ایده زندان ترمیمی بر جلوگیری از تکرار جرم و کاهش جمعیت کیفری متمرکز است
به طور کلی زندان ترمیمی به‌دنبال استفاده از ابزار‌ها و راهکار‌هایی برای جلوگیری از تکرار جرم، اداره امور زندان به شیوه‌های مشارکتی و مداخله فرد زندانی در موضوع است، کاهش ارتکاب جرم و کاهش بازگشت مجدد مددجویان به زندان از اهداف مشترک طرح زندان اجتماع محور و زندان ترمیمی است و ایجاد امنیت پایدار و جامعه پذیری مجدد مجرمان، کاهش هزینه‌های زندان و همچنین کاهش آسیب‌های اجتماعی را در پی خواهد داشت.
بستر بازگشت زندانیان به آغوش جامعه را باید فراهم کنیم
حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای، به مناسبت 5 خرداد «روز ملی حمایت از خانواده زندانیان» طی سخنانی در نشست با جمعی از خیرین حوزه کمک به خانواده زندانیان، ضمن تبیین و تشریح عوامل دخیل در بازاجتماعی شدن زندانیان، اظهار کرد: باید بستر‌های بازگشت زندانیان به آغوش جامعه را فراهم آوریم و در این مسیر، وظیفه و مسئولیت اصلی برعهده ما در دستگاه قضایی است.
رئیس دستگاه قضا گفت: زندان رفتن یک امر استثنایی است؛ به این معنا که زندان رفتن یک فرد امری خلاف اصل و قاعده است و استثناء محسوب می‌شود؛ انسان‌ها باید آزاد باشند، اما به هر حال مجموعه مسائلی پیش می‌آید که سبب می‌شوند فرد دست به ارتکاب اقداماتی بزند که ناچاراً باید محبوس شود؛ همت ما باید معطوف به آن باشد که این امر استثناء را به حداقل برسانیم.
رئیس عدلیه تصریح کرد: وقتی فردی به تحمل زندان محکوم می‌شود، ضرورت دارد که در همان ابتدای امر شرایط و بستر‌های بازگشت او به جامعه را فراهم کنیم و این بازگشت باید به گونه‌ای باشد که نه خودِ فرد و نه اطرافیان او و جامعه این احساس را نداشته باشند که با یک هم‌خانواده و یا هم‌شهریِ زندان‌رفته طرف هستند.
الگوی زندان ترمیمی؛ ایده پژوهشگاه قوه قضاییه برای کاهش جمعیت کیفری
همچنین طی این جلسه رئیس قوه قضاییه به پژوهشگاه قوه قضاییه و سازمان زندان‌ها دستور داد ساز کار و بسته مطالعاتی - پژوهشی جامعی را در باب علل و عوامل زندان رفتن افراد و راهکار‌های بازاجتماعی شدن و اصلاح زندانیان تدوین کنند.
پیش از طرح این دغدغه ها، پژوهشگاه قوه قضاییه که ایده زندان ترمیمی را از سال پیش به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی خود دنبال می‌کرد اکنون در مرحله‌ای جدید با همکاری سازمان زندان‌ها به تکمیل مطالعات میدانی در چند استان پرداخته و ایده زندان ترمیمی را با برگزاری دوره‌های توجیهی در این استان‌ها پیگیری کرده است.
بررسی علل زندان رفتن افراد، پیشگیری از بازگشت محکومان به ندامتگاه، ترمیم نگاه جامعه به افراد آزاد شده، ایجاد بستر‌های اصلاح در زندان و بازاجتماعی شدن و حرفه آموزی زندانی از جمله محور‌های این بسته پژوهشی بود که حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی هادی رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه در گفتگو با به آن اشاره کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی هادی، زندان ترمیمی را ایده پژوهشگاه در سال 1402 عنوان کرد و گفت: هدف اصلی این ایده، کمک به اصلاح فرد با آموزش‌های مهارتی و ایجاد مصالحه فرد زندانی با افرادی است که از او متضرر شده‌اند. همچنین بر جبران خسارت با درنظر گرفتن سرنوشت اجتماعی بزهکار، مصلحت جامعه و جلوگیری از تکرار جرم متمرکز است.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه گفت: ایده زندان ترمیمی، اقدام مشترک پژوهشگاه با سازمان زندان‌ها بوده و با تشکیل گروه‌های مطالعاتی در چند استان از جمله استان‌های خراسان رضوی، یزد، فارس و گیلان این ایده در حال اجراست تا راهکار‌های مناسب برای اصلاح رفتار مجرم و نیز کاهش آسیب به هر دو گروه بزهکار و بزه دیده شناسایی شود.
