بر بال ملائک از مدینه تا مشهد
شرح حدیث این هفته را در محضر استاد ارجمند آیت‌الله محمدجعفر طبسی هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه را سیراب کنیم و بر بال ملائک از مدینه تا مشهد پرواز کنیم.
نُصح و دلسوزی برای امت، جهاد در راه خدا و عبادت مخلصانه، سه ویژگی مهم پیامبر اکرم (ص) است که درس‌های مهمی برای همگان دارد.40چهارشنبه را میهمان کلمات گهربار و حیات‌بخش حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) هستیم و همراه خوانندگان، شرح یک حدیث رضوی را در گفت‌وگو با اساتید حوزه و دانشگاه بررسی خواهیم کرد.
شرح حدیث این هفته را در محضر استاد ارجمند آیت‌الله محمدجعفر طبسی هستیم تا از جام معرفت کلمات رضوی، جان تشنه را سیراب کنیم و بر بال ملائک از مدینه تا مشهد پرواز کنیم.
بیست و هشتم صفر سالروز رحلت جانسوز نبی مکرم اسلام حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) است. حضرت رضا (ع) در روایتی در پاسخ اینکه چگونه پیامبر (ص) را زیارت کنیم، زیارت‌نامه مختصر و پر محتوایی بیان می‌کنند؛ در این باره بفرمایید.
البته روایات زیادی در این باب نقل شده، ازجمله این احادیث، همین روایتی است که مرحوم اقدم و اجل ابن‌قولویه قمی از امام رضا (ع) در کامل‌الزیارات به آن پرداخته است. ایشان به سندی از احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی اشاره می‌کند که می‌گوید: هر وقت نزد قبر مطهر رسول خدا (ص) حاضر شویم باید چگونه به او سلام دهیم؟ حضرت فرمود: السلام علی رسول الله، السلام علیک یا حبیب الله، السلام علیک یا صفوه الله، والسلام علیک یا امین‌الله، اشهد انک قد نصحت لامتک و جاهدت فی سبیل الله و عبدته مخلصا حتی اتاک الیقین، فجزاک الله افضل ما جزی نبیاً عن امته. اللهم صل علی محمد افضل ما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید. (کامل الزیارات، 1/14)
مگر زیارت پیامبر مکرم اسلام (ص) چه فضیلتی دارد که حتی حضرت رضا (ع) زیارت‌نامه‌ای را انشا فرموده است؟
امام محمدباقر (ع) فرمود: هنگام رحلت پیامبر (ص)، جبرئیل بر او نازل شد و گفت: یا رسول‌الله! آیا می‌خواهی به دنیا مراجعت کنی در حالی که وظیفه تبلیغ را رساندی؟ حضرت فرمود نه، جبرئیل آن را تکرار کرد. حضرت فرمودند: نه می‌خواهم به رفیق اعلی بروم.
درباره اهمیت زیارت قبر منور پیغمبر اکرم (ص) روایتی از خود حضرت کفایت می‌کند که فرمود: «هر کس پس از مرگم به زیارتم بیاید مانند کسی است که در حال حیاتم نزدم مهاجرت کرده و چنانچه نمی‌توانید نزدم بیایید، به من سلام دهید؛ به‌درستی که به من خواهد رسید». (کامل الزیارات، 14 ح 17) درباره این فرستاده بزرگ خداوند، تعابیر بسیار تکان‌دهنده‌ای در زیارت‌نامه‌ها ثبت شده که مرحوم شهید اول در کتاب گرانسنگ المزار (ص14) در زیارتی با عنوان «فی زیاره النبی من بعد و قرب» ذکر کرده است. در این فرصت کوتاه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم که هر کدام گوهری از گوهرهای معرفت نبی رحمت اسلام (ص) به شمار می‌آید. 1. خلیل‌الله 2. نبی‌الله؛ 3. صفی‌الله 4. رحمه‌الله 5. خیره‌الله 6. حبیب‌الله 7. نجیب‌الله 8. خاتم النبیین 9. سیدالمرسلین 10. قائماً بالقسط 11. فاتح‌الخیر 12. معدن الوحی و تنزیل 13. السراج المنیر 14. نور الله الذی‌یستضاء به 15. حجه الله مع الاولین والاخرین 16. السابق الی طاعه الله 17. المطاع فی ملکوته 18. الاحمد فی الاوصاف 19. الکریم عندالرب 20. المحمد لسائر الاشراف 21. المهمین علی رسله 22. الشاهد علی خلقه 23. الخاتم الانبیائه 24. المبلغ عن الله عزوجل. هر یک از این گوهرها قابل بحث، تأمل و شرح و بسط است.
