افتخار یک فیلمساز به کوچ از سینمای داستانی به مستند

طباطبایی‌پور از چهره‌های فعال سینمای مستند ایران است که با تاسیس مؤسسه سینمایی در اصفهان، تهیه‌کنندگی آثار مستند و داستانی زیادی را برعهده داشته و طی چهار دهه فعالیت، با هدف احیای فرهنگ و هنر ایران و معرفی اقوام، میراث فرهنگی، مشاهیر، اساتید و نوابغ کشور تلاش کرده است. ساخت مجموعه مستندهای «سمفونی زاینده‌رود»، «فرهنگ بازار اصفهان»، «معلم» و... از جمله آثار این مستندساز است که همزمان با برگزاری جشنواره سینما حقیقت برزگداشتی برای او برپا شد.

در این مراسم بزرگداشت این هنرمند محمد حمیدی‌مقدم - دبیر جشنواره - گفت: قصد ما قدردانی و تجلیل از هنرمندی است که خارج از تهران به کار فیلمسازی مشغول بوده و هستند و ارتباط‌شان با مرکز قطع نشده است، بحث خارج از تهران برنامه‌ای‌ست که خیلی ویژه با جشنواره امسال هماهنگ شده اما گذشته از این، زمانی که برای برنامه بزرگداشت امسال برنامه‌ریزی می‌کردیم، فکر کردم که باید مقام کسانی که در این روزهای سینمای ما، نقش تعادلی و گفت‌وگویی را دارند و می‌توانند فرآیند نظرها را جمع کنند و مرکز سلیقه باشند، انتخاب شوند به همین دلیل با مشورت دوستان، احساس کردم محسن طباطبایی‌پور، گذشته از شخصیت خود، چنین ویژگی‌هایی را دارند و در چندین وجه، رشد یافته سینمای بعد از انقلاب در دهه 60 هستند.

او ادامه داد: آقای طباطبایی‌پور زندگی خود را وقف سینمای ایران در حوزه‌های مختلف مثل سینمای داستانی، برنامه‌سازی تلویزیونی، سینمای مستند و... کردند، و یکی از ویژگی‌های خوبشان این است که برای رسیدن به رویاهای خود از اصفهان به مرکز مهاجرت نکردند و هنر را در فرهنگ شهر اصفهان پوشش داده‌اند تا اقلیم خودشان را بهتر معرفی کنند، البته ایشان توانسته‌اند همچنان ارتباط خود را با مرکز حفظ کنند که یکی از نقاط تعادلی است که ما از سال‌های قبل به آن فکر کرده‌ایم.

از نمایندگی مکتب اصفهان تا پیگیری زندانیان بازداشتی

طبق گزارش ستاد خبری جشنواره، سعید رشتیان - تهیه‌کننده مستند - نیز گفت: با آقای طباطبایی‌پور تقریبا اوایل دهه 80 آشنا شدم، شاید همان وقتی که ایشان از تهران به اصفهان برگشتند و تمرکز بیشترشان به سینمای مستند معطوف شد، این آشنایی برای خود من بسیار شیرین است؛ ما در آن دوره در هیات مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند فعالیت داشتیم و برای خودمان این مساله بسیار جذاب بود که یک فیلمساز و تهیه‌کننده تقریبا هر هفته برای اینکه در جلسه هیات مدیره حضور داشته باشند، از اصفهان به تهران می‌آمد و مسائل صنفی که برعهده داشت دنبال می‌کرد و باز به اصفهان بازمی‌گشت.

او ادامه داد: به تدریج با آقای طباطبایی‌پور و فعالیت‌ها و فیلم‌های او آشنا شدم و فهمیدم که او یکی از تهیه‌کنندگان بزرگ کشور است، من جایی از او پرسیدم به چه دلیل از سینمای داستانی به سینمای مستند آمد و گفت که شما نمی‌دانید فرق سینمای مستند با داستانی چیست، قدر جایی که هستید را بدانید، من سینمای داستانی را از ابتدا تا انتها تقریبا تجربه کردم و نتوانستم در آنجا دوام آوردم پس کوچ کردم و مقیم این سینما شدم که فکر می‌کنم سینمای فرهنگ است. ما در حلقه هیات مدیره انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند نام مکتب اصفهان را روی طباطبایی‌پور گذاشتیم و او به شکل کامل مکتب اصفهان را اداره کرد. درحال حاضر پس از گذشت سال‌ها دفتر او برای بسیاری از مستندسازان جوان مثل خانه است و دوستان مستندساز بزرگ زیادی را می‌شناسم که از دفتر طباطبایی‌پور شروع کرده‌اند.

این تهیه‌کننده خاطرنشان کرد: بخشی شهرستان‌های صداوسیما در دوره‌ای تصمیم گرفته بودند که مستندهایی را در استان‌های مختلف بسازند و برای این کار مشاورانی را در نظر گرفته بودند که منوچهر مشیری برای شهر اصفهان مشاوره می‌داد، به یاد دارم که بخش عمده تولید مستندها در دفتر طباطبایی‌پور انجام شد. این مجموعه، مستند بسیار مهمی درباره بازار اصفهان و... است پس می‌توان گفت که او مکتب اصفهان را واقعا نمایندگی می‌کرد. همچنین سرنخ بسیاری از اتفاقات فرهنگی اصفهان به نوعی به طباطبایی‌پور به عنوان تهیه‌کننده و مدیر فرهنگی - هنری مرتبط است.

