از فلسفه تا تاریخ علوم اسلامی در قلمرو اندیشه علامه جعفری

به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، جلد شانزدهم از مجموعه آثار علامه محمدتقی جعفری با عنوان در قلمرو اندیشه کتابی است که به تازگی توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.

علامه محمدتقی جعفری شخصیتی بی مانند در حوزه حکمت و فلسفه است. او حکمت و فلسفه را آموخت و آموزش داد. ایشان به تعلیم علم و حکمت و فلسفه پرداخت، ولی ساحت آنها را در مسیر، حقیقت برتر از آن قرار می‌داد که در قالب‌های صوری آموزشی منجمد شود. او رویکردهای علمی، فلسفی حکمی، شهودی، عرفانی، مذهبی و اخلاقی را در جهت وصول به حقیقت کاملاً از یکدیگر متمایز می‌کرد و معتقد بود که هر یک از این رویکردها آدمی را به مرتبه‌ای از حقیقت واصل می‌کند که او را از آن دیگری بی نیاز می‌کند و کمال آدمی در این است که تا حد مقدور، توشه‌ای از تمامی این رویکردها برای وصول به حقیقت برگیرد.

جلد شانزدهم از مجموعه آثار علامه محمدتقی جعفری که در چهار بخش سامان یافته، جانمایه آن، نگاه حکمی و فلسفی محمدتقی جعفری به موضوعاتی در حوزه فلسفه علم فرهنگ و تمدن اسلامی است. پیش از این، برخی از مباحث این مجموعه به طور پراکنده در آثار مکتوب، مقالات و سخنرانی‌ها منتشر شده بود اما اینکه کتابی منسجم از این شخصیت در این حوزه وجود داشته باشد، موجود نبود. در این کتاب مطالب کامل و البته جذابی از علم و فسلفه اسلامی در حوزه‌های متنوع را می‌یابیم.

بخش اول کتاب مباحثی در فلسفه و علماست که در فصل 1مقدمه‌ای بر فلسفه آمده است.

مقدمه‌ای بر تفاوت میان فلسفه و حکمت و کلام، نظری به فلسفه در دوران معاصر، تقسیم بندی جدید فلسفه‌ها، علم و عرفان از دیدگاه معرفتی ابن سینا، لذت در فلسفه و عرفان حسین بن عبد الله بن سینا، تحول «من» از دیدگاه عرفانی لاهوری و مولوی، علیت، قانون علیت و اختیار از دیدگاه علامه طباطبایی، فلسفه غرب از دیدگاه علامه طباطبایی، حرکت و تحول از دیدگاه علم و فلسفه پذیرش حرکت جهان و پویایی انسان، دنیای فلسفی برتراند راسل، رابطه علم و حقیقت، علم در خدمت انسان و شناخت فرهنگ عنوان 15 فصل بخش اول این کتاب هستند.

بخش دوم این کتاب به پاسخ به سؤالات اعلامیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر اختصاص دارد که علامه جعفری در حدود 70 صفحه به تفصیل به آن پرداخته است.

بخش سوم این کتاب به سوال‌ها و پاسخ‌هایی انسان است؛ فصل 1: انسان - خدا، فصل 2 انسان - دین، فصل 3 انسان - ماورای طبیعت و فصل 4 انسان - خویشتن.

بخش چهارم کتاب هم به تاریخ علوم اسلامی اختصاص دارد.

علم در اسلام، نگاهی به تاریخ علوم در تمدن اسلامی، ریاضیات و نجوم، فیزیک، مکانیک و شیمی، معدن شناسی و گیاه شناسی، علوم پزشکی، جغرافیای و تاریخ و سایر علوم عنوان 8 فصلی است که علامه به تاریخ این علوم در اسلام پرداخته است.

در بخشی از کتاب درباره انسان - خدا، سوالی در این باره مطرح شده است که در ادامه این سؤال و بخشی از سؤال علامه محمدتقی جعفری را با هم می‌خوانیم:

ماهیت واقعی فلاح و رستگاری چیست؟ آیا رابطه‌ای با اناالحق دارد یا نه؟ آیا فرقی میان رستگاری اسلامی و رستگاری در ادیان دیگر یا مکاتب عرفانی و بعضی از مکاتب فلسفی وجود دارد؟

پاسخ

این سؤال ابعاد و شاخه‌های فراوانی دارد ولی به طوری که جلسه ما و موقعیت اقتضا کند عرض می‌کنم. ماهیت واقعی فلاح و رستگاری چیست؟

اگر انسان در هر موقعیتی طبق آن حجتی حرکت کند که برای او اثبات شده، رستگار است. یعنی زندگی انسان باید قابل تفسیر باشد اگر در هر موقعیتی به او بگویند در چه حال و در چه وضعی هستی؟ بگوید این وضع من است؛ معتقدات و حرکت من چنین است؛ این کار من است و با این نیت زندگی می‌کنم این شخص رستگار است البته در اسلام این زندگی باید بر مبنای عقاید سالم، فرهنگ سالم احکام و تکالیف سالم باشد.