برد با فناوری است
در چند سال گذشته، شاهد پیشرفت تکنولوژی با سرعتی بی‌سابقه بوده‌ایم و ابزارها و سیستم‌هایی را توسعه داده‌اند که نحوه درک ما از جهان را تغییر می‌دهد.
فضاهای دیجیتال در حال تبدیل شدن به یک واقعیت قابل‌دسترس هستند، یکی از این دنیاها متاورس است؛ دنیایی نویدبخش که افزایش تعاملات انسانی را به‌همراه دارد. بسیاری از کسب‌وکارهای بزرگ در حال تعامل بیشتر و انجام بیزینس در متاورس هستند. پیش از این، مایکروسافت در سال 2014، Mojang (توسعه‌دهنده Minecraft) را به مبلغ 2.5 میلیارد دلار خریداری کرد. کارشناسان و فعالان در دنیای متاورس معتقدند، ظرفیت این بازار بیشتر از اینها است و تریلیون‌ها دلار ارزش دارد. بیزینس در متاورس تنها یک فرصت تجاری نیست، بلکه فرصت بزرگی است که سبب افزایش ارتباطات کاربران با هم نیز میشود؛ البته این فرصت تنها برای مشاغلی نیست که می‌خواهند روابط عمیق‌تری با مشتریان یا یک فضای کسب درآمد داشته باشند، بلکه برای خود مشتریان هم اهمیت زیادی دارد. بر همین اساس، صمت در این گزارش به تاثیر فناوریهای مدرن ارتباطی و اطلاعاتی نظیر متاورس در اقتصاد و تجارت و روند تعاملات دولت با آنها پرداخته است.
نسل جدیدی از دنیای وب راهاندازی میشود
گفته شده است، وب 3 و متاورس اینترنت را دموکراتیک خواهند کرد و کنترل را به دستان کاربران بازخواهندگرداند. وب 3 یکی از تازه‌ترین مفاهیم دنیای فناوری است. این نسل جدید اینترنت در آینده‌ای نزدیک فرآیند تولید محتوا را به‌طورکامل در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد و توانایی نظارت و کنترل صاحبان پلتفرم‌ها هم کاهش می‌یابد. در حال حاضر برخی شرکت‌های بزرگ مانند گوگل تا حد زیادی روی آنچه به کاربران اینترنتی نمایش داده میشود، تاثیر می‌گذارند. حسین خوش‌رفتار از فعالان فناوری اطلاعات و ارتباطات، درباره نقش متاورس در نظام اقتصادی کشورها به‌ویژه ایران و تاثیری که در تجارت می‌گذارد، بهصمت گفت: از اساس باید دید متاورس با چه ابزاری می‌خواهد نقش خود را در جامعه ایفا کند و اثر آن در شئون مختلف زندگی مردم و تاثیر آن در نظام شغلی چگونه خواهد بود؛ وقتی درباره متاورس صحبت می‌کنیم، در واقع از نسل جدید وب حرف می‌زنیم. وب با فضای متاورس، نسل سوم خود را آغاز خواهد کرد، اما این را هم باید بدانیم که خروج از وب 2 (فضای اینترنتی کنونی که امکان تبادل اطلاعات در آن فراهم است) به وب 3 غیرممکن و تا حدی محال است، به‌همین دلیل فرآیندی را می‌طلبد که می‌تواند تسهیل‌کننده و سازنده دنیای آینده همراه با متاورس باشد. گفتنی است، در واقع نمی‌توانیم به یک‌باره از وب 2 کنونی به وب 3 در آینده سوئیچ کنیم، بلکه نیازمند نسلی از وب هستیم که در میانه این 2 وب قرار گیرد و همان‌گونه که گفته شد، نقش تسهیل‌کننده را داشته باشد. گفتنی است، این همان حلقه گمشده میان دنیای متاورسی با دنیای فعلی ما است که به وب 2.5 مشهور است. خوش‌رفتار گفت: متاورس به‌صورت ماهوی با دنیایی که امروز ما در آن زندگی می‌کنیم، متفاوت است. برای مثال، یکی از ابزارهای مهمی که در متاورس استفاده خواهیم کرد، عینک‌های ای آر، وی آر و ایکس آر است. تجربه زندگی مردم با این ابزارها کاملا متفاوت خواهد بود، به‌همین‌دلیل فعالان فناوری اطلاعات و ارتباطات با ایجاد وب 2 می‌خواهند آن امکانات و اهدافی را که در وب 3 و دنیای متاورسی به‌دنبالش هستیم، بر بستر وب 2 اجرا کنند. وی گفته وی، متاورس دنیایی غیرمتمرکز است که اطلاعات و داده از دایره اختیار فرد یا افراد معدودی خارج میشود. حال با راهاندازی وب 2 بدون اینکه کاملا غیرمتمرکز شویم، می‌توانیم از امکانات متاورسی بهره بگیریم.
