بهروز الوندی‌پور از نواختن سنتور تا نی
تهران - ایرنا - استاد بهروز الوندی‌پور، نوازنده برجسته نی و مدرس این ساز، از نسل هنرمندانی است که هنر را نه برای کسب شهرت، که ازبرای عشق پی گرفته‌اند. او که در کودکی سنتور می‌نواخته، با شنیدن صدای نی استاد کسایی سنتور را کنار می‌گذارد و دلبسته نی می‌شود.
اهل موسیقی هم‌نظرند بر اینکه ساز رو به فراموشی‌رفته «نی» را در روزگار معاصر، استاد حسن کسایی زنده کرد. مردی که سال‌ها کوشید تا این نی خشک تر نوا را که در میان سازهای موسیقایی نزدیک‌ترین ارتباط را با نفس نوازنده دارد، طوری از دل بنوازد که بر دل همگان بنشیند و علاقه‌مندان و شیفتگانی بیابد تا نواختنش را بیاموزند و نی‌نوازی پیشه کنند و از این راه، نی، حتی پس از کسایی بزرگ نیز زنده بماند و نفس بکشد؛ و امروز استاد کسایی نیست، اما نی زنده است و نفس می‌کشد.
روان‌شاد استاد حسن کسایی شاگردانی را برای نی تربیت کرده است که همان شاگردان، امروز استادان نی‌نواز ایران به‌شمار می‌آیند. استاد محمد موسوی، استاد بهزاد فروهری، استاد حسین عمومی و استاد بهروز الوندی‌پور از جمله شاگردان نامدار استاد کسایی در نوازندگی نی به شمار می‌آیند و امروز، نهم خرداد ماه، زادروز تولد یکی از همین بزرگان، یعنی استاد بهروز الوندی‌پور است.
از سنتور تا نی
استاد بهروز الوندی‌پور، نوازنده برجسته نی و مدرس این ساز، از نسل هنرمندانی است که هنر را نه برای کسب شهرت، که از برای عشق پی گرفته‌اند. وی در نهم خرداد 1337 در تهران متولد شده است. پدر و برادر بزرگ‌ترش هر 2 نوازنده سنتور بودند و او که از کودکی ساز را پیش روی خود می‌دید و نوای سنتور را در گوش داشت، در هشت سالگی به نوازندگی سنتور روی آورد و سالی را در فراگیری و مشق نواختن این ساز به‌سر برد تا اینکه صدای نی استاد کسایی را می‌شنود. شنیدن نوای نی کسایی همان و رها کردن سنتور و دلبستگی بهروز نوجوان به نی نیز همان.
استاد الوندی‌پور البته چون دسترسی به استاد نداشت، ابتدا زیر نظر برادر کار خویش را آغاز می‌کند. وی در گفت‌وگویی در این‌باره گفته است: «به دلیل دسترس نداشتن به استاد، این ساز (نی) را با هدایت و راهنمایی هوشیارانه برادر بزرگتر، در مدت کوتاهی به صدا درآوردم. در ابتدا برخی از نغمه‌های آوازی و گوشه‌های ردیف را از طریق شنیدن ساز برادرم آموختم و به‌دلیل تفاوت اساسی در تکنیک اجرایی دو ساز سنتور و نی؛ و نزدیکی ساز نی به آواز، ناخودآگاه توجهم به خوانندگان آن دوره و نی استاد حسن کسایی و استاد حسن ناهید و آثار موسیقی سنتی موجود در خانواده، معطوف شد که همین بضاعت اندک، زمینه‌ساز پیگیری مراحل اولیه تئوری موسیقی و ورود به کانون پرورش فکری در سال 1349 شد». [1]
الوندی‌پور پس از ورود به کانون، اصول تئوری موسیقی را زیر نظر فرخ مظهری، از نوازندگان تار، فرامی‌گیرد. الوندی‌پور در همان ایام حضور در کانون، با حمایت استاد شاپور رحیمی (نوازنده بربط و مدرس آواز) و نیز اسماعیل الوندی‌پور، برای نخستین بار در قالب گروه بزرگسالان کانون به اجرای برنامه می‌پردازد و پس از آن نیز در سال 1354 در کنسرت گروه بزرگی به سرپرستی فرخ مظهری نی‌نوازی می‌کند.
