از آسفالت خودترمیم‌کننده تا اسکنر هویت‌یاب
چند سالی می‌شود که در اقتصاد و تولید کشور سخن از دانش‌بنیان‌ها بسیار به‌گوش می‌خورد، از شعارهای پیاپی که در طول چند سال گذشته ابتدای هر سال گذاشته شد تا تصویب لایحه جهش دانش‌بنیان که تبدیل به قانون شد.
با رشد چندبرابری شرکت‌های دانش‌بنیان در 2 سال اخیر اکنون 7 هزار شرکت مشغول فعالیت هستند که هرکدام دستاوردهای ویژه خود را دارند و کمابیش می‌توانیم هر روز شاهد تولید یک محصول فناورانه جدی باشیم. به‌همین‌دلیل صمت در راستای شناخت و ترویج این محصولات چهارشنبه‌های هر هفته به معرفی جدیدترین دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان می‌پردازد و ضمن گفت‌وگو با تولیدکنندگان چالش‌های موجود را بررسی می‌کند.
هوشمندی، این بار در قیر کف خیابان
از آنجایی که مسئله خرابی جاده‌ها در کشور و آسیب‌های ناشی یکی از موضوعات پرچالش میان کارشناسان راهسازی است، نیاز به ورود فناوری در این زمینه به‌شدت احساس می‌شود. هزینه‌های سنگین برای ترمیم و ساخت، تصادفات و خسارت‌های جانی ناشی از خرابی راه تنها بخشی از معضلات راهسازی است. یکی از دستاوردهای اخیر اکوسیستم دانش‌بنیانی کشور، تولید آسفالت هوشمند ضمن ارتقای کیفیت جاده‌ها است که به کاهش سطح تصادفات کمک می‌کند. گفتنی است، نسل جدید قیرهای هوشمند به روش پلیمریزاسیون، بسیاری از مشکلات قیرهای پیشین را ندارد و از آن در تهیه آسفالت‌های جدید استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم این آسفالت‌ها، خاصیت خودترمیم‌شوندگی آنها است. این آسفالت از حافظه شکلی برخوردار است. به‌عبارت‌دیگر، پس از تغییر حالت و خرابی احتمالی، می‌تواند به حالت اولیه خود بازگردد.
مسعود علیزاده، مدیر آرندی این شرکت دانش‌بنیان که موفق به تولید این قیر هوشمند شده است، در گفت‌وگو با صمت گفت: یکی از معضلات کشور در زمینه راهسازی این است که با استفاده از قیرهای موجود نمی‌توان تمام نیازهای مربوط به ساخت یک راه با دوام و استاندارد را برطرف کرد. به‌طورمعمول قیرهایی که برای آسفالت مورداستفاده قرار می‌گیرند، در شرایط دمایی و ترافیکی ظرف مدت زمان 5 سال متفاوت خراب می‌شوند. در شرایط استاندارد آنچه استفاده می‌شده است، قیرهای تولیدشده با پلیمرهای خارجی و استفاده از آنها جدا از اینکه در شرایط تحریم‌ها مشکل‌ساز بوده است، هزینه‌های زیادی را هم می‌طلبد.
وی افزود: تولید قیر به روش پلیمریزاسیون، نتیجه بیش از 16 سال تحقیق و پژوهش بوده است که خوشبختانه به ثبت اختراع انجامید. برای تولید این کار پودرهایی تولید شد که مواد اولیه آن از لاستیک‌های فرسوده تهیه می‌شود. گفتنی است، استفاده از پودر لاستیک از چند دهه قبل در دنیا مرسوم بوده است، اما تفاوتی که این شرکت دانش‌بنیان در تولید قیر ایجاد کرد، این بود که توانستیم پودر لاستیک را در قیر حل کنیم. چنین روندی تاکنون در دنیا رخ نداده است، بیشتر شرکت‌ها از این پودر به‌عنوان پرکننده روی قیر استفاده می‌کنند و به‌عبارتی آن را اضافه می‌کنند، نه آنکه آن را حل کنند.
علیزاده گفت: انحلال پودر لاستیک با قیر به روش پلیمریزاسیون، موجب کشسانی و چسبنده شدن قیر می‌شود که این فرآیند خاصیت خودترمیم شوندگی به قیر می‌دهد. در واقع این ویژگی مربوط به ساختار شیمیایی لاستیک است که نسبت به حلال‌های شیمیایی و نفتی کاملا مقاوم است و منجر به تولید یک آسفالت منسجم می‌شود.
یک فایده زیستمحیطی
به‌گفته علیزاده در ایران بالغ بر 30 میلیون لاستیک غیرمستعمل تولید می‌شود که در بهترین شرایط یک‌چهارم آنها دوباره به چرخه مصرف بر می‌گردد و سه‌چهارم آن در طبیعت می‌ماند یا سوزانده می‌شود که یک معضل زیستمحیطی به‌وجود می‌آورد.
