از کیارستمی تا فرهادی / نگاهی به حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره کن

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو_ زهرا قربانی رضوان؛ جشنواره کن فرانسه هرساله در ماه مه برگزار می‌شود. این جشنواره میزبان تمامی فیلم‌ها با ژانر‌های متفاوت است. تاریخ برگزاری این جشنواره به سال 1939 تا کنون باز می‌گردد. جشنواره‌ای که جز با شکوه‌ترین رویداد‌های سینمایی جهان هفتم محسوب می‌شود. اصلی‌ترین جایزه در این جشنواره جایزه نخل طلایی است و فیلم‌ها در ویترین مهم‌ترین رویداد سینمایی جهان در معرض دید منتقدان و هنرمندان قرار می‌گیرد. مسئولین این رویداد که سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا تصمیم بر عدم برگزاری این جشنواره گرفتند سعی کردند امسال یک جشنواره کامل را ارائه کردنند که می‌توان افزایش چشم گیر فیلم‌های بخش رقابتی را دلیل اصلی این امر دانست.

ایران در کن!

در این میان حضور کارگردانان و فیلمسازان ایرانی از سال‌های ابتدایی جشنواره تا کنون چشمگیر بوده است. اولین حضور سینمای ایران به سال 1961 با فیلم کوتاه «کوروش کبیر» با کارگردانی مصطفی فرزانه باز می‌گردد. دومین حضور سینمای ایران، اما حضوری همراه با کسب یک جایزه بود. فیلم «طلوع فجر» ساخته احمد فاروقی قاجار توانست جایزه شورای عالی تکنیک را از آن خود کند. در همین دروه بود که فیلم بلند ایرانی ساخته فرخ غفاری به نام «شب قوزی» به نمایش در آمد و منتقدان جشنواره به تماشای این فیلم نیز نشستند.

در شش دوره از جشنواره شاهد عدم حضور فیلم‌های ایرانی در میان فیلم‌های راه یافته به این فستیوال هستیم، اما بالاخره بعد از گذشت شش سال و غیبت ایران در این جشنواره در سال 1971 پای ایران دوباره به کن باز می‌شود؛ با یک فیلم خاص؛ «گاو» ساخته داریوش مهرجویی.

مهرجویی سال بعد هم با فیلم «پستچی» در بخش پانزده روز کارگردان‌ها در جشنواره حاضر شود و فیلم خود را به نمایش گذاشت. در این میان می‌توان به فیلم کوتاه انیمیشن «شهر خاکستری» نیز که در سال 1973 به کارگردانی فرشید مثقالی به این جشنواره راه یافت اشاره کرد. دو سال بعد یعنی در سال 1975 جشنواره شاهد حضور فیلم‌های کارگردانان به نام ایرانی همچون بهمن فرمان آرا با فیلم «شازده احتجاب» و نورالدین زرین کلک با فیلم انیمیشن «تداعی» در این فستیوال بین المللی بود.

اولین حضور پس از انقلاب ایران در جشنواره کن با فیلم «چرتکه تارا» به کارگردانی بهرام بیضایی و «نظم» ساخته سهراب شهید ثالث رغم کرد. در سال‌های پس از انقلاب شاهد حضور همه ساله فیلمسازان ایرانی همچون خسرو سینایی، عباس کیارستمی، مجید مجیدی با فیلم «بدوک» (1992)، محسن مخملباف با فیلم گبه (1996) و «سفر قندهار» (2001) و جعفر پناهی و.. بودیم.

از جمله فیلم‌های راه یافته به جشنوارهی کن پس از پیروزی انقلاب اسلامی میتوان به مواردی اشاره داشت. «گاو خونی» (2004) ساخته بهروز افخمی، «چه کسی از گربه‌های ایرانی خبر دارد؟» (2009) ساخته بهمن قبادی که درباره دختر و پسری است که سعی دارند یک گروه موسیقی زیر زمینی را تاسیس کنند؛ آن‌ها پس از آزادی از زندان شروع به پیدا کردن تک تک افراد گروه مورد نظرشان می‌کنند. این فیلم بدون مجوز و به صورت زیر زمینی ساخته شد. محمد رسول اف با فیلم «لرد» (2017) و «به امید دیدار» (2010)، جعفر پناهی با فیلم «سه رخ» (2018) که موفق به دریافتت جایزه بهترین فیلمنامه کن شد، «طلای سرخ» (2003) جایزه هیات داوران بخش نوعی نگاه.