پس از همه این تلاش‌ها، بهروز الوندی‌پور جوان، عاقبت در سال‌های پس از انقلاب موفق می‌شود، در محضر استاد کسایی حاضر شود و دقایق سبک نی‌نوازی او را فرابگیرد: «فراگیری و نواختن ردیف آوازی را از مرحوم استاد محمود کریمی و با شیوه نوازندگی استاد حسن کسایی شروع کردم. از سال 1364 نیز از محضر استاد محمد موسوی در بداهه‌نوازی بهره‌های زیادی بردم و در همان سال از طریق ایشان به محضر استاد حسن کسایی راه یافتم که همیشه خود را مرهون مهربانی و مهمان‌نوازی استاد و خانواده محترمش می‌دانم. در این دوره، تعالیم خود را براساس ردیف‌های آوازی و شناخت سبک‌های مختلف در آواز، به‌خصوص آثار باقی‌مانده از دوره قاجار ادامه دادم». [2]
کنسرت گروه سماع به خوانندگی رضا رضایی پایوربهروز الوندی‌پور، عاشقانه به استاد کسایی و شیوه نی‌نوازی او علاقه‌مند بوده است. وی دیدگاه خویش درباره مرحوم استاد حسن کسایی را این‌گونه بیان کرده است: «حسن کسایی از زمان ثبت نخستین آثار تا واپسین لحظات حیات پربارش قریب هفتاد سال طی طریق نمود. ادبیات نی‌نوازی از او آغاز و با او معنا یافت. گویی هر بار در پی طرحی نو، به گذشته خودش هم رحمی نداشت. خلاقیت در پی خلاقیت، تا جایی که با «نی» گریست. استاد چیره‌دستی که سبکش سهل و ممتنع است. سهل به‌خاطر مقبول افتادن خاص و عام؛ و ممتنع به‌جهت دشواری در ارائه محتوای معنوی برای هر نوازنده». [3]
استاد الوندی‌پور قطعه ای را هم به یاد استاد کسایی در مایه چهارگاه با همراهی تنبک محمود رفیعیان اجرا کرده است. این قطعه در قالب آلبوم «وقتی نیستیم» منتشر شده است؛ آلبومی که به مناسبت نودمین سال تولد مرحوم استاد حسن کسایی تولید شد.
سال‌ها خاطره‌سازی با گروه «سماع»
استاد محمدجواد ضرابیان، آهنگساز و نوازنده سنتور، در سال 1366 یکی از گروه‌های مهم و بی‌حاشیه موسیقی ایرانی را با نام «سماع» پایه‌گذاری می‌کند که نوازندگانی چون شهرام میرجلالی (تار)، فرامرز گرمرودی (بربط)، کامبیز گنجه ای (تنبک) و سینا جهان‌آبادی (کمانچه) از اعضای آن بوده‌اند. استاد بهروز الوندی‌پور نیز یکی از اعضای قدیمی گروه سماع است.
این گروه آلبوم‌های پرمخاطبی چون «ناز نگاه»، «زیباترین» و «عطر سوسن» (هر سه با صدای استاد علیرضا افتخاری)، «خرقه سوخته» و «حدیث عشق» (با صدای استاد رضا رضایی پایور)، «نسیم وصل»، «شوق دوست» و «با ستاره‌ها» (با صدای همایون شجریان) را تولید و منتشر کرده که استاد الوندی‌پور نیز نوازندگی نی این آلبوم‌ها را برعهده داشته است.
گروه «سماع» که در سال‌های اواخر دهه شصت تا اواسط دهه هشتاد در موسیقی ایران حضوری فعال داشت، با مهاجرت محمدجواد ضرابیان، فعالیتش کمتر شد؛ اما با این‌حال شعله وجود «سماع» هیچ‌گاه تا امروز خاموش نشده است. در سال 1397 با سفر استاد ضرابیان به ایران، برخی از اعضای گروه سماع دوباره کنار هم جمع شدند تا قطعه‌های آلبوم تازه ای را (با صدای اشکان کمانگری) در کنار هم بنوازند و ضبط کنند.
اعضای گروه سماعپس از بازگشت سرپرست و آهنگساز گروه «سماع» و گرد هم آمدن دوباره اعضای گروه، استاد الوندی‌پور نیز در نشست رسانه ای این گروه شرکت کرد و در آنجا، گفت: اعضای گروه موسیقی سماع از سال 66 کنار هم همکاری می‌کنند. استاد ضرابیان از همان ابتدای شکل‌گیری این گروه قطعاتی می‌ساختند که حرکتی رو به جلو در موسیقی محسوب می‌شد. در حال حاضر تأثیر عملکرد این گروه را بر نسلی که آن زمان پانزده ساله بودند و وارد موسیقی شدند، حس می‌کنیم. گروه سماع در این سال‌ها بسیار پرکار و در عین حال بی‌حاشیه بوده است. خوشبختانه تفکر اعضای گروه همواره به یکدیگر نزدیک بوده و مسائل مالی هیچ وقت برایشان دغدغه نبوده است. ضرابیان برادر بزرگتر و استاد ما هستند. وقتی آثار ایشان را اهل هنر و مردم می‌شنوند، متوجه می‌شوند که چرا ایشان اهل صحبت نیست. استاد ضرابیان نیازی به صحبت ندارد؛ ایشان انسانی عاشق هستند که به هنر و ایران عشق می‌ورزند.