دولتها مدافعانه برخورد میکنند
این کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات گفت: همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره شد، این حقیقت را باید بپذیریم که دنیای وب 3 دنیایی غیرمتمرکز است و چون دولتها به‌صورت متمرکز عمل میکنند، نخستین رویکردشان با هر فرآیندی که رنگ‌وبوی غیرمتمرکز بودن را دارد، مدافعانه، اما معمولا رویکردشان بعد از انکار، پذیرش است. دولتها در نقطه پذیرش، می‌خواهند این خودشان باشند که به‌عنوان بازیگر اصلی نقش ایفا میکنند و نگذارند که تعاملات متاورسی از دست دولت خارج شود. نمونه واضح آن در کشور ما رمزریال است که دولت ما هم پذیرفته و خواهان کنترل آن است؛ ذات دنیای متاورسی چندان با این تمرکزگرایی همخوانی ندارد و خواهان خروج گردش اطلاعات از دسترس یک نفر یا یک نهاد واحد است.
دوئل دولت با متاورس
خوش‌رفتار گفت: در نهایت، متاورس راه خود را می‌پیماید و رویکرد عدم‌تمرکزگرایی دارد؛ از یک‌سو هم، دولتها با قانون‌گذاری‌ها می‌خواهند آن را محدود و مهار کنند. در واقع، هرکدام می‌خواهند خود را اثبات کنند. در نهایت، اتفاقی که می‌افتد، یک حالت بینابینی است؛ آنجایی که نیاز داریم تا با سامانه‌های بانکی ارتباط برقرار کنیم، مجبور به رعایت پروتکل‌های دولتی هستیم و آنجایی که لازم نیست تا دولت دخالت کند، سیستم به‌صورت غیرمتمرکز اداره میشود.
اقتصاد امروز جهان به فناوری وابسته است
کیوان نقره‌کار در گفت‌وگو باصمت، درباره ابعاد اقتصادی در بهره‌گیری از فناوریهای جدید ارتباطی نظیر متاورس گفت: پیشرفت‌های فناوری امروز به جایی رسیده است که می‌توان از تغییر همه‌چیز حرف زد. در میان تغییرات گسترده مولفه‌های اقتصادی، زیرساخت‌های تجاری هم تحول بزرگی را سپری میکنند و آینده آن به فناوری اطلاعات و ارتباطات گره خورده است. فناوری اطلاعات و ارتباطات هم مجزا از این مسیر نیست. این عرصه از هوش‌مصنوعی تا فضای مجازی تحولات دائمی فراوانی را نسبت به چند سال قبل تجربه کرده است و می‌کند. اکنون برمبنای این تحولات یک تعامل دوسویه میان تجارت و فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌وجود آمده است که تاثیرات متقابلی روی همدیگر می‌گذارند، بنابراین اقتصاد امروز جهان به فناوری وابسته است.
