بازگشت امید به چای‌باغ‌های شمال
ساری - ایرنا - فصل برداشت چای در حالی به پایان رسید که شیب ملایم صعودی افزایش تولید چای که از حدود پنج سال پیش در باغ‌های سبز شمالی آغاز شده بود، امسال هم ادامه یافت و چایکاران مازندران و گیلان بیش از سال قبل برگ سبز چای به کارخانه‌های چای تحویل دادند.
به گزارش ایرنا، باغ‌های چای ایرانی که فقط در گیلان و غرب مازندران قرار دارند، هر سال از ابتدای اردیبهشت محل برداشت برگ سبز چای می‌شوند که این برداشت تا 30 مهر ادامه دارد. چند روز پیش چایکاران آخرین برداشت برگ سبز چای در سال جاری را انجام دادند و باغ‌ها و بوته‌های چای را برای یک استراحت چند ماهه ترک کردند.
در حال حاضر نزدیک به 26 هزار هکتار باغ چای در دو استان گیلان و مازندران وجود دارد که این محصول غذایی پرطرفدار در آن‌ها کشت می‌شود.
باغ‌های چای شمال که محصولی کم‌نظیر از نظر کیفیت در عطر و طعم چای تولید می‌کنند، چند سال است که به لطف افزایش قیمت خرید تضمینی، اندکی رونق گرفته‌اند و میزان تولید هم در آن‌ها رو به افزایش است.
فرار صنعت چای از رکود
ایران دوازدهمین کشور از نظر مصرف چای و پانزدهمین کشور از نظر مساحت باغ‌های چای است. اما این رتبه پانزدهم در مساحت باغ‌ها می‌تواند افزایش محسوسی داشته باشد. چرا که بر اساس آمارهای رسمی میزان تولید برگ سبز چای در نیمه نخست دهه 70 تا مرز 300 هزار تن نیز می‌رسید. اما برخی چالش‌های مدیریتی و ضعف‌ها در برنامه‌ریزی همراه با شرایط آب و هوایی دست به دست هم دادند تا از نیمه دوم دهه 70 تولید چای کاهشی چشمگیر داشته باشد و روند نزولی را در پیش بگیرد. تا جایی که میزان برداشت برگ سبز چای به دلیل برخی اشتباه‌های مدیریتی به مرز 65 هزار تن نیز کاهش یافت. اما گردش مالی بالای چای و بازار مصرف همیشگی و پرسود آن سبب شد که مسئولان از سال 1392 به فکر احیای باغ‌های چای شمال بیفتند و برنامه‌های حمایتی را در پیش بگیرند.
هرچند که خشکسالی در سال 1393 اجازه نداد تا برنامه‌های حمایتی دولت از چای در این سال اثرگذار شود و میزان تولید این محصول در باغ‌های چای گیلان و مازندران تا 60 هزار تن هم کاهش یافت، اما سیر صعودی تولید چای در این باغ‌ها از سال 1393 به بعد آغاز شد.
سال 1394 حدود 87 هزار تن برگ سبز چای در مازندران و گیلان برداشت شد و نخستین گام صعودی تولید برگ سبز چای پس از چندین سال رکود و روند نزولی ثبت شد.
سال 1395 بارندگی‌های استثنایی و فراوان میزان برداشت برگ سبز چای را به شکل چشمگیری افزایش داد و سبب شد بیش از 139 هزار تن برگ سبز چای تولید شود تا صنعت چای به عنوان فرصتی درآمدزا و اشتغال‌زا در شمال دوباره جان بگیرد.
با عادی شدن بارندگی‌ها در سال 1396، تولید برگ سبز چای نسبت به سال 1395 کاهش یافت و به مرز حدود 110 هزار تن رسید. اما در عمل افزایش میزان تولید مطابق برنامه‌ها پیش رفت.
سال 1397 چایکاران شمال با رشدی 6 درصدی نسبت به سال 1396 توانستند حدود 112 هزار و 700 تن برگ سبز چای برداشت کنند که از این مقدار برگ سبز چای 25 هزار و 600 تن چای خشک به دست آمده بود.
میزان برگ سبز چای برداشت شده از باغ‌های مازندران و گیلان در سال 1398 با حدود 14 هزار تن افزایش محصول به 126 هزار و 753 تن رسید که محصول نهایی چای خشک را از 25 هزار و 600 تن در سال 1397 به 28 هزار تن در سال 1398 رساند.