برگردیم به روایت مورد نظر؛ درباره چهار سلامی که حضرت رضا (ع) در این زیارت‌نامه فرمودند، توضیحی بفرمایید.
در این روایتی که از حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) نقل شد، چهار مرتبه به پیغمبر خدا سلام فرستاده شده است.
1. السلام علی رسول‌الله؛ سلام به فرستاده خدا: قرآن کریم به این فرستاده خدا در آیات متعددی اشاره می‌کند ازجمله: «هو الذی بعث فی الامیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمه وان کانوا من قبل لفی ضلال مبین» (جمعه: 2) یا در جای دیگر پروردگار عزوجل می‌فرماید: «لقد من الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم آیاته»(آل‌عمران: 164) و یا می‌فرماید: «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله» (صف: 9)
2. السلام علیک یا حبیب الله، سلام بر حبیب و دوست خدا: براساس این سلام امام رضا (ع)، پیغمبر حبیب برای خداست و آن حضرت در مقام حبیب‌شدنش عندالله تبارک و تعالی در کمال اخلاق بود که شد: «وانک لعلی خلق عظیم» و عقول مادی بشر از درک این مفاهیم واقعاً عاجز مانده است.
3. السلام علیک یا صفوه الله؛ سلام بر برگزیده خدا: صفوه در لغت به معنی شئ خالص آمده، ما این واژه را درباره حضرت اباعبدالله (ع) «السلام علیک یا وارث آدم صفوه الله» و درباره حضرت آدم هم می‌خوانیم «السلام علی آدم صفوه الله».
4. السلام علیک یا امین الله، سلام برامین خدا: این تعابیر دقیق را برای همه کسی نمی‌شود به‌کار برد. این واژه مخصوص انسان‌های برگزیده روی کره زمین است. ما در زیارت‌نامه امیر المؤمنین (ع) هم می‌خوانیم: «السلام علیک یاامین الله فی أرضه» تنها کسی می‌تواند امین خدا باشد که دارای مقام عصمت الله باشد.
در بخش بعدی زیارت‌نامه، حضرت رضا (ع) خصوصیاتی از وجود گرامی پیامبر (ص) ذکر فرمودند. درباره این ویژگی‌های مهم توضیح دهید.
حضرت رضا (ع) در ادامه به سه ویژگی شخصیتی حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) اشاره فرموده است. نخست می‌فرماید: «اشهد أنک قد نصحت لامتک» امام رضا (ع) در این شهادت به مسئله نصح و نصیحت پیغمبر اکرم (ص) نسبت به همه امت خود اشاره می‌کند. هر آنچه امت از نصیحت لازم داشت پیغمبر آن را گوشزد فرمود. امام محمدباقر (ع) از قول رسول خدا (ص) نقل کرده حضرت در خطبه حجه‌الوداع فرمود: «ای مردم! هر آنچه شما را به بهشت نزدیک و از آتش جهنم دور می‌کند، شما را به آن امر کردم». (بحار الانوار، 2/171)
سپس می‌فرمایند: «و جاهدت فی سبیل الله» یعنی در راه خدا جهاد کردی. تمام جنگ‌ها و غزوات پیامبر اکرم (ص) در راه اعتلای کلمه الله و اسلام بود و اگر این جنگ‌ها و مجاهدت‌های آن حضرت رخ نمی‌داد، امروز اسمی از اسلام و قرآن باقی نمی‌ماند. سومین خصوصیت، عبادت خالصانه حضرت است. حضرت می‌فرمایند: «و عبدته مخلصاً حتی اتاک الیقین» وقتی پیغمبر (ص) به نماز می‌ایستاد پاهای آن حضرت ترک برمی‌داشت. به آن حضرت گفتند: این‌گونه خدا را عبادت می‌کنی در حالی که تمام گناهانت از قبل و بعد را آمرزیده است؟ حضرت فرمود: آیا بنده شکرگزار نباشم؟ (حلیه الابرار: 1/252)
مرحوم کلینی در کافی شریف نقل می‌کند: «رسول خدا (ص) همواره روی انگشتان پاهای خود می‌ایستاد و خدا را عبادت می‌کرد تا اینکه خداوند این آیه را بر او نازل کرد که ای طه (اسم پیامبر) ما قرآن را بر تو نازل نکردیم تا خودت را به زحمت‌اندازی».
و نکته پایانی؟
این گوهرهای معرفت در روایت امام رضا (ع) درباره نبی مکرم اسلام (ص) هر کدامش درسی است برای جامعه اسلامی و بشریت تا زندگی را بر اساس دستورالعمل‌های حیات‌بخش آن حضرات تنظیم کند: اللهم احینا حیات محمد وآل محمد و امتنا ممات محمد و آل محمد.
منبع: روزنامه قدس