اصلاحات ساختاری در کشاورزی ایران
در پی تغییر رویکرد مدیریتی در وزارت جهاد کشاورزی، مجموعه‌ای از اقدامات اصلاح‌گرایانه در حوزه ساختار، شفافیت و عدالت نهاده‌ای در حال اجراست؛ اقداماتی که به گفته فعالان، کارشناسان و نمایندگان بخش خصوصی، نویدگر آغاز فصلی تازه در حکمرانی کشاورزی کشور است.
دنیای اقتصاد - تبریز: فرجی‌آزاد، عضو هیئت‌رئیسه اتاق اصناف کشاورزی ایران، با اشاره به ضرورت بازتعریف مأموریت‌های وزارت جهاد کشاورزی گفت: در شرایطی که بخش کشاورزی دیگر تنها عرصه تولید محصول نیست و باید پاسخگوی عدالت توزیعی و بهره‌وری ملی باشد، حضور مدیری برخاسته از بطن روستا و آشنا با واقعیت‌های تولید می‌تواند حلقه اعتماد میان دولت و کشاورزان را بازسازی کند.
وی تأکید کرد: در ماه‌های نخست مدیریت نوری قزلجه، نشانه‌های روشنی از حرکت به سوی شفافیت، بازآرایی شبکه تأمین کالاهای اساسی و کاهش انحصار در نظام توزیع دیده می‌شود؛ حرکتی که گرچه با مقاومت ساختارهای سنتی روبه‌روست، اما نشان از شکل‌گیری اراده‌ای واقعی برای اصلاح دارد.
فرجی‌آزاد گفت: سیاست‌گذاری بدون شنیدن صدای مزرعه، بی‌ریشه است. آینده جهاد کشاورزی در دست کسانی است که صدای زمین را می‌فهمند و بر اساس آن تصمیم می‌گیرند.
در همین زمینه، بشیر جعفری، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز نیز با اشاره به نقش رویکرد میدانی و پاک‌دستانه در بازگرداندن اعتماد به بخش تولید گفت: مدیریت نوری قزلجه در اصلاح نظام توزیع نهاده‌ها و تقویت حمایت از تولید داخلی، نمونه‌ای از پیوند تصمیم‌سازی علمی با واقعیت‌های مزرعه است.
جعفری افزود: افزایش شفافیت، اصلاح نظام خرید تضمینی، حمایت از بذر داخلی و توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، از جمله گام‌هایی است که می‌تواند امنیت غذایی و عدالت در توزیع منابع را تقویت کند.
وی تأکید کرد: همبستگی میان دولت، تشکل‌های حرفه‌ای و بخش خصوصی، شرط اصلی موفقیت اصلاحات ساختاری در کشاورزی است.
در همین حال، نوید مشایخی، عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، احیای خط اعتباری مکانیزاسیون را یکی از نشانه‌های جدی تدبیر و عمل‌گرایی در مدیریت جدید دانست و گفت: این اقدام، نه صرفاً یک تصمیم مالی، بلکه حرکتی راهبردی در راستای توسعه پایدار و ارتقای بهره‌وری است.
مشایخی خاطرنشان کرد: سال‌ها توقف در پرداخت تسهیلات مکانیزاسیون موجب فرسودگی گسترده ماشین‌آلات شده بود، اما با احیای این خط اعتباری، کشاورزان توانسته‌اند به ادوات نوین دسترسی یابند و بهره‌وری و صرفه‌جویی در منابع را افزایش دهند.
به گفته وی، فعال‌سازی نقش مراکز جهاد کشاورزی در شهرستان‌ها در اجرای این طرح، ارتباط دولت و کشاورز را تقویت کرده و نشان از بازگشت سیاست‌گذاری میدانی دارد.
از سوی دیگر، احمد بایبوردی، فعال رسانه و کارشناس کشاورزی، در تحلیل خود از روند اخیر، نوری قزلجه را درگیر نبردی سخت با ساختارهای منجمد و منافع تثبیت‌شده توصیف کرد و گفت: این وزارتخانه سال‌ها در سایه رانت و تصمیم‌های بخشی اداره می‌شد و اکنون اصلاح آن، مقاومت‌هایی جدی را برانگیخته است.
