انسداد روده چیست؟/ از علایم تا تشخیص و درمان
انسداد کامل روده یک وضعیت خطرناک و اورژانسی است و در صورت‌عدم درمان می‌تواند منجر به کم‌آبی، نارسایی کلیه، پارگی دیواره روده شود. انسداد روده درنهایت باعث عفونت شکمی و از بین رفتن بخش‌هایی از روده می‌شود؛ بنابراین شناخت علائم انسداد روده برای مراجعه زودهنگام به پزشک و شروع درمان بسیار اهمیت دارد.
انسداد روده (Ileus) یک بیماری اورژانسی است که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. متأسفانه علائم این بیماری بسیار شبیه به دیگر بیماری‌های گوارشی نظیر یبوست است و همین مسئله باعث مراجعه دیرهنگام به پزشک می‌شود. در این مطلب روزیاتو درباره علائم انسداد روده کوچک، علائم انسداد روده بزرگ و همچنین علائم انسداد روده در کودکان توضیح می‌دهیم.
انسداد روده چیست؟
طولانی‌ترین اندام در بدن ما، روده‌های ما هستند. غذایی که می‌خوریم برای هضم کامل و یا دفع به کمک حرکات روده‌ای در طول آن حرکت می‌کند. درنهایت بخشی از مواد غذایی که می‌خوریم توسط سلول‌های پوششی روده کوچک جذب شده و باقی مواد در روده بزرگ به‌صورت مدفوع درآمده و دفع می‌شوند. اگر عامل و یا عواملی از حرکت مواد غذایی در طول روده کوچک و یا بزرگ جلوگیری کنند، بیماری انسداد روده به وجود می‌آید. این بیماری هم در بزرگسالان و هم در کودکان ایجاد می‌شود.
انسداد کامل روده یک وضعیت خطرناک و اورژانسی است و در صورت‌عدم درمان می‌تواند منجر به کم‌آبی، نارسایی کلیه، پارگی دیواره روده شود. انسداد روده درنهایت باعث عفونت شکمی و از بین رفتن بخش‌هایی از روده می‌شود؛ بنابراین شناخت علائم انسداد روده برای مراجعه زودهنگام به پزشک و شروع درمان بسیار اهمیت دارد.
انسداد جزئی روده چیست؟
زمانی می‌گوییم انسداد جزئی روده‌ها ایجادشده است که دفع مدفوع در بیمار مسدود شده، اما به‌طور کامل متوقف نشده است. انسداد‌های جزئی روده باید به‌سرعت درمان شوند تا به انسداد کامل تبدیل نشوند. با شناخت علایم انسداد جزئی روده می‌توانید به‌موقع برای درمان اقدام کنید.
علایم انسداد جزئی روده
انسداد جزئی روده، علائمی شبیه به علائم انسداد روده بزرگ یا کوچک دارد. نشانه‌های اولیه انسداد جزئی روده عبارتند از:
- درد و ناراحتی شکمی
- حالت تهوع
- استفراغ
- اتساع و گرفتگی شکم
- یبوست
- اسهال
همانطور که دلایل انسداد روده بزرگ و کوچک با هم متفاوت است، انسداد هر کدام از روده‌ها علائم مختص خود را دارد. در ادامه به‌صورت جداگانه انسداد روده بزرگ و کوچک و علائم آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
انسداد روده کوچک
روده کوچک که روده باریک هم نامیده می‌شود، بین 20 تا 30 فوت (حدودا 8.5 متر) طول و حدود یک اینچ (حدودا 2/5 سانتیمتر) قطر دارد. روده باریک دارای چین‌خوردگی‌های زیادی است که باعث می‌شوند روده کوچک به‌راحتی در حفره شکمی قرار گیرد. یک سر روده باریک به معده و سر دیگر به روده بزرگ وصل می‌شود. روده کوچک از 3 قسمت مختلف تشکیل می‌شود؛ دوازدهه، ژژنوم و ایلئوم. غذای نیمه هضم‌شده از معده به روده کوچک هدایت شده تا در آن فرآیند‌های گوارشی نهایی بر روی غذا انجام شود. مواد مغذی، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب توسط سلول‌های پوششی روده کوچک جذب می‌شوند.
منظور از انسداد روده کوچک انسداد جزئی یا کامل روده کوچک است. در شرایط طبیعی و بدون انسداد، مواد غذایی هضم شده در روده کوچک به سمت روده بزرگ جریان می‌یابند. انسداد در روده کوچک می‌تواند تا حدی یا به‌طور کامل مانع از عبور محتویات شود. مسدودشدن حرکت مواد غذایی هضم شده در روده کوچک باعث تجمع مواد زائد و گاز‌ها در قسمت بالای روده می‌شود. علاوه بر این انسداد روده کوچک می‌تواند باعث اختلال در جذب مواد مغذی و مایعات شود.
