف شده به نام «زامبی» بازمی‌گردند تا نفرات باقی مانده را بخندانند و پیروز مسابقه را مشخص کنند.

شرکت‌کننده‌های بی‌برنامه تلاش برای خندادن رقبا اساس مسابقه «جوکر» را تشکیل می‌دهد ولی آنچه باعث شده است این برنامه چندان هم موفق پیش نرود، این است که اغلب شرکت‌کننده‌ها با کمترین آمادگی ذهنی و طرح قبلی در این مسابقه حضور دارند؛ اعترافی که گاهی در میان ویدئوهای پشت صحنه برنامه نیز از سوی شرکت‌کنندگان به آن اذعان می‌شود. شرکت‌کننده‌ها در لحظه تصمیم می‌گیرند کاری کنند تا دیگران بخندند و همین خنده بدون تفکر باعث ایجاد حس لودگی در برنامه شده است. سازندگان «جوکر» باید برای فصل‌های بعدی این برنامه فکری کنند تا شرکت‌کننده‌ها مانند نفرات فصل اول سردرگم نباشند.

اصرار به استفاده از لغات بیگانه استفاده از واژگان غربی در برنامه‌سازی برای شبکه نمایش خانگی در حال تبدیل شدن به یک مد مبتذل است. آیا سازندگان «جوکر» نمی‌توانستند به جای استفاده از یک واژه غربی از معادل فارسی استفاده کنند؟ وقتی بیننده از ابتدا می‌داند که با یک برنامه کپی‌شده روبه‌رو است، اصرار به استفاده از لغات خارجی آن هم برای برنامه تلویزیونی که مخاطب ایرانی دارد، چه توجیهی می‌تواند داشته باشد؟ پاسداشت زبان فارسی و پیرایش آن از لغات خارجی وظیفه مهمی است که متأسفانه سامانه‌های اینترنتی و به اصطلاح «وی‌اودی»‌ها نسبت به آن بی‌توجه هستند. آب بستن در کنار سانسور! در تلویزیون برنامه «خندوانه» رسالت خود را خنداندن مردم و حتی تشویق آن‌ها به خندیدن‌های مصنوعی برای ایجاد نشاط عنوان کرده است. «جوکر» نیز همین رویکرد را دارد ولی در آن خنداندن مردم در مرتبه اول و هدف غایی نیست. هدف در اینجا یک مضحکه تنازع بقاست که هر کس بخندد حذف می‌شود. اینجاست که مخاطب باید خودش راهی برای خندیدن و سرگرم شدن پیدا کند. برنامه‌ساز برای اینکه این ضعف را بپوشاند، تلاش کرده است مکالمه‌های پشت صحنه و اتفاقات اتاق فرمان را به عنوان بخشی از برنامه اضافه کند. در این بخش‌های اضافه، بیننده شاهد غش و ضعف‌های سیامک انصاری و شرکت‌کننده‌های حذف‌شده از موقعیت‌های نه‌چندان خنده‌دار مسابقه هستند. گفتگوهای پشت صحنه نیز تلاش می‌کند یک موقعیت گذرا را ضریب دهد تا بیننده شاید به آن‌ها بخندد! در اصل همه این تلاش‌ها برای این است که شاید بیننده‌ای را که هیچ جایگاهی برای او در نظر گرفته نشده با برنامه همراه کند. شاید جذاب‌ترین بخش مسابقه که همان اتفاقات داخل اتاق و تلاش شرکت‌کنندگان برای خنداندن یکدیگر است، در قسمت‌های پخش شده به شدت دچار ممیزی شده است. «جوکر» پس از پایان مسابقه «مافیا» مهم‌ترین مسابقه‌ای است که در پلت‌فرم‌ها پخش می‌شود؛ برنامه‌ای که خودش اعتراف کرده از روی یک ایده موفق خارجی ساخته شده است، ولی از یک سو در فرهنگ و آموزه‌های اخلاقی و دینی، خنده‌های از سر لودگی به شدت تقبیح شده و از سوی دیگر ایرانی‌ها مردمی هستند که خنداندن آن‌ها سخت است. «جوکر» در صورتی که بخواهد به همین شیوه فصل اول ادامه دهد، احتمالا با چالش محتوا روبه‌رو خواهد شد و مخاطب را دلزده‌تر خواهد کرد.

23302