روایت ردیف محمود کریمی با نی
در کنار نی‌نوازی در آلبوم‌ها و کنسرت‌های گوناگون و نیز سال‌ها تدریس موسیقی، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های موسیقایی استاد بهروز الوندی‌پور بازمی‌گردد به اجرا و ضبط ردیف موسیقی ایران به روایت مرحوم استاد محمود کریمی. استاد الوندی‌پور از اواخر دهه هشتاد این مجموعه ردیف را با نی خویش اجرا کرد و در اوایل دهه نود آن را با عنوان «ردیف موسیقی ایران» به همت حوزه هنری البرز در دسترس علاقه‌مندان قرار داد.
رضا مهدوی، نوزانده سنتور و پژوهشگر نام‌آشنای موسیقی ایران که شکل‌گیری این مجموعه ردیف در زمان مدیریت وی در مرکز موسیقی حوزه هنری آغاز شد، در نشست رونمایی این مجموعه با اشاره به اینکه استاد الوندی‌پور در این مجموعه کاری کرده است کارستان، درباره این اثر چنین گفته است: «این آلبوم باید در دانشگاه‌های موسیقی تدریس شود تا دانشجویان تفاوت سبک نی‌نوازی را بشناسند. ساز نی، معنوی‌ترین سازی است که بشر به خودش دیده است». [4]
استاد الوندی‌پور درباره ویژگی‌های مجموعه ردیفی که با نی خویش اجرا کرده است، در بروشور آلبوم این‌گونه توضیح داده است:
به یاری خداوند بزرگ پس از 24 سال تلاش و تدریس و کسب نتایج مثبت در ردیف آوازی و ارتقای نوازندگی برای هنرجویان ساز نی، این اثر به تمام شیفتگان و رهروان موسیقی ایرانی تقدیم می‌شود.
انتخاب ردیف استاد مرحوم محمود کریمی برای الگوی ردیف آوازی، برای این‌جانب از چندین جهت حائز اهمیت بوده، که فقط مختصرا به چند نمونه از آن اشاره می کنم:
1. سال‌های سال (1356 تاکنون) این ردیف، یک مجموعه معتبر و مناسب برای ساز نی در دسترس بوده و آن را بر روی این ساز پیاده نموده‌ام.
2- این ردیف نه آن‌چنان کوتاه است که چیزی از آن باقی نمانده باشد و نه آن‌قدر طولانی که برای هنرجو ملال‌آور یا مشکل باشد.
3- تکرار بجای برخی از گوشه‌ها، از دستگاهی به دستگاه دیگر زمینه‌ساز شناخت کلیدهای ارتباط آنها با یکدیگر در مراحل مرکب‌خوانی یا مرکب‌نوازی است.
4- تکرار مناسب گوشه‌ها با عنوان «نوعی دیگر»، الگویی است برای درک هنرجو در اجرای همان گوشه‌ها به شکل‌های دیگر و بسیار بجا یادآوری شده است.
و در آخر هنرجویان عزیز می توانند فارغ از هر گونه تعصب نابجا و به دور از یک‌سونگری، بسته به توان و ظرفیت خود از روایت‌های مختلف حداکثر استفاده را بنمایند و با ارتقای سطح آگاهی و ممارست در محتوا و افزودن تکنیک نوازندگی خود، همواره نوآوری و خلاقیت را سرلوحه کار خود قرار دهند.
استاد بهروز الوندی‌پور سال‌ها است که در شهرستان ری، به تربیت شاگردان مشغول است و شیوه نواختن نی را به علاقه‌مندان این ساز آموزش می‌دهد. این استاد موسیقی ایران همچنین تاکنون در کنسرت‌های مختلفی با حضور خوانندگانی چون استادان مرحوم احمد ابراهیمی، رجبعلی امیری فلاح و رضا رضایی پایور و علی جهاندار نی‌نوازی کرده است.
ارجاع‌ها:
1. گفت‌وگوی علی رسولی با استاد بهروز الوندی‌پور؛ منتشرشده در تارنمای فرمانداری ری؛ هشتم آبان ماه 1394.
2. همان.
3. از کتابچه همراه آلبوم موسیقایی «وقتی نیستیم» (به مناسبت نودمین سال تولد استاد حسن کسایی).
4. «استاد نی: حسن کسایی و حسن ناهید الگوهای من بوده‌اند»؛ ایرنا؛ 25 اردیبهشت 1395.
*س_برچسب‌ها_س*