علایم انسداد کامل روده کوچک
انسداد کامل روده کوچک باعث بروز نشانه‌هایی در افراد می‌شود که عبارتند از:
- گرفتگی و درد در ناحیه میانی یا بالای شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- صدای غرش روده (بوربوریگموس)
- حساسیت شکم به لمس
- شکم درد
- اسهال
- نفخ شکم
- بیاشتهایی و غذا نخوردن
- کم آبی بدن
- احساس ناخوشی و ناراحتی‌عدم توانایی دفع مدفوع و خروج گاز‌های روده‌ای
- مشاهده خون در مدفوع
- یبوست
- تب
- ضربان قلب بالا
انسداد روده بزرگ
انسداد روده بزرگ یک وضعیت اورژانسی است و باید فورا تحت درمان قرار گیرد. انسداد در روده بزرگ زمانی رخ می‌دهد که تومور، بافت اسکار یا چیز دیگری باعث مسدودشدن مسیر حرکت غذا در روده بزرگ می‌شود. مسدودشدن روده بزرگ می‌تواند در هر بخشی از آن اتفاق بیافتد و باعث انسداد کامل و یا جزئی روده بزرگ شود.
انسداد روده بزرگ باعث تجمع گاز و مدفوع در آن شده و می‌تواند منجر به پارگی روده شود. برخی از انسداد‌های روده با حداقل درمان در بیمارستان بهبود می‌یابند درحالی‌که در برخی دیگر از افراد انسداد روده تنها به کمک جراحی قابل درمان است.
روده بزرگ چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
روده بزرگ بخش مهمی از دستگاه گوارش بوده و از دو بخش کولون و راست‌روده تشکیل می‌شود که روده بزرگ نقش حیاتی در دفع مواد زائد از بدن دارد. ضایعات مواد غذایی و باقی‌مانده موادی که هضم نشده‌اند از روده کوچک به روده بزرگ می‌روند و در آنجا جامد می‌شوند. شما هنگام دفع مدفوع، مواد زائد جامد ساخته‌شده در روده بزرگ را دفع می‌کنید. به این ترتیب انسداد روده بزرگ باعث تجمع مواد زائد و گاز‌ها در آن شده و باعث بروز مشکلات متعدد گوارشی در فرد می‌شود.
انسداد روده بزرگ چقدر شایع است؟
حدودا 20 درصد از موارد انسداد‌های روده را انسداد روده بزرگ تشکیل می‌دهد. طبق آمار‌ها انسداد روده باریک در بین گروه‌های مختلف سنی شیوع بیشتری دارد.
علایم انسداد کامل روده بزرگ
نشانه‌های انسداد کامل روده بزرگ عبارتند از:
- درد در قسمت پایین شکم به‌خصوص در سمت چپ
- اتساع و گرفتگی در قسمت پایین شکم
- ناتوانی در اجابت مزاج و دفع مدفوع‌عدم خروج گاز‌ها
- یبوست مزمن
- مدفوع باریک
- حالت تهوع و استفراغ
- صدای غرش روده (بوربوریگموس) یا شنیده شدن صدا‌های بلند از روده
- اسهال
- مدفوع شل و آبکی
- نفخ و تورم شکم
علائم بسیاری از بیماری‌ها مشابه هم هستند و همین باعث مراجعه دیرهنگام افراد به پزشک می‌شود. توصیه می‌کنیم هرگونه علامت غیرعادی و تغییر در عادات گوارشی خود را جدی بگیرید و به‌طور منظم چکاپ انجام دهید. چکاپ منظم باعث تشخیص زودهنگام بسیاری از بیماری‌ها شده و احتمال موفقیت درمان آن‌ها را بالا می‌برد.
کدام بیماری‌ها خطر ابتلا به انسداد روده را بالا می‌برند؟
برخی از بیماری‌ها و شرایطی که خطر ابتلا به بیماری انسداد روده را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- جراحی شکم یا لگن که اغلب باعث چسبندگی می‌شود
- بیماری کرون که می‌تواند باعث ضخیم شدن دیواره‌های روده و تنگ شدن مجرا شود
- سرطان شکم
- انواع انسداد روده
انسداد روده دارای دو نوع مکانیکی و غیر مکانیکی است که در ادامه به بررسی هر کدام از انواع این بیماری خواهیم پرداخت.
