استفاده از مترو به عنوان پناهگاه، یک راهکار جهانی است؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در شرایط پرتلاطم منطقه‌ای و با توجه به تحولات اخیر، امنیت و آمادگی در برابر تهدیدات احتمالی بیش از پیش اهمیت یافته است؛ جمهوری اسلامی ایران، به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و نقش پررنگ خود در معادلات منطقه‌ای، همواره در معرض تهدیدات مختلفی از سوی دشمنان قرار داشته است در این میان، لزوم تدابیر دفاعی و آمادگی پدافند غیرعامل برای حفظ جان شهروندان و کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها، امری حیاتی تلقی می‌شود.

در روزهای اخیر، با تشدید تنش‌ها و تحرکات نظامی در منطقه و تجاوز آشکار رژیم جنایتکار صهیونیست به خاک کشورمان، موضوع پناهگاه‌ها و فضاهای امن شهری در کانون توجه قرار گرفته است.

این نگرانی‌ها، نه تنها محدود به تهران، بلکه شامل تمامی شهرهای بزرگ و استراتژیک کشور می‌شود؛ در همین راستا، اظهارات اخیر مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، مبنی بر ضرورت طراحی مهندسی اصولی و دقیق پناهگاه‌ها، گامی مهم در راستای برنامه‌ریزی برای آینده‌ای امن‌تر است.

این موضوع، یادآور این واقعیت است که پدافند غیرعامل، صرفاً یک گزینه نیست، بلکه یک الزام استراتژیک برای کشورهایی است که در محیطی پرچالش قرار دارند.

تجربه کشورهای مختلف جهان نیز گواه این مدعاست که استانداردهای ساخت‌وساز باید شامل الزام به داشتن پناهگاه باشد؛ این رویکرد، نه تنها در زمان بحران، بلکه در طول دوران صلح نیز به افزایش تاب‌آوری جامعه کمک می‌کند.

کشورهایی مانند سوئیس که دارای پناهگاه‌های ویژه با قابلیت مقاومت در برابر تشعشعات اتمی و حملات شیمیایی هستند، نشان می‌دهند که سرمایه‌گذاری در این حوزه، از اولویت‌های امنیت ملی است. این پناهگاه‌ها با درهای مخصوص و سیستم‌های تهویه پیشرفته، نمونه‌هایی از آمادگی حداکثری در برابر بدترین سناریوهای ممکن هستند.

با این حال با توجه به پیشینه طولانی ایران در مواجهه با تهدیدات و جنگ‌های تحمیلی، آمادگی برای مقابله با چالش‌های احتمالی، یک اصل اساسی است و بررسی ضرورت ایجاد پناهگاه‌های مدرن و استاندارد در تهران و دیگر شهرهای ایران نشان میدهد میتوان در شرایط اضطراری به استفاده از زیرساخت‌های موجود مانند مترو به عنوان پناهگاه نگاه کرد.

استفاده از مترو به عنوان پناهگاه، یک راهکار جهانی است؟

یکی از بحث‌های مهم در زمینه پدافند غیرعامل، استفاده از زیرساخت‌های موجود شهری به عنوان پناهگاه‌های اضطراری است. در این میان، سیستم‌های مترو به دلیل عمق زیاد، سازه‌های بتنی مستحکم و قابلیت پذیرش حجم بالای جمعیت، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به پناهگاه‌های موقت در زمان بحران دارند.

در طول جنگ جهانی دوم، ایستگاه‌های متروی لندن به طور گسترده‌ای به عنوان پناهگاه‌های عمومی مورد استفاده قرار گرفتند، این ایستگاه‌ها، هزاران نفر را در برابر بمباران‌های هوایی آلمان نازی پناه دادند و به نمادی از مقاومت مردم لندن تبدیل شدند. هنوز هم بسیاری از ایستگاه‌های متروی لندن دارای تابلوهای راهنمای پناهگاه هستند.

ایستگاه‌های متروی مسکو که بسیاری از آن‌ها در عمق بسیار زیاد و با معماری مستحکم ساخته شده‌اند نیز از ابتدا با در نظر گرفتن کاربری دوگانه (حمل و نقل و پناهگاه) طراحی شده بودند؛ در طول دوران جنگ سرد، این ایستگاه‌ها به عنوان پناهگاه‌های ضد اتمی نیز مورد توجه قرار گرفتند و دارای امکاناتی برای پایداری در برابر حملات گسترده بودند.

در جریان جنگ اوکراین، ایستگاه‌های متروی کیف و دیگر شهرهای اوکراین نیز به پناهگاه‌های اصلی برای شهروندان در برابر حملات موشکی و هوایی تبدیل شدند. تصاویر متعددی از هزاران نفر که در ایستگاه‌های مترو پناه گرفته بودند، در رسانه‌های جهان منتشر شد که نشان‌دهنده اهمیت این زیرساخت‌ها در شرایط بحرانی است.

بنابراین میتوان گفت استفاده از مترو به عنوان پناهگاه در شرایط بحرانی یک راهکار قابل قبول و حتی در بسیاری از موارد ضروری است، اما با چند شرط؛ نخست اینکه اگر سیستم مترو از ابتدا با در نظر گرفتن کاربری دوگانه (حمل و نقل و پناهگاه) طراحی شده باشد، این کاربری بسیار مؤثرتر خواهد بود، این شامل استحکام سازه، سیستم‌های تهویه، دسترسی به آب و برق اضطراری، و فضای کافی برای جمعیت است.

شرط دوم این است که ایستگاه‌های مترو باید به امکانات اولیه پناهگاه مانند آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، کمک‌های اولیه، و تجهیزات ارتباطی مجهز شوند. همچنین، پرسنل مترو و نیروهای امدادی باید آموزش‌های لازم برای مدیریت بحران و پناه دادن به مردم را دیده باشند.

شرط سوم مدیریت جمعیت است؛ در شرایط بحرانی، کنترل و مدیریت جمعیت در ایستگاه‌های مترو از اهمیت بالایی برخوردار است تا از هرج و مرج و حوادث ناگوار جلوگیری شود.

در مورد تهران و دیگر شهرهای ایران با شبکه مترو، می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری بر روی تجهیزات لازم، از این ظرفیت بالقوه به نحو احسن استفاده کرد.

این امر نیازمند یک کار مهندسی جامع و همکاری میان دستگاه‌های مختلف است تا متروی تهران نه تنها به شریان حیاتی حمل و نقل شهر، بلکه به پناهگاهی امن در لحظات حساس تبدیل شود.

این رویکرد، در کنار ساخت پناهگاه‌های جدید و مقاوم، می‌تواند امنیت و آرامش خاطر بیشتری را برای شهروندان در مواجهه با تهدیدات احتمالی فراهم آورد.