وی ادامه داد: همان‌گونه که گفته شد، وجود پلاستیک‌های فرسوده که به‌عنوان یک معضل زیستمحیطی شناخته می‌شود، مزیتی بود که توانستیم با استفاده از آنها مواد اولیه محصول خود را تامین کنیم. گفتنی است، دوره بازگشت پلاستیک‌های فرسوده به طبیعت 600 سال است که توانستیم با این پلاستیک‌ها آسفالتی حتی باکیفیت‌تر از آسفالت‌های پلیمری خارجی ایجاد کنیم. خوشبختانه توانستیم بیش از صد هزار تن از این آسفالت را تولید کنیم و امسال هفتمین سالی است که در راه‌ها و جاده‌های شهر مشهد از این نوع آسفالت استفاده می‌شود و شاهد بازدهی مثبت آن هستیم. یکی دیگر از خصوصیات این محصول دانش‌بنیان، عمق و دوام بیشتر آنها است، همچنین در برابر یخ‌زدگی مقاومت بیشتری دارد و از لغزندگی کمتری برخوردار است. این ویژگی‌های مختلف باعث شده است که سطح تصادفات در این نوع آسفالت‌ها کاهش یابد.
به‌گفته این فعال دانش‌بنیان، این آسفالت‌ها ضخامت کمی دارد. معمولا ضخامت آسفالت‌ها 7 یا 8 سانتیمتر است که با مقاومت و حفاظت لایه بالاتر امکان تولید آسفالت 2.5 سانتیمتری فراهم شد، مزیت آسفالت لایه نازک این است که علاوه بر دوام بالا ماندگاری زیادی هم دارد.
وی افزود: معمولا عمر آسفالت‌های فعلی 5ساله است که هزینه ترمیم‌های بعدی افزایش می‌یابد. استفاده از قیر هوشمند به روش پلیمریزاسیون هزینه آسفالت را می‌کاهد و در کل، موجب کاهش هزینه راهسازی می‌شود. تاکنون شهرداری مشهد بیشترین همکاری را داشته است و خوشبختانه توانستیم گواهینامه مرکز تحقیقات شهرسازی را دریافت کنیم و موردتایید این مرکز قرار بگیریم و به‌عنوان تنها شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده تولید قیر پلیمری شناخته شویم.
به‌گفته وی، این محصول در حدود 100هزار تن در شهر مشهد و دیگر شهرهای خراسان، اجرا شده است. همچنین، آسفالت‌هایی که با استفاده از پلیمر خارجی تولید شده‌اند، معمولا 250درصد از نمونه مشابه آسفالت‌های معمولی گران‌تر هستند، در حالی که نرخ آسفالت هوشمند و پلیمری این شرکت تنها 15 درصد از آسفالت معمولی بالاتر است.
تشخیص مدارک جعلی در کمترین زمان ممکن
امروزه فناوری هوش‌مصنوعی بسیاری از صنایع را متحول کرده و باعث تغییرات و بهبود خدمات الکترونیکی شده است. بهبود فناوری‌های پردازش تصویر با هوش مصنوعی خطای انسانی را نیز کاهش داده است و سرعت و کیفیت خدمت‌رسانی را بالا می‌برد. یک شرکت دانش‌بنیان توانست ایران را در بین 6 کشور تولیدکننده اسکنر هوشمند قرار دهد. این دستگاه با قابلیت‌های نوآورانه می‌تواند در بسیاری از ارگان‌ها و بخش‌های دولتی مورداستفاده قرار گیرد.
مهدی هاشمی، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درباره این اسکنر هوشمند به صمت گفت: اسکنر هوشمند، دستگاهی است که به خوانش اطلاعات مدارکی نظیر پاسپورت و شناسنامه می‌پردازد و پردازش آن توسط هوش‌مصنوعی انجام می‌شود. ایده طراحی دستگاه از زمانی شروع شد که با چالش جعلی بودن اطلاعات در هتل‌ها و مکان‌هایی که جعلی بودن مدارک ارزیابی نمی‌شدند، مشکلاتی را به‌وجود می‌آورد. حال وقتی اطلاعات و تصویر مدارک از سوی اشعه این اسکنر بازخوانی شود، جعلی بودن یا نبودن مدارک صرف مدت زمان کوتاهی مشخص می‌شود.
هاشمی گفت: تاکنون دستگاه‌های مشابهی وجود داشته است، اما پردازش اطلاعات آنها امری زمانبر و بیشتر فاقد استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی بودند. فرآیند تشخیص مدارک جعلی به 2 موضوع برمی‌گردد؛ یکی استفاده از سامانه‌ها که به‌صورت آنلاین با ارتباط مراکز مربوطه انجام می‌گیرد؛ یک فرآیند هم به‌شکل آفلاین است که در مراکز هویتی وجود دارد و سازکار خاص خودش را دارد که هردو زمانبر بودند. همان‌گونه که گفته شد، این اسکنر هوشمند می‌تواند در کمترین زمان ممکن جعلی بودن شناسنامه یا گذرنامه را تایید کند.