به گفته وی در زندان ترمیمی، سمن‌ها، مشاوران و مددکاران نیز مشارکت داشته که می‌تواند در کنار کارکرد‌های قبلی زندان، به اصلاح، درمان، جلوگیری از تکرار جرم و اثربخشی فرایند زندان کمک کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین هادی افزود: زندان ترمیمی به‌دنبال استفاده از ابزار‌ها و راهکار‌هایی برای جلوگیری از تکرار جرم، اداره امور زندان به شیوه‌های مشارکتی و مداخله فرد زندانی در موضوع است تا خود فرد در جبران خسارت پیش‌قدم شود.
عدالت ترمیمی حس مسئولیت‌پذیری بزهکار را تقویت می‌کند
وی با بیان این که عدالت ترمیمی، رویکردی برای ترمیم وضعیت فرد آسیب دیده از جرم و شناسایی علت‌های وقوع بزه با هدف اصلاح آن و تعیین سهم جامعه در وقوع جرم و ترمیم اجتماعی آن است، اظهار کرد: با اجرای این ایده، حس مسئولیت پذیری بزهکار تقویت شده و درک بهتری از صدمه ایجاد کرده پیدا می‌کند. همچنین با بهره‌مندی از اقدامات جایگزین و ترمیم آسیب ها، از گسست اجتماعی بزهکار و قربانی شدن مجدد او پیشگیری می‌کند.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه، تأکید آموزه‌های مذهبی بر صلح، دوستی، گذشت، برادری، همبستگی و پرهیز از انتقام و کیفرگرایی را از ریشه‌های عدالت ترمیمی برشمرد و گفت: نظام اسلامی با رویکرد اجرای عدالت در جامعه، زمینه تحقق طرح عدالت ترمیمی و همچنین زندان ترمیمی را هموارتر کرده است. در احکام اسلامی، سخت‌ترین مجازات‌ها در آخرین مرتبه قرار دارد و به عفو، توبه و اصلاح ذات البین تاکید شده است.
وی گفت: عدالت ترمیمی، پیش از آنکه جرم را نقض قانون بداند، آن را تعرض به مناسبات انسانی دانسته و در پی معرفی روش‌های جدید برای روند دادرسی کیفری و اجرای کیفر مبتنی بر حقوق فرد مجرم، جامعه و اصلاح و ترمیم آسیب وارده بر فرد بزه دیده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین هادی، بازنگری در برنامه‌های اصلاح و درمان، ارتقای کیفیت دسترسی زندانیان به دادرسی‌های الکترونیک، آموزش الگو‌های میانجیگری به زندانیان و زندانبانان، بازپذیری اجتماعی محکومان پس از خروج از زندان و توسعه برنامه‌های آموزشی مبتنی بر رشد خودآگاهی را از جمله رهیافت‌های پژوهش زندان ترمیمی عنوان کرد.
تربیت قاضی و وکیل با رویکرد مصالحه امنیت جامعه را تقویت خواهد کرد
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه با اشاره به این که اگر جرم به اختلاف بین افراد تعبیر شود، قابلیت میانجیگری دارد، اظهار کرد: توجه دانشگاه‌ها به تربیت قاضی و وکیل با رویکرد مصالحه و توافق، کمک زیادی به ایجاد آرامش و امنیت در جامعه خواهد کرد.
منبع: میزان