اکران آنلاین؛ رفاقت با سینما یا رقابت / هر صندلی سینما چقدر شانس انتخاب شدن دارد؟‌

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- ریحانه ابراهیمی؛ تقریبا یک سالی می‌شود، موجودی کوچک تمام فیلم‌ها را از روی پرده سینما پایین آورده و کرکره سالن‌های سینما را پایین کشیده است. اولین دفعه‌ایی که سالن‌دار‌ها مجبور به تعطیلی سینما ها شدند اسفند ماه 1398 بود یعنی همان اوایل، که کرونا به ایران وارد شده بود. این تعطیلی‌ها مداوم نبود و همراه با بالا و پایین رفتن آمار بیماران کرونایی، کرکره سالن‌ها هم بالا و پایین می‌رفت اما هراس مردم از اجتماع و فضای بسته به هر صندلی سینما شانس انتخاب شدن توسط مخاطب را نمی‌داد. رئیس انجمن سینماداران، محمد قاصد‌اشرفی می‌گوید:" دولت اوایل بسته شدن سینما‌ها خدماتی از جمله: برخی مساعدت‌های مالی و پرداخت بیمه سینما ها به سینماداران ارائه داد اما این خدمات وفای زیادی نداشته و سینماداران را تنها گذاشت." در این مدت اعتراض‌هایی از سمت سالن دار‌ها و علاقه مندان فرهنگ و هنر برای نجات سینما مطرح شد اما هیچ کدام اثر بخش نبود و تن نیمه جان سینما نفس نفس زنان به حال خودش رها شد.

*س_ سینمای حرفه ایی یا سینمای تفریحی!_س*

امیر ابیلی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو بیان کرد:«اگر بخواهیم واقع بینانه به مخاطب سینما نگاه کنیم، تنها 3 یا 4 درصد مردم مخاطب خاص سینما هستند." یعنی آن‌هایی که به سینما به چشم تفریح نگاه نکرده و آن را به طوری جدی دنبال می‌کنند.

با این وجود تعداد زیادی از مخاطبان سینما، سینما رفتن را به چشم یک تفریح دیده و در اوقات فراغات به سمت آن می‌روند و بسیار محتمل است که در دوران کرونا که دائم از فاصله اجتماعی حرف زده می‌شود و امکان انتقال ویروس را در فضای سر بسته بیشتر می‌دانند، مخاطب عام سینما را از فهرست تفریحات خودش حذف می‌کند وترجیح می‌دهد فیلم ها را با کمی تاخیر ولی با اطمینان خاطر بیشتر در منزل ببیند. ابیلی، منتقد سینما عنوان کرد:«از علت‌های کم شدن مخاطب سینما را، تعطیلی اجتماع‌های گسترده همانند دانشگاه‌ها را می‌داند. بسیاری از مخاطبان سینما قشر جوان و دانشجو هستند و معمولا سینما رفتن همراه گروه های دوستانه برای آنان جذاب است ولی تعطیل شدن دانشگاه ها و مراکز علمی و کمرنگ شدن روابط اجتماعی به صورت فیزیکی، سینما رفتن هم محبوبیت خودش را در این قشر از دست داد. وی سینما رفتن برای دیدن بازی سلبریتی‌ها را در فیلم‌های سینمایی یکی از عوامل ترغیب مخاطب به سینما می‌دانست که بیان نمود سریال‌هایی که از طریق شبکه‌های نمایش خانگی پخش می‌شوند با استفاده از این سلبریتی‌ها یکی دیگر از انگیزه‌های مخاطب را برای راهی شدن به سالن سینما گرفته‌اند.»

از عوامل مهم دیگری که بر رونق سینما‌ها تاثیر قابل توجهی گذاشته است، گرانی‌های اخیر و بالا رفتن هزینه‌های زندگی است. برای مثال اگر یک خانواده چهار نفره برای دیدن فیلم سینمایی بخواهند به سالن سینما بروند، بدون در نظر گرفتن هزینه‌های رفت و آمد باید مبلغ صد و بیست هزار تومان را برای خرید بلیت هزینه کنند که با توجه به گرانی‌ها اکثر افراد ترجیح می‌دهند این هزینه را صرف امور دیگری کرده و تفریحات ارزان‌تری را انتخاب کنند.

*س_ اکران آنلاین؛ رفاقت با سینما یا رقابت!_س*

سینما درست زمانی تعطیل شد که مخاطب منتظر اکران نوروزی برخی فیلم‌های جشنواره فجر بود و این تعطیلی نا‌به‌هنگام مخاطب و سازنده را سردرگم کرد که بلاخره تکلیف اکران این فیلم‌ها چه می‌شود. کرونا که خیال رفتن نداشت و فیلم‌ها هم خیال آمدن بر روی پرده را نداشتند. وسط این نرفتن‌ها و نیامدن‌ها، فیلمو و نماوا جسورانه به میدان آمدند و با فیلم‌های اکران نشده طرح رفاقت ریختند. تضمینی برای زمان قطعی باز شدن سینما‌ها از سمت ستاد ملی کرونا وجود نداشت و از طرفی کارگردانان یا باید ریسک اکران آنلاین را می‌پذیرفتند یا باید تا زمانی نامعلوم صبر پیشه می‌کردند.