استمرار روند افزایشی تولید چای
امسال نیز به استناد آمارها این روند افزایشی ادامه یافته و رئیس سازمان چای کشور از رشد 4 درصدی برداشت برگ سبز چای با وجود محدودیت‌های اقلیمی و کرونایی خبر می‌دهد.
بنا به اعلام رئیس سازمان چای ایران امسال از ابتدای فصل برداشت چای تا 30 مهر که برداشت چای پایان یافت، از چایکاران مازندرانی و گیلانی در مجموع 131 هزار و 780 تن برگ سبز چای از باغ‌های زیر کشت این محصول برداشت کردند که رشد 4 درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد.
حبیب جهانساز میزان برگ سبز درجه یک را 60 هزار و 702 تن و میزان برگ سبز درجه دو را 71 هزار و 79 تن عنوان کرد و گفت: از این مقدار برگ سبز چای حدود 29 هزار و 650 تن چای خشک استحصال شد.
این مسئول افزود: معضلات ناشی از شیوع کرونا، تأخیر در برداشت برگ سبز چای در چین اول و گرمای زیاد هوا در چین دوم همگی می‌توانستند عواملی برای کاهش میزان تولید باشند. اما با تلاش و پشتکار فعالان صنعت چای کشور و برنامه‌های مناسب بهزراعی که طی چند سال اخیر انجام شد خوشبختانه در مسیر افزایش تولید چای قرار داریم و امسال نیز در سال جهش تولید افزایش تولید ثبت شده است.
سیاست‌های حمایتی
فعالان صنعت چای یکی از عوامل اصلی روند رو به رشد تولید چای در کشور طی 6 سال اخیر را در نظر گرفتن برخی سیاست‌های حمایتی از چایکاران و فعالان صنعت چای می‌دانند. خرید تضمینی برگ سبز چای و افزایش قیمت این محصول با پرداخت منظم مطالبات چایکاران سبب شد که گرایش به کشت چای و احیای بخشی از باغ‌های غیرفعال در گیلان و غرب مازندران افزایش یابد.
نگاهی به روند قابل توجه افزایشی نرخ خرید تضمینی چای در سال‌های اخیر نیز نشان می‌دهد افزایش تعرفه خرید برگ سبز چای از سال 1392 تا کنون سیر صعودی مناسبی داشته که توانسته نظر چایکاران را جلب کند و بسیاری از آنان را به باغ‌های رها شده چای برگرداند. به طوری که قیمت خرید تضمینی برگ سبز درجه یک از کیلویی 1200 تومان در سال 1392 به کیلویی 4600 تومان در سال جاری رسیده است. قیمت برگ سبز چای درجه 2 نیز در سال 1392 برای خرید تضمینی 650 تومان بود که این تعرفه پس از چند سال افزایش از سوی دولت به 3300 تومان رسید.
افزایش قیمت خرید تضمینی چای در فصل برداشت جاری نسبت به سال قبل نیز قابل توجه است. تعرفه خرید برگ سبز درجه یک چای امسال 28 درصد افزایش یافت و برگ سبز درجه دو نیز با 50 درصد افزایش نسبت به سال قبل خریداری شد.
رئیس اداره چای تنکابن نیز از روند افزایشی تولید برگ سبز چای در این منطقه خبر می‌دهد و به خبرنگار ایرنا می‌گوید: نزدیک به 1500 بهره‌بردار فعال تنکابن و عباس‌آباد، امسال از حدود هزار هکتار باغ فعال و غیرفعال چای در این منطقه با رشدی 6 درصدی توانستند 3 هزار و 544 تن برگ سبز چای به ارزش حدود 14 میلیارد تومان برداشت کنند.
به گفته خسرو سیاسرانی در این منطقه باغ‌های غیرفعالی وجود دارد که احتمالا در صورت استمرار سیاست‌های حمایتی به چرخه تولید چای برمی‌گردند.
وی اظهار می‌کند: حمایت مناسب از چایکاران به ویژه در سه سال اخیر که قیمت خرید تضمینی افزایش محسوسی داشت تاثیر زیادی بر بالا رفتن میزان تولید چای در شمال داشت.