به گفته بایبوردی، راه‌اندازی سامانه‌های شفافیت در حوزه نهاده‌ها، اصلاح فرایند واگذاری اراضی ملی، تمرکز بر خودکفایی در محصولات استراتژیک و تدوین نقشه ملی امنیت غذایی، از مهم‌ترین گام‌های اصلاحی وزارت جهاد کشاورزی است.
وی افزود: حجم بالای هجمه‌های رسانه‌ای علیه نوری قزلجه، بیش از آنکه سیاسی باشد، ریشه در اقتصاد پنهان و منافع رانتی دارد که از شفافیت زیان می‌بیند.
به باور کارشناسان، مسیر پیش‌گرفته در وزارت جهاد کشاورزی، هرچند دشوار و پرهزینه است، اما با تکیه بر اعتماد عمومی، مشارکت تشکل‌های مردمی و تصمیم‌سازی بر پایه عدالت و شفافیت، می‌تواند ساختار دیرپای کشاورزی ایران را متحول سازد.
بهنام رزم‌جو، روزنامه‌نگار حوزه اقتصاد و کشاورزی، در تحلیلی درباره روند اخیر وزارت جهاد کشاورزی، نوری قزلجه را وزیری توصیف کرد که از دل روستا برخاسته و در میدان واقعی تولید پرورش یافته است؛ تجربه‌ای که به گفته او باعث شده نگاه مدیریتی‌اش به جای تکیه بر آمارهای اداری، بر واقعیت‌های زندگی و تولید استوار باشد.
رزم‌جو افزود: یکی از شاخص‌ترین وجوه عملکرد نوری قزلجه در دوره مسئولیتش، مبارزه‌ی شفاف با رانت و فساد در زنجیره تأمین کالاهای اساسی است. به گفته وی، با بازطراحی نظام توزیع نهاده‌ها و نظارت هوشمند، بخش قابل توجهی از سوء‌استفاده‌ها در تخصیص یارانه‌ها و واردات نهاده‌ها مهار شده است. این اقدام به گفته کارشناسان، از مهم‌ترین گام‌های اصلاحی سال‌های اخیر در حوزه امنیت غذایی محسوب می‌شود.
در شرایطی که کشور با چالش‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی روبه‌رو بوده، مدیریت تأمین و توزیع اقلام اساسی به آزمونی جدی برای وزارت جهاد کشاورزی تبدیل شد. رزم‌جو ادامه داد: در دوره‌های بحرانی اخیر، از جمله نوسانات ارزی و اختلال در مسیرهای حمل‌ونقل، شبکه توزیع کالاهای اساسی کشور با کمترین اختلال به کار خود ادامه داد؛ امری که حاصل هماهنگی میان دولت، بخش خصوصی و تعاونی‌های روستایی بوده است.
به باور این روزنامه‌نگار، مهم‌ترین دستاورد مدیریتی نوری قزلجه در یک‌سال گذشته را می‌توان بازسازی اعتماد میان دولت و کشاورزان دانست.
او بیان کرد: فاصله‌گیری از نگاه صرفاً اداری و تمرکز بر واقعیت‌های تولید، زمینه را برای احیای نظم در بدنه وزارتخانه و افزایش مشارکت تشکل‌های مردمی فراهم کرده است.
رزم‌جو در بخش دیگری از تحلیل خود با اشاره به موقعیت ویژه وزارت جهاد کشاورزی در ساختار دولت نوشت: این وزارتخانه نقطه تلاقی منافع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است و هرگونه اصلاح در آن، عملاً به جابه‌جایی منافع تثبیت‌شده می‌انجامد. به گفته او، مخالفت‌های اخیر با سیاست‌های اصلاحی نوری قزلجه را باید در همین بستر اقتصادی و نه صرفاً سیاسی ارزیابی کرد.
وی افزود: نوری قزلجه در موقعیتی دشوار قرار دارد؛ از یک‌سو نیازمند شفاف‌سازی و تغییر ساختارهای سنتی است، و از سوی دیگر باید ثبات بازار و اعتماد تولیدکنندگان را حفظ کند. توازن میان این دو مأموریت، مهم‌ترین آزمون مدیریتی او در ماه‌های آینده خواهد بود.
رزم‌جو در پایان تأکید کرد: ادامه مسیر اصلاحات در وزارت جهاد کشاورزی مستلزم گفت‌وگوی مستمر میان دولت، بخش خصوصی و کارشناسان مستقل است. در غیر این صورت، خطر بازگشت بوروکراسی سنتی و توقف اصلاحات همچنان باقی خواهد ماند.