اعداد جاه‌طلبانه
قدیر قیافه - عضو پیشین اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه
هدف تعیین‌شده برای صادرات غیرنفتی در افق 1404 رقم 75 میلیارد دلار است. تعیین رقم 75 میلیارد دلار برای صادرات غیرنفتی در افق 1404 بسیار جاه‌طلبانه و کمی دور از دسترس است. با این حال امیدواریم محقق شود. این هدف‌گذاری با واقعیت‌های حاکم بر بازار صادراتی مغایرت دارد و تحقق این هدف برای سال 1404 دور از ذهن است. این هدف‌گذاری حاکی از آن است که در 2 سال آینده هر سال حدود 20 درصد افزایش صادرات خواهیم داشت؛ آیا این با واقعیت اقتصادی ما همخوانی دارد؟ متاسفانه در تعیین اعداد و رقم بیشتر از آرزوها صحبت می‌شود. بازارهای هدف برای دستیابی به این میزان صادرات مشخص نیست. وقتی هیچ اطلاعاتی از کالاها و بازارهای هدف در دسترس نیست، این اعداد به چه کاری می‌آیند؟ وضعیت بازارهای همسایه کاملا مشخص است. اگر بازار روسیه را به‌عنوان یکی از بازارهای پرظرفیت برای ایران در نظر بگیریم باز هم بعید است حضور در این بازار چنین عددی را به ثبت برساند. حمایت‌های شعاری راه به جایی نمی‌برد. اصلا با شعارهایی که درباره حمایت از صادرکنندگان و تولیدات صادرات‌محور بیان می‌شود، موافق نیستم، چراکه آنقدر تعداد سازمان‌های درگیر با صادرات زیاد است که شدنی نیست. در حوزه تجارت حدود 28 سازمان دخیل هستند، به همین دلیل دست و پای سازمان توسعه تجارت که وظیفه ذاتی آن حمایت از تجارت، به‌ویژه بخش صادرات است، عملا بسته است. صادرات یک فرآیند است که نیاز به برنامه‌ریزی دارد. صادرات از شناسایی بازار و سلیقه مشتری شروع می‌شود و در نهایت به تولید محصول می‌رسد. هر زمان صادرات را به‌عنوان یک فرآیند شناسایی کردیم، دستیابی به اهداف تعیین‌شده دور از انتظار نیست.
تا چند سال پیش سرریز مصرف داخلی تولیدات ما صادر می‌شد، اما خوشبختانه با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته اکنون تعدادی از واحدهای تولیدی بخشی از خط تولید خود را به تولید محصولات صادراتی اختصاص می‌دهند. البته در ابتدا باید به تامین نیاز داخل توجه داشت و سپس صادرات را بهبود بخشید. ما حتی نتوانستیم کمی به نرخ رشد اقتصادی هدف‌گذاری‌شده نزدیک شویم. این در حالی است که بخش اعظمی از کالاهای صادراتی ما را کالاهایی تشکیل می‌دهند که در فرآیند تولید آنها انرژی زیادی سوزانده شده و در حقیقت این انرژی است که صادر می‌شود، این در حالی است که در 2 سال اخیر یکی از معضلات جدی بخش تولید، تامین گاز و برق کارخانجات بود و اکنون نیز وزارت نیرو برنامه قطعی برق را اعلام کرده است. حال سوال این است که که چگونه در سالی که با قطعی روزانه برق مواجهیم با رشد تولید روبه‌رو شویم؟ اصلا مگر بدون رشد تولید، صادرات ممکن است. درحال‌حاضر ما مشکل خاصی در بسته‌بندی محصولات صادراتی نداریم. اکنون بسیاری از شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های فعال در حوزه محصولات غذایی، پیشرفت خوبی در بسته‌بندی تولیدات خود پیدا کرد‌ه‌اند.
برخی از مجموعه‌ها نیز که نتوانستند به استانداردهای جهانی برسند به آموزش و سرمایه‌گذاری نیاز دارند. مشکل بزرگ تجار، تامین ارز صادراتی و نرخ آن است. تا زمانی که ارز در کشور چندنرخی باشد، نمی‌توان انتظار رشد چشمگیری را در صادرات داشت. صادرات با مشکلاتی مانند نبود شبکه حمل‌ونقل مناسب، تامین مالی، چالش‌های فضای کسب‌وکار، نبود تعرفه‌های ترجیحی برای صادرات و رقابت بیشتر و دشوار‌بودن برخی فرآیندها روبه‌روست که بسیاری از این مسائل باید در راستای توسعه صادرات توسط حاکمیت تامین و برطرف شود، چراکه وظیفه بخش‌خصوصی تولید محصول باکیفیت است. در مجموع اگر پیچیدگی فرآیند صادرات را رفع نکنیم، همچنان باید به صادرات ارزش افزوده و کالاهای خام ادامه دهیم./ روزنامه صمت