وی افزود: فرآیند تبدیل تصویر به متن که یکی از چالش‌های این حوزه بوده، اسکنر هوشمند فرآیند را راحت‌تر کرده است و اطلاعات تصویر در این سیستم تبدیل به متن می‌شود تا کاربر مجبور به تایپ یا ثبت اطلاعات نباشد. در عمل، در پس‌زمینه این سیستم پیچیده از فرآیندهای هوش‌مصنوعی استفاده می‌کنیم که در نهایت منجر به خروجی متن می‌شود.
وی ادامه داد: چالش اصلی تا پیش از تولید این دستگاه پردازش پس‌زمینه پیچیده بود که توانستیم این چالش را برطرف کنیم، علاوه بر آن، تکنولوژی خوانش چیپ (تراشه الکتریکی) هم یکی دیگر از مزیت‌های این دستگاه است که در عمل اطلاعات تراشه مدارک خوانده می‌شود. در کل، مجموعه‌ای از این مولفه که خوانش چیپ و تبدیل تصویر به متن فرآیندی را ایجاد کرده که منجر به منحصر که فرد بودن این دستگاه شده است.
وی بااشاره به وارداتی بودن این دستگاه گفت: تا پیش از سال 97، دستگاه اسکنر مدارک از کشورهای چین یا کشورهای اروپایی وارد می‌شد و مشکلات خاصی داشت. از جمله، اینکه پشتیبانی و ارائه خدمات پس از فروش انجام نمی‌شد. در دستگاه تولیدی این شرکت، امکانات جدید و منحصربه‌فردی هم به دستگاه اضافه شده است.
هاشمی درباره ویژگی‌های دستگاه عنوان کرد: در دستگاه اسکنر هوشمند مدارک، تمامی اطلاعات هویتی به‌صورت کاملا هوشمند و بدون دخالت اپراتور یا کاربر استخراج می‌شود و همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره شد، نیازی به تایپ کردن یا ورود اطلاعات توسط کاربر نیست. این دستگاه قابلیت تشخیص جعلی بودن مدارک را نیز دارد و می‌تواند جعل مدارک را با سطوح امنیتی بالا شناسایی کند.
وی بااشاره به مشتریان و متقاضیان این کالا گفت: این دستگاه در 3 نسخه با قابلیت‌های مختلف تولید می‌شود و با حمایت و تسهیلگری صندوق نوآوری و شکوفایی به‌ویژه در زمینه ساخت قالب دستگاه توانسته‌ایم، تولید آن را در مقیاس صنعتی دنبال کنیم. اسکنر تولیدی این شرکت به برخی کشورهای همسایه نیز صادر می‌شود و 80 درصد مشتری ما را بخش خصوصی تشکیل می‌دهد. این اسکنر می‌تواند در بخش‌های مختلفی مثل هتل‌ها، اورژانس‌ها، دفاتر پلیس +10 و ارگان‌های انتظامی مورداستفاده قرار گیرد.
سخن پایانی
امروزه علم و فناوری در رشد و توسعه اقتصاد کشورها، تولید دانش و استفاده از دانش به یک باور عمومی تبدیل شده است. باتوجه به نقش کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان در عرصه پیشرفت فناوری، در اقتصاد دانایی‌محور نیز رویکرد ویژه‌ای نسبت به این شرکت‌ها شکل گرفته است. به‌گفته کارشناسان، مهم‌ترین ویژگی جهان امروز، تغییرات گسترده، افزایش پیچیدگی و رقابت‌ها است، بنابراین شرکت‌های جدید با محصولات جدید و با فناوری بالا که بتوانند محصولات و خدمات بهتری را برای عرضه به جهانیان تولید کنند، از مهم‌ترین دغدغه‌های مدیران و مسئولان هستند. در این میان، شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان شرکت‌های کوچک و متوسط که با استفاده از دانش و فن، محصولات نوین وارد بازار می‌کنند، از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. در شرکت‌های دانش‌بنیان، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال، متناسب با ظرفیت نوآوری تحقق می‌یابد. بدین‌معنی که دستاوردهای تحقیق و توسعه به‌طورپیوسته از طریق سرمایه‌گذاری به محصول، فرآیند یا سیستم‌های نوین تبدیل می‌شود و دسترسی به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری برای کارآفرینان و پژوهشگران عامل مهمی در ایجاد نوآوری و بهره‌برداری از توان فناوری در اقتصاد ملی است. بنابراین، توجه به دستاوردهای جدید دانش‌بنیانی برای ورود انبوه به بازار، امری ضروری است.