امکان افزایش تولید
سالانه حدود 120 هزار تن چای خشک در ایران مصرف می‌شود که سهم باغ‌های چای شمال در تأمین این میزان چای مورد نیاز، حدود 27 درصد از نیاز کشور است. به همین دلیل واردات چای ضروری است. با این حال برخی چایکاران و فعالان صنعت چای معتقدند ظرفیت کشت و تولید چای در گیلان و مازندران قابل افزایش است و در صورتی که برنامه‌های حمایتی از چایکاران ادامه داشته باشد، می‌توان به افزایش سهم چای ایرانی از بازار داخل و همچنین بیشتر شدن میزان درآمد از صادرات چای ایرانی امیدوار بود.
به اعتقاد این گروه، حمایت از فعالان صنعت چای برای واردات ماشین‌آلات و تجهیزات به روز مورد نیاز کارخانه‌های چای داخلی و پشتیبانی از چایکاران می‌تواند روند رو به رشد کشت چای در مازندران و گیلان را همچنان افزایش دهد.
بازار پرمصرف چای در داخل و خارج از کشور و افزایش قیمت خرید تضمینی و برخی اقدامات حمایتی دیگر مانند حذف ارز دولتی برای واردات چای سبب شده که میل به افزایش کشت این محصول بین چایکاران بیشتر شود. اما مازندران و گیلان هنوز امکان افزایش تولید برگ سبز چای بیشتر را دارند. از سوی دیگر پشتیبانی از کارخانه‌های چای که تمرکزشان به دلیل بیشتر بودن مساحت باغ‌های چای گیلان در این استان بیشتر است، می‌تواند ارزش افزوده چای را نیز بیشتر کند.
اثربخشی سیاست‌های حمایتی از چایکاران
رئیس اداره چای رامسر در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا به غیرفعال بودن بخشی از باغ‌های چای در این شهرستان اشاره می‌کند و می‌گوید: شهرستان رامسر حدود 1100 هکتار باغ چای فعال و غیرفعال دارد که امسال از باغ‌های فعال این شهرستان حدود 870 تن برگ سبز چای با ارزش اقتصادی بیش از 3 میلیارد و 475 میلیون تومان برداشت شد که 97 درصد مطالبات چایکاران نیز تا کنون پرداخت شده است.
اردلان بالابندیان می‌افزاید: پرداخت تسهیلات کم‌بهره، تشکیل صندوق حمایت از چایکاران به سهامداری 51 درصدی خود چایکاران و حمایت از چایکاران با افزایش قیمت برگ سبز چای و خرید تضمینی این محصول پرمصرف سبب شد که گرایش به کشت چای در منطقه بیشتر شود و بسیاری از چایکاران به فکر احیای باغ‌های خود بیفتند. با این حال هنوز هم باغ‌های غیرفعالی وجود دارند که با احیای آن‌ها می‌توان میزان تولید چای را افزایش داد.
باید در نظر داشت که احیای بخشی از باغ‌های چای در سال‌های اخیر در شرایطی رقم خورد که قیمت زمین در این مناطق رشدی چشمگیر و وسوسه‌انگیز داشت و رقابت چایکاری با این رشد چندبرابری قیمت زمین کاری دشوار است.
با وجود موفقیتی که به واسطه حمایت‌های دولت در سال‌های اخیر از فعالان صنعت چای انجام شده، با توجه به غیرفعال بودن بخشی از باغ‌های چای در گیلان و مازندران، صنعت چای هنوز جا برای رشد و ارتقا دارد. برای مثال به استناد آمارها در حال حاضر نزدیک به 400 هکتار از باغ‌های چای رامسر غیرفعال هستند که در صورت استمرار روند رو به رشد کشت چای در شمال، این باغ‌ها نیز بار دیگر به چرخه تولید چای برمی‌گردند.
در صورت ادامه یافتن سیاست‌های حمایتی از چایکاران، شرکت دادن فعالان صنعت چای در تصمیم‌گیری‌ها، در نظر گرفتن قوانین مناسب برای صادرات و واردات، جلوگیری از قاچاق چای و مهم‌تر از همه احیای تمام باغ‌های غیرفعال و مستعد کشت چای در گیلان و غرب مازندران که نزدیک به 8 هزار هکتار تخمین زده می‌شود، می‌توان به افزایش رونق اقتصاد چای و ایجاد هزاران شغل دیگر در باغ‌های چای دو استان شمالی امیدوار بود.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*
