اندیشه امام خمینی (ره) در خصوص مردمی سازی اقتصاد چگونه بود؟

در میز اقتصاد امروز موضوع صحبت‌های امام خمینی (ره) در مردمی سازی اقتصاد و اجرای آن مورد بررسی قرار گرفت و سید حسین حسینی پژوهشگر اقتصادی، حمیدرضا حسینی دانا عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد و محمدعلی حیدری پژوهشگر اقتصادی به سوالاتی پاسخ دادند.

سوال: اهمیت نقش مردم در اقتصاد از دیدگاه امام چیست؟

حسینی: اگر از نگاه حضرت امام خمینی ره به این موضوع بپردازیم، ایشان جایگاه ویژه‌ای برای مردم قائل هستند آن هم نه تنها در اقتصاد بلکه در تمام عرصه‌ها قائل بودند. حضرت امام مشارکت مردم در اقتصاد را حق مردم و از طرف دیگر وظیفه مردم میدانستند. نیروی مردمی بسیار گسترده است و یکی از علت‌های تاکید امام بر مردمی بودن اقتصاد، در نظر داشتن این مسئله بوده است. علت دیگر هم این است که به باور امام وقتی مردم در موضوعی مشارکت می‌کنند، آن کار به وقوع میپیوندند. طبق نگاه حضرت امام در امری که مردم مشارکت می‌کنند نمی‌شود بر خلاف خواسته مردم حرکت کرد. اساسا مشارکت مردم از نگاه امام لازمه آرامش در کشور است.

مورد بعدی که از اندیشه‌های امام می‌توان استخراج کرد این است که با مشارکت مردم، قدرت دولت در عرصه‌های مختلف به خصوص اقتصادی افزایش پیدا می‌کند. به گفته امام قدرت و دقت شناسایی مردم بالاست و این باعث می‌شود از مشارکت آن‌ها استفاده کرد. با مشارکت مردم مَنیت‌ها که گاهی جلوی کار را می‌گیرد تبدیل به «ما» خواهد شد و از سوی دیگر فساد کاهش پیدا می‌کند. در اقتصاد اسلامی هم یک بُعد مردمی کردن اقتصاد است.

سوال: راهکاری که امام برای مردمی سازی اقتصاد ارائه کردند، چه مواردی است؟

حسینی دانا: با نگاه تاریخی به این موضوع، با توجه به ظلمی که به مردم در دوره‌های قبل شده بود و ستم‌هایی که مردم دیده بودند، از انقلاب اسلامی به بعد مردم در صحنه باید مشارکت می‌کردند.

تاکیدات زیادی حضرت، در خصوص رفع محدودیت ها، خودکفایی و استقلال داشتند. امام در صحبت‌هایی که با مردم داشتند سعی کردند مردم را به میدان بیاورند. حتی امام نیرو‌های صنعت و صنایع دفاعی را هم تشویق می‌کردند. در خرداد 58 ایشان فرمانی برای جهاد سازندگی می‌دهند و فرمودند اکنون دوره بازسازی و ملت باید به صحنه بیایند و کمک بدهند. بلافاصله دیدیم که گروه‌های زیادی از مردم به میدان آمدند و در پروژه‌های مختلف فعالیت کردند. الگویی مشارکت‌های مردمی را امام پایه گذاری کردند و توصیه ایشان این بود که میتوان آن را به نسل بعد و کشور‌های دیگر منتقل کرد.

سوال: نقش نهاد جهاد سازندگی در مردمی سازی اقتصاد چه بود؟

حیدری: یکی از تفکرات حضرت امام، تشکیل جهاد سازندگی و حمایت از محرومین و مستضعفین بود که در تمام عمر خود از آن دفاع می‌کردند. حضور مردم در جهاد سازندگی این بود که مشکلات بخش تولیدی، اقتصادی و صنعت به دست مردم گره گشایی شود. این یکی از بزرگترین اقدامات حضرت امام در طی انقلاب بود و تاکید داشتند که سازندگی از راه‌های دور و مناطق محروم شروع شود. این اقدامات به منظور استقرار عدالت اقتصادی انجام شد و یکی از کار‌هایی که در جهاد سازندگی صورت گرفت خلاقیت‌هایی بود که با حضور مردم محقق شد.

سوال: کدام اتفاق در مردمی سازی اقتصاد موثر بوده است؟

حسینی: وقتی از مشارکت مردم صبحت می‌کنیم، اذهان سمت بلایای طبیعی می‌رود. این موارد هم مشارکت اقتصادی است، اما از نگاه امام هم اینطور برداشت نمی‌شود که تنها مشارکت مردمی را صرفا در این موارد خلاصه کنیم. اقتصاد مردم محور یک سبک زندگی اقتصادی است و صرفا در مشارکت مردم در فرایند تولید و توزیع خلاصه نمی‌شود. مشارکت مردم در اقتصاد یک مفهوم و تعریف مشخص ندارد. اینکه مشارکت مردم را تنها در تعاونی‌ها و یا خصوصی سازی ببینیم نگاه تقلیل یافته‌ای است.

سوال: مشارکت مردم در اقتصاد چه تاثیری بر ایجاد عدالت اقتصادی دارد؟

حسینی دانا: یکی از تاکیدات امام خمینی (ره) گسترش عدالت و محرومیت زدایی بود. در مواردی که این امکان وجود نداشت که مردم یا دولت به تنهایی کار را پیش ببرند، از مشارکت این دو بخش استفاده می‌شد و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مثالی است که مردم با کمک قوه مجریه میتوانستند وارد میدان شوند. کمیته امداد امام خمینی ره یکی از مواردی بود هم مشارکت مردم و هم دولت را به میدان آورد تا برای رفع محرومیت و فقط تلاش شود.