ایران درِ ثروت را به روی افغانستان باز کرد

• فهرست محتوا
• تغییر مسیر تجاری و فشار بر پاکستان
• واکنش پاکستان و نقش هند
• توسعه مسیرهای آسیای مرکزی

عبدالسلام جواد اخندزاده، سخنگوی وزارت بازرگانی افغانستان، در گفت‌وگو با رویترز اعلام کرد: تجارت افغانستان با ایران در شش ماه گذشته به 1.6 میلیارد دلار رسیده است؛ رقمی که از حجم 1.1 میلیارد دلاری مبادلات با پاکستان بیشتر است. او افزود: تسهیلات بندر چابهار باعث کاهش تأخیرها شده و تاجران مطمئن هستند که محموله‌هایشان هنگام بسته شدن مرزها متوقف نخواهد شد.

تغییر مسیر تجاری و فشار بر پاکستان

افغانستان که سال‌ها به بنادر پاکستان متکی بود، اکنون برای کاهش وابستگی به اسلام‌آباد مسیرهای جایگزین از طریق ایران و آسیای مرکزی را تقویت کرده است. ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر افغانستان، اعلام کرد تاجران سه ماه فرصت دارند قراردادهای خود را در پاکستان تسویه کرده و مسیرهای دیگری را جایگزین کنند.

او همچنین اسلام‌آباد را متهم کرد که مسائل تجاری و بشردوستانه را به‌عنوان اهرم سیاسی استفاده می‌کند و دستور توقف ترخیص داروهای پاکستانی به دلیل «کیفیت پایین» صادر شده است. بزرگ‌ترین تغییر، استفاده گسترده‌تر از بندر چابهار است؛ بندری که از سال 2017 طبق توافق ترانزیتی با ایران و هند فعال شده و اکنون با مشوق‌هایی مانند کاهش تعرفه، تخفیف انبارداری و سرعت بیشتر در رسیدگی، محموله‌های بیشتری را جذب کرده است.

واکنش پاکستان و نقش هند

اخندزاده گفت ایران تجهیزات به‌روزشده و دستگاه‌های اسکن ایکس‌ری نصب کرده و برای کالاهای افغان تخفیف‌های ویژه‌ای شامل 30 درصد تعرفه بندری، 75 درصد انبارداری و 55 درصد هزینه پهلوگیری ارائه می‌دهد. در مقابل، خواجه آصف وزیر دفاع پاکستان اعلام کرد تصمیم افغانستان «هیچ آسیبی اقتصادی» به پاکستان وارد نمی‌کند و افزود کابل می‌تواند از هر بندر یا کشوری تجارت کند.

جمال کامال‌خان وزیر بازرگانی پاکستان نیز گفت نمی‌توان در موضوع امنیت مصالحه کرد. همزمان، هند تعامل خود با طالبان را افزایش داده و با اداره پایانه‌های کلیدی بندر چابهار، آن را پیوندی راهبردی با افغانستان و آسیای مرکزی می‌داند. آمریکا نیز در اکتبر برای ادامه فعالیت این بندر، معافیت شش‌ماهه از تحریم‌ها به دهلی‌نو اعطا کرد.

توسعه مسیرهای آسیای مرکزی

افغانستان علاوه بر ایران، حمل‌ونقل از مسیر ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان را افزایش داده است؛ مسیرهایی که به گفته مقام‌های افغان سریع‌تر از مسیر پاکستان رشد می‌کنند. اخندزاده به توافق‌های ترانزیتی جدید، کاهش هزینه‌های مرزی و گشایش دفاتر در میلَک و زاهدان به‌عنوان مزیت‌های تازه اشاره کرد. با این حال، پاکستان همچنان سریع‌ترین مسیر دسترسی افغانستان به دریاست؛ کامیون‌ها طی سه روز به بندر کراچی می‌رسند. صادرات پاکستان به افغانستان در سال 2024 حدود 1.5 میلیارد دلار بوده است. اسلام‌آباد می‌گوید بستن مرزها برای جلوگیری از رفت‌وآمد شبه‌نظامیان ضروری است، در حالی که کابل پناه‌دادن به این گروه‌ها را رد می‌کند.