رشتیان در پایان عنوان کرد: زمانی به دلیل سوءتفاهم‌هایی برخی مستندسازان بازداشت بودند که با پیگیری‌هایی آزاد شدند. این را به روشنی می‌گویم، طباطبایی‌پور باوجود اینکه هیچ تکلیفی برعهده نداشت در تمام روابط رسمی و دولتی بدون سر و صدا، این مساله را پیگیری کرد که برای خود من خیلی عجیب بود. باید بگویم او کاملا و دقیقا شخصیتی دارای جامعیت فراوان، دلسوز و صمیمی برای حل مسائل سینمای مستند است، ای کاش افرادی مثل او را در جمع خودمان فراوان داشته باشیم.

طباطبایی‌پور باید 2700 فیلم می‌ساخت

سپس مهناز مظاهری تهیه‌کننده و کارگردان درباره جشنواره «سینماحقیقت» با ابزار خرسندی از بالنده شدن جشنواره و بیان اینکه «قهر و آشتی‌های مستندسازان امروز با سینمای مستند اعتبار پیدا می‌کند» گفت: اکثر فیلمسازان از دنیای سینمای مستند به سینمای داستانی کوچ می‌کنند اما آقای طباطبایی‌پور از سینمای داستان به سینمای مستند کوچ کرده، آن هم سینمای داستانی که موفق بوده است، ره‌آورد تجربه در سینمای داستانی این است که رسانه، ابعاد فنی، کار با عوامل و... را خوب شناخته است به گونه‌ای که کم‌ترین چالش‌ها را داشته باشد. از طرف دیگر او چندان به فکر دیده شدن توسط انسان‌ها نیست، شاید کارهایی را برای جامعه مستندسازان و افراد انجام داده است که حتی خود فرد هم متوجه نشده باشد، این به‌عنوان فضیلتی است که باید بشناسیم و یاد بگیریم. از دیگر ویژگی‌های او انتخاب سینمای مستند است؛ امروز همه امید سینمای ما به سینمای مستند است و حرف اول را می‌زند و شاید طباطبایی‌پور به دلیل شخصیت فرهنگی که دارد، نمی‌توانست سینمایی جز مستند را انتخاب کند و آن را ادامه دهد.

این فیلمساز در پایان تصریح کرد: ویژگی آثار مستند طباطبایی‌پور این است که او از اقیانوس فرهنگ و هنر اصفهان، مواردی را انتخاب کرده، به نسل بعد انتقال داده و آن‌ها را تثبیت کرده است و ناراحت می‌شویم که چرا این آثار در تلویزیون و رسانه ملی پخش نمی‌شوند. او متوجه شده که اصفهان مهد فرهنگ و هنر است و در مستندترین حالت نسبت به ثبت آن‌ها اقدام کرده است. او بسیار متواضع است و شاید باید 2 هزار و 700 فیلم می‌ساخت اما 270 فیلم را به ثبت رساند. امیدوارم که روش و منش او از حوزه اصفهان فراتر رود و بخش‌های دیگری از جامعه را ببیند و به ثبت برساند.

طباطبایی‌پور به فکر گیشه هم بود

در ادامه محمدحسین حقگو (تهیه‌کننده) درباره این هنرمند گفت: در سال 1362 در بخش فرهنگی بنیاد مستضعفان مسئولیتی دریافت کردم و با طباطبایی‌پور همکار شدم، او در سال 1363 تصمیم گرفت که فعالیت فیلمسازی را با عنوان یک موسسه خودگردان ادامه دهد و کار فیلمسازی ما آغاز شد. مشکلات و سختی‌هایی با امکانات محدود در آن روزها داشتیم و باتوجه به علاقه‌مان تصمیم گرفتیم کارهای متفاوتی انجام دهیم پس تصمیم گرفتیم که با فیلمسازان اول کار کنیم، این یک ریسک بود که 2 نفره آن را پذیرفتیم. خیلی از آن‌ها آرمان‌های بسیاری داشتند به همین دلیل تیم کنار دست آن‌ها را یک تیم توانمند می‌چیدیم که انرژی بسیاری از ما می‌گرفت.

او ادامه داد: ما برای پیدا کردن یک لوکیشن تقریبا نصف ایران را با ماشین طی کردیم، در سال 64 و اوج درگیری‌های کردستان نیز به آنجا رفتیم تا کار متفاوتی تولید کنیم. من علاقه داشتم که همه کارها هنری باشد اما او می‌گفت که باید گیشه را هم درنظر می‌گرفت که کاملا درست بود. همچنین دیگر ویژگی‌های خوب طباطبایی‌پور این بود که وقتی جلسه‌ای برگزار می‌کردیم، اجازه نمی‌داد که بحثی حاکم شود بلکه به اجرا می‌پرداخت. وقتی که به اصفهان رفت، دورادور با یکدیگر ارتباط داشتیم، او در آن دوره دست بسیاری را گرفت که اکنون آوازه بسیاری دارند.