وی افزود: به‌همین دلیل فعالان اقتصادی افرادی نظیر صاحبان صنایع و شرکت‌های خصوصی تا مدیران بخش دولتی که باید تصمیمات استراتژیکی بگیرند، نیاز است که از تحولات گفته‌شده آگاه باشند و به‌روز عمل کنند. به‌عبارت‌دیگر، عدم‌آگاهی هرکدام از لایه‌های کسب‌وکارها در هر سطحی، در نهایت، منجر به شکست میشود، بنابراین تمامی فعالان اقتصادی؛ چه بازیگران و چه تصمیم‌گیران خوب است که رصد کاملی از تازه‌های فناوری داشته باشند. به‌گفته نقره‌کار، البته الزامی ندارد که کسب‌وکارها در حد خیلی زیاد به شناخت دستاوردهای جدید فناوری بپردازند، همین که اطلاعات‌شان به‌روز باشد، کافی است. در واقع با آگاهی از اطلاعات به‌روز، آنها می‌توانند تولیدات دانش‌بنیان خود را همراه با این فناوری‌ها، به‌روز کنند و سریع‌تر بتازند.
این کارشناس فناوری و اطلاعات گفت: اما آنچه امروز از دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر متاورس می‌توان دید، این است که روزبه‌روز تاثیرگذاری این حوزه روی کسب‌وکار بیشتر و بیشتر میشود تا جایی که می‌تواند جای نیروی کار را بگیرد یا مدل ارائه خدمت را تغییر دهد و تنوع و تفاوت عمده‌ای را در خروجی به‌وجود بیاورد، بنابراین همه این موارد می‌تواند هم در کاهش هزینه و هم در افزایش آن تاثیرگذار باشد.
دردسرهای استفاده از فناوریهای مدرن
نقره‌کار در ادامه بااشاره به چالش‌های موجود در مسیر استفاده از این فناوری‌ها نظیر متاورس گفت: در ارتباط با فناوری‌هایی نظیر متاورس که پیشرو هستند، چند چالش اصلی مشاهده میشود؛ چالش نخست به سرعت توسعه فناوری ارتباط دارد و ممکن است در مسیر بهره‌گیری از پیشرفت‌ها به‌دلیل سرعت بالای پیشرفت‌ها مجبور شویم از یک حوزه عبور کنیم و وارد بخش دیگری شویم که این فرآیند ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد.
وی افزود: برای مثال، ممکن است همگی ما فکر کنیم که متاورس یک فضای جدید در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات است، اما امکان دارد جهش‌هایی رخ دهد که ما مجبور شویم از آن عبور و سرمایه خود را در جای دیگری خرج کنیم، به‌همین دلیل بهتر است این چالش را با درایت و دقت بالایی مدیریت و بعد سرمایه‌گذاری کنیم. خوب است، ابتدا از متخصصان کمک فکری بگیریم و بعد آرام‌آرام وارد محیط‌های جدید ارتباطی شویم. گفتنی است، سرعت ورود تجارت به فناوری، متناسب فرهنگ سازمانی هر کشوری تعیین میشود.
نقره‌کار گفت: چالش دوم، مربوط به روند تدوین قوانین و مقررات است. از آنجایی که مناصب تصمیم‌گیرنده در نهادهای بالادستی قرار دارند و قوانین از این نهادها خارج میشود و از طرفی، چون در کشور ما فرآیند تصمیم‌گیری کند است و مسئولان دانش کافی درباره فناوریهای روز ندارند، در نهایت، ریسک شکست کسب‌وکارها در شرایط به‌کار بردن دستاوردهای به‌روز افزایش می‌یابد و آسیب جدی در صورت شکست به آنها وارد میشود. باتوجه به پیشرفت‌های امروز، همچنان درگیر چالش‌های حقوقی و مقرراتی هستیم.
نقره‌کار سومین چالش را اعتماد کاربران دانست و در این‌باره گفت: از آنجایی که تولیدات جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر متاورس، بسترهای تازه‌ای را برای کاربران فراهم می‌کند، در ابتدای امر آنها اعتماد نمی‌کنند که کسب‌وکارهای تجاری و اقتصادی خود را در این بستر انجام دهند. معمولا آنها فعالیت‌های تجاری و اقتصادی را به بسترهای دیگری که شناخت لازم دارند، منتقل میکنند. چالش بعدی به زیرساخت‌ها مربوط میشود که ممکن است در کشور فناوریهای موجود چه از لحاظ سخت‌افزاری و چه نرم‌افزاری اجازه ندهند که از فناوریهای جدید استفاده شود.