سر کلاس با کیارستمی

سینمای جدید و نوین ایران در سال 1991 با فیلم «کوچه‌های عشق» ساخته خسرو سینایی در بخش نوعی نگاه حضور یافت. حضور عباس کیارستمی در سال 1992 با فیلم «زندگی و دیگر هیچ» با دریافت جایزه روسلینی و جایزه بهترین فیلم بخش نوعی نگاه همراه بود. کیارستمی در سال 1993 توانست داوری جشنواره کن را بر عهده بگیرد و سال بعد «زیر درختان زیتون» را به نمایش درآورد. او در سال 1997 توانست مهم‌ترین جایزه جشنواره یعنی نخل طلایی بهترین فیلم را برای «طعم گیلاس» دریافت کند. طعم گیلاس داستان مردی است که دنبال کسی می‌گردد تا تقاضای او را در ازای دریافت پول انجام دهد. سال‌ها بعد این کارگردان با فیلم «ای بی سی آفریقا» در بخش خارج از مسابقه حضور یافت. سال 2002 داور بخش فیلم‌های کوتاه و سینه فوندانسیون را بر عهده گرفت و در همین سال فیلم «ده» را به بخش مسابقهی جشنواره رساند.

سال 2005 کیارستمی ریاست هیئت داوری جایزه دوربین طلایی را برعهده گرفت. بعد از حضور کم رنگ سینمای ایران در سال 2007 کیارستمی با فیلم سه دقیقه‌ای «گریه ها» توانست در شصتمین دوره جشنواره کن حضور پیدا کند. سرانجام پس از هشت بار حضور این کارگردان موفق ایرانی در جشنواره کن، در سال 2010 فیلم دیگری از او به نام «رونوشت برابر اصل» در بخش رسمی جشنواره کن پذیرفته شد. دهمین حضور این کارگردان درسال 2012 برای فیلم «مثل یک عاشق» که محصول مشترک ژاپن و فرانسه بود برای دریافت جایزه نخل طلایی به رقابت با سایر فیلم‌ها انتخاب شد.

جشنواره کن در قاب اصغر فرهادی

در کنار حضور فعال عباس کیارستمی در این فستیوال از سال 2013 شاهد حضور کارگردانی دیگر که همچون کیارستمی بتواند در این جشنواره حضور چشم گیری داشته باشد بودیم؛ اصغر فرهادی اولین حضور اصغر فرهادی در سال 2013 با فیلم فرانسوی زبان «گذشته» بود. گذشته داستان مرد ایرانی است که همسری فرانسوی دارد و در نهایت او را رها می‌کند و به ایران باز می‌گردد، اما پس از مدتی متوجه می‌شود همسر و دو فرزندش با مرد غریبه‌ای آشنا شده و زندگی جدیدی را آغاز کرده اند.

حضور فرهادی در سال 2016 همزمان با شصت و نهمین دوره این رویداد بود؛ با فیلم پر سر و صدای «فروشنده». فروشنده توانست جوایز متعددی را به خود اختصاص دهد. شهاب حسینی جایزه بهترین بازیگر مرد و اصغر فرهادی جایزه بهترین فیلمنامه را برای فیلم «فروشنده» کسب کردنند.

امسال (2021) نیز اصغر فرهای با فیلم «قهرمان» به فرش قرمز کن قدم گذاشت. «قهرمان» نهمین فیلم اصغر فرهادی است که تا کنون نظرات مثبت منتقدان و کارشناسان اروپایی را به همراه داشته است. این فیلم داستان مردی به نام رحیم است که به دلیل بدهی در زندان است. رحیم دو روز به مرخصی می آید و با اتفاقاتی رو به رو می شود. دوید ارلیش این فیلم را به اندازه «جدایی» غیر قابل پیش بینی دانست و غم انگیز خواند.

نمایش فیلم های ضد ایرانی آغازی می شود تا جشنواره کن چراغ سبزی برای این دست کارگردانان روشن کند و هر آنچه فیلم ها رویکرد انتقادیتری داشته باشند بیشتر مورد استقبال قرار می گیرند و در نهایت پس از اکران آن از سوی داوران جایزه بهترین بخش ها را دریافت می کنند. با نگاه کوتاهی به روایت و داستان هایی که تا کنون ساخته شده اند می توان دریافت اکنون داوران و مسئولین جشنواره و زائقه شان گاها بر نقد تند و سیاه نمایی است و هر آنچه سیاه تر تشویق و جوایز بیشتر!