این تهیه‌کننده اشاره کرد: او 270 اثر تولید کرده که شگفت‌انگیز است و انرژی و توان بسیاری از فیلمساز و تهیه‌کننده می‌گیرد، این فیلم‌ها به‌عنوان ستونی در اصفهان شناخته می‌شود، نکته دیگر اینکه طباطبایی‌پور به دور از کمک بنگاه‌های دولتی به تولید مشغول است و به هیچ نهاد و ارگانی وابسته نیست، این نکته مهم است و نباید فراموش شود. باید دانست که در اصفهان کار کردن بسیار سخت است اما او با درایت و تدبیر شخصی تمام این گردنه را پشت سر گذاشته و تاکنون ادامه داده است.

محسن صفوی‌فر فیلمساز در ادامه این بزرگداشت با اشاره به اینکه محسن طباطبایی‌پور اولین تهیه‌کننده کار او بوده است، گفت: اصفهان رمزبان تاریخ هویت فرهنگی ایران است، رمزگشایی از اصفهان پاسخ بسیاری از پرسش‌هایی است که سال‌ها بر میز تاریخ و سیاست ایران قرار گرفته و البته که یکی از مسئولیت‌های مهم سینمای مستند رمزگشایی از آن است. سید محسن طباطبایی‌پور به‌عنوان تهیه‌کننده سینمای مستند در سه دهه گذشته مجموعه‌ای از آثار را در اصفهان تولید کرده است که دسترسی ما را به رسیدن و فهمیدن سه هزار سال تاریخ در مرکز فلات ایران فراهم کند؛ هنر، فرهنگ، صنعت، جامعه، شخصیت‌ها و مکان‌ها.

او ادامه داد: خوشحالم که به‌عنوان یک مستندساز اولین کار حرفه‌ای خود را حدود 20 سال پیش با طباطبایی‌پور آغاز کردم و ثمره اطمینان‌بخشی او به بنده به‌عنوان جوانی که تلاش می‌کرد برای پرسش‌های بسیارش پاسخی بیابد، از من مستندسازی ساخت که در اولین تجربه‌اش مجموعه مستند «از سرچشمه تا تالاب» بررسی جغرافیایی طبیعی زاینده‌رود و زیست‌جهان فرهنگی به‌وجود آمده پیرامون آن در شرایطی ساخته شد که اولین نشانه‌های خشکسالی دامن‌گیر پدیدار شده بود و پرسش بزرگ‌تری پیش روی ما قرار گرفت، بحران چقدر جدی است؟

این فیلمساز تاکید کرد: امروز که ما در اصفهان شب‌ها که می‌خوابیم مطمئن نیستیم فردا که سپیده می‌زند، تجلی خرد، فرهنگ، زیبایی و بزرگی مسجد عباسی همچنان بر سر جای خود ایستاده یا به دلیل فرسایش خاک ناشی از خشکسالی فرو ریخته است؟ ما در دل بحران هستیم و هچنان امیدمان به مستندسازی است. به‌عنوان عضو کوچکی از سینمای ایران و مستند می‌خواهم از روز بزرگداشت یکی از عاشقان اصفهان استفاده کنم و بگویم به بیایید به اصفهان برگردیم.

در پایان این مراسم محسن طباطبایی‌پور پس از دریافت نشان فیروزه جشنواره گفت: یکی از افتخارات من، کوچ از سینمای داستانی به سینمای مستند است؛ سینمای مستند، سینمای واقعیت‌ها، سینمای صداقت‌ها و سینمای عشق است، هر فیلمی که می‌ساختم خستگی‌ام رفع می‌شد. یکی از افتخاراتم این است که آرشیو مستند را در دفتر، در سه ژانر کپی کرده‌ام و خیلی‌ها از من آرشیو می‌خواهند تا در صداوسیما پخش شود.

او ادامه داد: همیشه سرلوحه کار من حدیث پیامبر است که می‌گویند بزرگان خود را گرامی بدارید و به جوانان‌تان مرحمت و محبت کنید. در زمانی که در اصفهان بودم، منزل تک تک هنرمندان عزیز می‌رفتم و همین شد که توانستیم مستندهای فاخری تهیه کنیم. این جایزه را به مرحومانی تقدم می‌نم که با آن‌ها کار کرده‌ام و یاد و خاطره‌شان همیشه در ذهنم است، بزرگانی همچون خسرو سینایی، شاپور غریب، یدالله صمدی، رحیم رحیمی‌پور و....

طباطبایی‌پور در پایان با شعری گفت: سینما بافتن یک قالی‌ست، نه همان نقش و نگاری که خودت می‌خواهی، نقشه را اوست که تعیین کرده است، تو در این بین فقط می‌بافی، نقشه را خوب بباف، نکند آخر کار قالی زندگی‌ات را نخرند.

5555