وی گفت: در نهایت، پیشنهاد میشود از فضاهایی نظیر متاورس در توسعه کسب‌وکار بهره گرفته شود، اما لازمه آن، داشتن برنامه و شناخت کافی از فضای جدید است. کاربران باید بدانند که چگونه باید از این موقعیت‌ها استفاده کنند. گفتنی است، فناوری متناسب هر سازمان و کسب‌وکار، تعریف جداگانه‌ای دارد.
گاهی اوقات در حد یک اتوماسیون ساده اداری می‌تواند فرآیند را تسهیل و تسریع کند. در برخی موارد هم، می‌تواند جایگزین نیروی کار باشد و حتی توانایی شکل ارائه خدمت و محصول را تغییر دهد، بنابراین کاربرد فناوری باتوجه به نوع سازمان متفاوت است. همگام‌سازی دولتی یکی دیگر از رویکردهای مهم کاربرد وسیع فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد است، به‌همین‌دلیل خوب است، تصمیم‌گیران در بدنه دولت شناخت کافی از دستاوردها و سازمان مربوطه داشته باشند.
دولتها حریف متاورس نمیشوند
نقره‌کار ادامه داد: به‌طورقطع بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در حد پیشرفته می‌تواند جلوی نظارت دولتها را بگیرد، بنابراین دولت‌های پیشرو معمولا تلاش میکنند قوانین خود را همگام با پیشرفت‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات تنظیم کنند. نظارت‌های آنها تضمینی است؛ به‌عبارت‌دیگر، دست کسب‌وکارها را باز می‌گذارند و تنها در صورت بروز مشکل قوانین، خود را نجات می‌دهند.
متاورس در اقتصاد میتازد
وی گفت: فضای مجازی و فناوری اطلاعات به‌دلیل اینکه می‌تواند راحت‌تر از سایر فناوریهای بسیار پیشرفته رشد پیدا کند و از طرفی هم، چون ارزان‌تر است، به‌راحتی جای خود را میان کاربران پیدا می‌کند و تاثیرات جدی بر اقتصاد و تجارت می‌گذارد؛ بنابراین باید گفت، این متاورس و دیگر دستاوردهای مدرن ارتباطی هستند که پیشروتر از افراد و دولتها در مسیر اقتصاد می‌تازند.
نقره‌کار افزود: هر اتفاقی در این عرصه به‌ویژه در متاورس ممکن است، بیفتد. برای مثال، امکان دارد هر زمانی تجارت در بستر متاورس توسط ارائه‌دهندگان از بین برود؛ بنابراین باید با دقت کافی انجام شود. متاورس یک فضای هیجانی دارد و ممکن است کلاهبرداری و سرمایه‌گذاری‌های نادرست در آن اتفاق بیفتد. لازم است، کاربران دقت کافی در فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در بستر متاورس به خرج دهند.
سخن پایانی
باتوجه به آنچه در گزارش به آن اشاره شد، تقابل‌های دولتی در مقابل فرآیندهای خلاف تمرکزگرایی امری واضح و مشهود است. اینکه کدام یک برنده این رقابت می‌شوند، پاسخش مشخص است. تاریخ نشان داده که در نهایت دولتها در تقابل با فناوری سر خم کرده‌اند. از آنجایی که در ایران دولت زیرساخت‌ها را به‌دست دارد، به‌همین دلیل همراهی با پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در مسیر کندی قدم برداشته است، اما لازم است، بدانیم که در نهایت این فناوری است که همیشه پیروز میدان مقابله با دولتها بوده است. به‌گفته بیشتر کارشناسان، دولتها باید خود را با فناوریهای نوین همگام کنند و از این فضا به‌عنوان یک فرصت بهره بگیرند و در تلاش برای رفع محدودیت‌های خود برآیند.