انسداد روده مکانیکی
این نوع از انسداد روده در اثر مسدود شدن روده توسط یک عامل فیزیکی ایجاد خواهد شد؛ و عبور محتویات داخل روده را با مشکل مواجه می‌کند. در واقع زمانی که یک انحنا در روده منجر به پیچ خوردگی آن شود دیگر محتویات نمی‌توانند از یک بخشی به بعد پیش بروند و عامل این پیچ خوردگی مواردی مانند رشد غیرنرمال بافت، تراکم مدفوع و... است. ممکن است در برخی از مواقع انسداد مکانیکی روده بزرگ را نیز مسدود کند که عواملی نظیر فشردگی مدفوع، چسبندگی ناشی از عفونت‌های لگن، سرطان تخمدان، سرطان روده بزرگ و یا تنگی و باریک شدن روده بزرگ به دلیل وجود اسکار یا التهاب در بروز این اتفاق موثر هستند.
از دلایل ایجاد این نوع از انسداد می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
- تومور‌های داخل روده کوچک
- سنگ صفرا
- بیماری التهابی روده
- ناهنجاری‌های روده
- بلعیدن اشیاء که بیشتر در کودکان ممکن است این اتفاق بیوفتد.
- لغزش یا فرو رفتن یک بخش از روده به بخش مجاور
انسداد غیرمکانیکی
یک سیستم حرکتی برای روده کوچک و بزرگ به طور هماهنگ کار می‌کند و اگر این انقباضات متوقف شوند، انسداد روده رخ خواهد داد که به آن انسداد غیرمکانیکی گفته می‌شود. در صورتی که این انسداد موقت باشد به آن ایلئوس و در صورتی که طولانی باشد شبه انسداد نامیده خواهد شد.
ایلئوس در اثر عواملی مانند جراحی شکم، عفونت‌هایی مانند آپاندیس، مصرف برخی از دارو‌ها مانند دارو‌های مسکن وعدم تعادل الکترولیت‌ها رخ خواهد داد؛ و شبه انسداد در اثر عواملی، چون بیماری پارکینسون، اختلالات عصبی و عضلانی، کم کاری غده تیروئید و بیماری هیرشپرونگ (بیماری که بخش‌هایی از عصب روده در آن وجود ندارند.) رخ می‌دهد.
علایم انسداد روده در کودکان
انسداد و گرفتگی روده برخلاف مشکلات گوارشی دیگر نظیر نفخ و زردی، در کودکان و نوزادان شیوع کمی دارد. با این حال گاهی اوقات به دلایلی که در ادامه اشاره می‌کنیم، روده‌های کودک مسدود می‌شوند. نوزادان و کودکان علائمی مشابه بزرگسالان را تجربه می‌کنند. نوزادان نمی‌توانند به شما بگویند که در کجای بدنشان درد دارند، اما ممکن است پا‌های خود را به سمت شکم خود بکشند و گریه کنند. سایر نشانه‌های انسداد روده در کودکان عبارتند از:
- گریه ناگهانی و بلند (علامت اولیه و شایع)
- تب
- وجود خون در مدفوع (خونریزی مقعدی)
- شکم متورم و سفت
- مدفوع قرمز و ژله مانند
- خستگی یا بی‌حالی شدید
- استفراغ صفرا (استفراغ به رنگ سبز یا زرد و سبز)
- اسهال (به‌ندرت)
- تعریق
- کم آبی بدن
- شکم متورم
ممکن است علائم انسداد روده در کودک را مرتبط با سایر مشکلات سلامتی مثل نفخ و قولنج بدانید. اما توجه داشته باشید که انسداد روده در کودکان یک اورژانس پزشکی است که نباید علائم آن را نادیده گرفته و درمان را به تأخیر بیاندازید. به‌این‌ترتیب هرگاه این علائم را در کودک خود مشاهده کردید، فورا باید به متخصص مراجعه کنید.
علل انسداد روده کوچک در کودکان چیست؟
علل شایع انسداد روده کوچک در کودکان به شرح زیر است:
- آترزی مادرزادی (یک نقص مادرزادی که شامل فقدان یا باریک‌شدن قسمت‌هایی از روده است)
- تنگی دهانه معده به روده (تنگی دهانه معده به روده (پیلور) که از ورود غذا به روده جلوگیری می‌کند)
- انواژیناسیون (چین‌خوردگی و فرورفتن بخشی از روده به قسمت مجاور)
از بین این علل، انواژیناسیون علت اصلی بسیاری از موارد انسداد روده در کودکان است که در ادامه راجع به آن توضیحات بیشتری ارائه می‌دهیم.