«خروج» حاتمی کیا دروازه ورود سینما به اکران آنلاین بود. بیست و چهار فرودین ماه 1400 فیلمو سینمای خودش را افتتاح کرد و اولین اکران آنلاین خود را تجربه کرد. مخاطب با پرداخت مبلغ دوازه هزار تومان می‌توانست وارد این سینمای آنلاین شود و بلیت فیلم خودش را تهیه کند. قرارداد مالی که بین پلتفرم‌ها و سازنده‌های فیلم برای اکران آنلاین بسته شد به گفته امیر ابیلی 70 به 30 است یعنی هفتاد درصد سود فروش بلیت به سازنده فیلم تعلق می‌گیرد و سی درصد هم سهم پلتفرم می‌شود البته اطلاعات این سهم مشارکت برای سال 1399 است.

مخاطب با هر قدم که به اکران آنلاین نزدیک می‌شد یک قدم از سالن سینما فاصله می‌گرفت و با آن غریبه می‌شد، مخصوصا در زمان شیوع کرونا که به رعایت موارد بهداشتی و حفظ فاصله اجتماعی بسیار تاکید می‌شد. آرش فهیم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو مطرح کرد:«سیستم وی او دی یکی از عوامل رکود سینما است البته نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا. چرا که وی او دی بستری را فراهم می‌کند که مخاطب خیلی راحت‌تر به محتوای سینما دست پیدا کند. یک بلیت برای همه!»

برای بررسی ابعاد بیشتر مسئله به سراغ دو گروه مخاطب سینما یعنی مخاطب عام و مخاطب خاص سینما رفتیم. اکثر مخاطبان عام سینما در پاسخ به این سوال که با توجه به بازگشایی سینما ها مایل به رفتن به سالن‌ها هستند یا خیر عدم تمایل به حضور فیزیکی خودشان را در سالن‌های سینما اعلام کردند و این در حالی است که تقریبا همه مخاطبان خاص سینما کاملا برای رفتن به سینما و تماشای فیلم‌های روی پرده علاقه مند بودند. در این میان یکی از نقاط تاکید مخاطبان بر روی ارزان‌تر و به صرفه‌تر بودن هزینه اکران آنلاین بود نرگس موسوی یکی از مخاطبان سینما مطرح کرد:" درگذشته برای دیدن فیلم در سینما همه افرادی که مایل به دیدن فیلم بودند باید بلیت جداگانه تهیه می‌کردند ولی الان تنها با خرید یک بلیت تعداد نامحدودی می‌توانند فیلم را ببینید.» درگفتگو با مخاطبان به نظر می رسد که اکران‌های آنلاین پلتفرم‌ها نه میان مخاطب خاص سینما و نه میان مخاطب عام جایگاه زیادی ندارد و این سینمای آنلاین نتوانسته جایگزین خوبی برای سالن‌های سینما باشد.

عده‌ایی نیز مطرح کردند که یک یا دو فیلم را به صورت آنلاین تماشا کرده‌اند ولی بعد از مدتی به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان با خرج کردن صبر و حوصله اما خیلی ارزان‌تر نیز به محتوای سینما دست پیدا کرد. این گونه که یک فیلم به مدت حدودا یک ماه اکران آنلاین می‌شود و شما برای دیدن فیلم باید بلیت تهیه کنید اما با صبر کردن و تمام شدن زمان اکران آنلاین می‌توان بدون هزینه اضافی و تنها با همان اشتراک ماهیانه به محتوایی که در سایت این پلتفرم‌ها قرار می‌گیرد دسترسی داشت.

این‌ها همه جز دلایلی هستند که انتظار فروش ده یا بیست میلیاردی برخی فیلم‌ها را به یک یا دو میلیارد رسانده است و حالا کار به جایی رسیده که «شنای پروانه» با تنها پنج میلیارد و ششصد و شصت و نه میلیون و چهارصد هزار تومان فروش، رکورد دار اکران آنلاین است این در حالی است که منتقدان انتظار فروش 30 یا 40 میلیاردی این فیلم را داشتند.

در انتها، تنها چیزی که به ذهن می‌آید این است که دوستی وی او دی با سینما و اکران، دوستی خاله خرسه بود و اکران آنلاین سنگ سنگینی بود بر در سینما. سازنده فیلم‌ها و پلتفرم‌ها دو سر یک معامله به نام اکران آنلاین بودند که در نهایت سود بیشتر به جیب یک طرف معامله یعنی فیلیمو و نماوا رفت. اما نباید جای خالی محتوا را هم در جذب مخاطب به سینما دست‌کم گرفت.