اربعین؛ جاذبه‌ای کم نظیر در جهان اسلام
راهپیمایی اربعین حسینی، مسیری است الهی و تاریخی که مزیت‌های ایجاد شده در آن بسیار زیاد است و تبدیل به یک جاذبه کم نظیر در جهان اسلام شده است.
سعید داغستانی، کارشناس گردشگری گفت: اربعین حسینی، اَبَر رویدادی است که به واسطه مکان و زمان محوری مشخص و معین، مورد توجه نه تنها کشور‌های منطقه بلکه جهان قرار گرفته است. در تعاریف علمی، کلان رویداد‌ها را به گونه‌ای تعریف کرده اند که مشارکت‌کنندگان در آن مراسم، بیش از یک میلیون نفر باشند. بطور کلی رویداد‌هایی که زمان و مکان محوری مشخصی داشته باشند جزء سخت‌ترین انواع رویداد‌ها به جهت مدیریتی بوده، چرا که در یک مقطع زمانی کوتاه و معین خیل عظیمی از مشتاقان و شیفتگان اهل بیت (ع) همچون موجی خروشان در این راه پای نهاده و رویدادی بزرگ را رقم می‌زنند؛ لذا به جهت شناخت ابعاد مختلف این رویداد بزرگ، پدیده مورد بحث را بایستی به عنوان یک امر مدیریتی، پدیده‌ای اجتماعی (سفر انبوه)، مقوله‌ای فرهنگی و مولفه‌های مربوط به حوزه فرهنگ و تمدن، مذهب و اعتقادات، رویکردی معنوی و غیر مادی و ابعاد انسان شناسانه مورد واکاوی و بررسی قرار داد.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: جاذبه‌ها همواره خلق مزیت می‌کنند، به همین خاطر است که جاذبه‌ها را قلب صنعت گردشگری می‌نامند و معتقدند که این جاذبه‌ها هستند که با خلق تفاوت ها، نهایتا به سفر و گردشگری منتهی می‌شوند. خلق رویداد‌ها نیز ایجاد کننده مزیت‌های منحصر بفردی برای یک کشور یا مقصد هستند. مزیت‌های ایجاد شده در مراسم پیاده‌روی اربعین بسیار زیاد و با مشارکت بالایی شکل گرفته و تبدیل به یک جاذبه کم نظیر در جهان اسلام شده است. بر خلاف بسیاری از مقاصد گردشگری که جاذبه اصلی عامل سفر و ورود گردشگران به آن مقصد محسوب می‌شوند در مراسم اربعین علاوه بر مرقد مطهر امام حسین (ع)، مسیر راهپیمایی نیز به عنوان جاذبه به شمار می‌رود.
داغستانی اظهار کرد: رویداد بزرگ اربعین، ضرورتِ داشتن برنامه‌های مدون، برنامه‌ریزی برای سفر، هماهنگی بین اجزای سفر و زیارت (مانند هماهنگی در اقامت، خوراک، دستگاه‌های اجرایی و امنیتی، مدیریت اصل جاذبه، مدیریت فعالیت‌های اصلی رویداد، حمل و نقل، بهداشت و درمان، تسهیلات و خدمات و...) را به خوبی نشان داده است؛ لذا نتیجه می‌گیریم که برگزاری رویداد‌های بزرگ می‌بایست بر اساس اصول برنامه‌ریزی صورت پذیرد. هر چقدر برنامه‌ریزی بهتری در راه سهولت سفر انجام پذیرد، تکرار سفر و زیارت و توسعه آن امکان پذیرتر خواهد بود.
وی افزود: هدفمند و انگیزه محور: این رویداد از خاصیت انگیزه محوری بسیار قوی برخوردار است و از طرف زائران به صورت هدفمندی برگزار می‌شود. بدین معنی که شخص زائر از انگیزه‌های شخصی بسیار قوی برخوردار است و به واسطه این هدف مقدس خیلی از سختی‌ها و ناملایمات را به جان می‌خرد. هر چند این خاصیت، آستانه تحمل فرد زائر را بیشتر می‌کند لیکن از مسئولیت‌های سنگین مدیران و برنامه‌ریزان چیزی کاسته نخواهد شد.
این کارشناس مذهبی تصریح کرد: در هم آمیختگی میزبان و میهمان: یکی از خصوصیت‌های جالب این رویداد بزرگ دخیل شدن جامعه میزبان در فرآیند‌های ارائه خدمات گوناگون به زائران و میهمانان است. این امر به حدی پیش می‌رود که دو جامعه یکی می‌شوند و هر دو تلاش می‌کنند تا دستیابی به هدف متعالی پیش رو با سهولت بیشتری محقق شود.
او بیان کرد: شکل و شیوه خاص سفر: پیاده روی اربعین شکلی خاص از رویکرد معنوی به سفر است که به شیوه‌های جذاب و جالبی اجرا می‌شود. پیاده روی، طی مسیر‌های منتهی به کربلا، حمل وسایل با کوله پشتی شخصی، استفاده از موکب‌ها، محل‌های استراحت بسیار ساده، اسکان در منازل جامعه میزبان، ساده زیستی، معنویت بسیار زیاد و بسیاری دیگر از شکل خاص این سفر معنوی است.
داغستانی خاطرنشان کرد: بعد مردم شناسی: یکی از مناسبترین محل‌های بررسی رفتار‌های اجتماعی و فرهنگی یک جامعه در رویداد‌ها معنی پیدا می‌کند. چرا که بازیگر اصلی رویداد‌ها انسان‌ها هستند و این پدیده، روندی است قابل بررسی و کنکاش. چگونه اقوام مختلف، حوزه‌های تمدنی گوناگون که بعضا فرهنگ‌های مختلفی دارند و حتی شیوه‌های عزاداریشان متفاوت است در یک نقطه به هم می‌رسند و معنی امت واحده را تجلی می‌بخشند؟ در حوزه مراسم اربعین نیز به خوبی امکان بررسی رفتار‌های مذکور هم برای ایرانیان و هم سایر شیعیان منطقه فرآهم است.
این کارشناس گفت: روانشناختی سفر اربعین: شور و شعور فردی، آرامش روحی و روانی، همنوایی با رویداد، نزدیکی فرد به خداوند متعال، حس رضایتمندی درونی، رشد انسانی و تعالی شخصیت، احساس رهایی فردی و جمعی و بسیاری دیگر می‌تواند از کارکرد‌های روحی و روانی این رخداد عظیم باشد.
وی افزود: با توجه به گستردگی این رویداد بزرگ، می‌بایست جهت ارتقاء وضعیت سفر زیارتی، کاهش اثرات منفی و همچنین اعمال مدیریت اثربخش به موضوعات مدیریت یکپارچه، برنامه ریزی بلندمدت، تعیین ظرفیت تحمل مقاصد، توسعه مقاصد مکمل، توسعه و وسعت دادن به مسیر‌ها و دالان‌های سفر، تبلیغات هدفمند در جهت تعیین مسیر‌های جدید تشرف و... توجه ویژه‌ای داشت. تا با توجه به اینکه این رویداد جهانی در حال توسعه است به اصل و ماهیت این امر مهم صدمه‌ای وارد نشود.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری میراث و گردشگری