انواژیناسیون چیست؟
انواژیناسیون شایع‌ترین علت انسداد روده در کودکان 3 ماهه تا 3ساله است. درهم‌رفتگی روده در نوزادان تازه متولدشده به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در کودکان بزرگ‌تر، نوجوانان و بزرگسالان هم ایجاد شود. انواژیناسیون یا درهم‌رفتگی روده، یک مشکل جدی در روده کودکان است و زمانی اتفاق می‌افتد که یک قسمت روده به داخل قسمت دیگر می‌لغزد، سپس روده در خود جمع شده و همین مسئله باعث ایجاد انسداد و گرفتگی روده‌ها در کودک می‌شود. انسداد روده از عبور غذای هضم شده از روده جلوگیری می‌کند و باعث بروز علائمی در کودک می‌شود.
چه چیزی باعث انواژیناسیون در کودک می‌شود؟
متخصصان هنوز نمی‌دانند چه چیزی باعث انواژیناسیون می‌شود. بعضی می‌گویند این مشکل بیشتر در کودکانی رخ می‌دهد که سابقه خانوادگی این اختلال را دارند. بااین‌حال برخی عوامل می‌توانند در بروز انواژیناسیون و انسداد روده در کودک نقش داشته باشند که عبارتند از:
- عفونت‌های ویروسی
- تومور‌ها یا توده‌های شکمی یا روده
- آپاندیسیت
- انگل‌ها
- بیماری سلیاک
- فیبروز کیستیک
- بیماری کرون
چه زمانی برای انسداد روده باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائمی دارید که مشکوک به انسداد روده هستید، فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید، زیرا همانطور که بار‌ها اشاره کردیم انسداد روده یک وضعیت بسیار خطرناک پزشکی است. انسداد روده بزرگ و کوچک می‌تواند منجر به مشکلات و عوارض جدی مانند نارسایی کلیه و پارگی در دیواره‌های روده شده و باعث بروز عفونت گردد. حتی در مواردی ممکن است منجر به از کارافتادگی بخشی از روده‌های فرد شود. در صورت مشاهده علائم زیر در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک خود مراجعه کنید:
- تب
- استفراغ
- بی‌میلی به غذا و بیاشتهایی
- درد شکمی جدید و یا تشدید شده
- اتساع شدید شکم، نفخ یا تورم
- ناتوانایی در دفع مدفوع
نحوه تشخیص انسداد روده
پزشک متخصص ابتدا علائم فرد را بررسی کرده و سپس به معاینه شکم با استفاده از دستگاه استتوسکوپ (با استفاده از این دستگاه می‌توان به صدا‌های تولید شده گوش داد.) خواهد پرداخت. برای تشخیص دقیق‌تر نیز پزشک آزمایش‌هایی نظیر آزمایش خون برای بررسی خون و عملکرد کبد و کلیه، اشعه ایکس، سی تی اسکن، کولونوسکوپی برای بررسی روده بزرگ با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر متصل به یک چراغ را تجوز خواهد کرد.
روش‌های درمان انسداد روده
برای درمان این بیماری باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کرده و از خوددرمانی اجتناب کنید. چرا که درمان این بیماری با توجه به نوع آن و شرایط بیمار روش‌های مختلفی دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد.
در صورتی که این بیماری جزئی بوده و علت بروز آن ایلئوس باشد می‌توان با استراحت روده‌ها که شامل نخوردن مواد غذایی و تنها مصرف مایعات شفاف است و همینطور تزریق مایعات داخل وریدی آن را درمان کرد.
در صورتی که دلیل آن‌عدم تعادل الکترولیت‌ها باشد با سرم مایعات و قرار دادن یک سوند در مثانه برای تخلیه ادرار درمان خواهد شد.
همچنین اگر علت بروز این بیماری مصرف دارو‌های مسکن مخدر باشد برای درمان آن و کاهش اثر آن‌ها بر روده، پزشک دارو تجویز خواهد.
ولی اگر هیچ کدام از این روش‌های درمانی جوابگو نبوده و علائم فرد بدتر شوند، لازم است از عمل جراحی برای درمان استفاده شود. برای انجام جراحی ابتدا برای هیدراته شدن بدن برای جلوگیری از وارد شدن شوک در حین جراحی، سرم مایع تجویز خواهد شد و در صورتی که آسیب وارد شده دائمی باشد، جراح عمومی بخشی از بافت مرده را برداشته و دوباره آن را به انتهای سالم روده متصل خواهد کرد.
همچنین برای جلوگیری از پیشرفت سرطان روده بزرگ 6 علامت هشداردهنده سرطان روده بزرگ را نادیده نگیرید. به علاوه می‌توانید وضعیت سلامت روده‌های خود را با یک تست ساده بسنجید.
منبع: روزیاتو
از دست ندهید