بی‌رحمی اجاره‌بها به مستاجران / هزینه اجاره نشینی به 43 درصد رسید

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای‌اقتصاد، سهم مسکن در سبد هزینه‌های مصرفی خانوارهای ایرانی به رقم بی‌سابقه‌ای رسید. مطابق یک آمار رسمی جدید، خانوارها در شهرهای کشور طی سال 99 به‌صورت میانگین، 43 درصد از هزینه ماهانه خود را صرف «اجاره مسکن» کردند. وزن مسکن در سبد هزینه خانوار به بالاترین میزان تاریخی خود رسیده است. اجاره‌نشین‌ها در نیمه دهه 80، حدود 28درصد از هزینه‌های زندگی را برای اجاره‌بها پرداخت می‌کردند که با توجه به سقف متعارف سهم مسکن در سبد هزینه‌ها -30درصد - آن زمان یکی از دوره‌های کم‌فشار بازار اجاره بود. در حال حاضر اما هزینه اجاره به ابرهزینه بودجه خانوار تبدیل شده که یک علت اصلی آن، جهش 42درصدی اجاره‌بها در سال گذشته است که خود معلول تورم بالا طی سه سال اخیر و جهش قیمت مسکن بوده است. در تهران، اجاره‌بها بیش از 60 درصد هزینه خانوارها را می‌بلعد. «دنیای‌اقتصاد» پیش‌تر -6 شهریور سال جاری - در گزارشی با عنوان «نقشه استانی فقر مسکن» تبعات التهاب قیمت‌ها در بازار ملک را شرح داد که مطابق آن، جمعیت زیرخط «فقر مسکن» در شهرهای ایران طی سال 98 به بیش از 4 دهک رسید. اوضاع کنونی هزینه‌های تامین مسکن و اجاره از افزایش جمعیت زیر خط «فقر مسکن» حکایت دارد.

تازه ترین آمارهای رسمی درباره سهم آیتم های مختلف در سبد هزینه ای خانوارهای شهری نشان‌دهنده تبدیل هزینه اجاره مسکن به ابرهزینه در مقطع زمانی فعلی است. براساس آمارها، سهم مسکن در سبد هزینه خانوارها به 3/ 1 برابر «حد مجاز» رسیده است. بررسی های «دنیای‌اقتصاد» با استناد به نتایج تازه ترین آمار رسمی در خصوص سهم پارامترهای مختلف در سبد هزینه ای خانوارها نشان می دهد، هزینه اجاره نشینی در شهرهای کشور در سال 99 به 43‌درصد افزایش یافته است که یک رکورد تاریخی برای وزن مسکن در سبد مصرفی به حساب می‌آید.

این سهم در ابتدای دهه 90 برابر 34‌درصد و در میانه دهه 90 یعنی در سال 96 برابر 33‌درصد بوده است. رسیدن سهم هزینه تامین مسکن (اجاره بها) در سبد هزینه ای خانوارها به 43‌درصد از کل هزینه های خانوار، نشان‌دهنده افزایش بی سابقه اجاره بهاست. این سهم نه تنها در دهه اخیر بی سابقه بوده است بلکه در یک ونیم دهه اخیر نیز بالاترین سهم هزینه تامین مسکن در سبد هزینه ای خانوارهای شهری محسوب می‌شود. آمار جدید منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، نشان می دهد هزینه تامین مسکن برای خانوارهای اجاره نشین در شهرهای کشور نسبت به ابتدای دهه 90 ونیمه دهه 80 تبدیل به ابرهزینه شده است. در سال 84 سهم هزینه تامین مسکن (اجاره بها) در سبد هزینه ای خانوارها برابر 28‌درصد بود. این سهم در سال 90 به 33‌درصد و در سال 95 به 34‌درصد رسید. در سال 99 اما این میزان به 43‌درصد افزایش یافت. این موضوع نشان می دهد سهم هزینه مسکن (اجاره بها) در سبد هزینه ای خانوارهای شهری در انتهای دهه 90 نسبت به ابتدای این دهه، معادل 3/ 1 برابر شده و در مقایسه با نیمه دهه 80 نیز 5/ 1 برابر شده است. نسبت هزینه خالص مسکن به کل هزینه های خانوار (نسبت اجاره‌بها به سایر هزینه های خانوارهای شهری)، همچنین در سال 97 به 52/ 35‌درصد، در سال 98 به 82/ 39‌درصد و در سال 99 به 43‌درصد افزایش یافت. بررسی ها نشان می دهد در کشورهای دنیا این سهم معادل 30‌درصد است.

*س_ از تهران چه خبر؟_س*

در تهران نیز آمارها نشان‌دهنده رشد بی سابقه هزینه اجاره نشینی و سهم هزینه تامین مسکن در سبد هزینه ای خانوار است. تازه ترین آمار رسمی منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد میانگین اجاره بهای مسکن در شهر تهران بهار امسال در مقایسه با بهار سال گذشته 51‌درصد افزایش یافته است. میانگین اجاره بهای هر مترمربع واحد مسکونی در شهر تهران در بهار امسال، به 84‌هزار تومان افزایش یافت. این در حالی است که در مناطق شهری کشور، میانگین اجاره بهای مسکن در همه ماه های سپری شده از سال 1400 تاکنون به طور متوسط 50‌درصد رشد کرده است. این ارقام نشان‌دهنده تورم شدید در بازار اجاره تهران و سایر شهرهای کشور در مقطع زمانی حاضر است. اجاره بها هم اکنون به بزرگ‌ترین مکنده بودجه خانوارها تبدیل شده است. اما سوال و نکته مهم مربوط به این موضوع است که چرا هزینه اجاره نشینی در شهرها و در سبد هزینه خانوارهای شهری به ابرهزینه تبدیل شده است؟ در پاسخ به این پرسش سه دلیل مهم قابل شناسایی است. در واقع می‌توان اعلام کرد بنا بر سه علت مهم سهم اجاره بها در سبد هزینه ای خانوارهای شهری به ابرهزینه تبدیل شده است و بخش زیادی از درآمد خانوارهای شهری را می مکد. اولین دلیل به رشد بیشتر هزینه خانوار در مقایسه با رشد درآمد خانوارها مربوط می‌شود. در واقع در سال های اخیر تورم عمومی از میزان رشد درآمد خانوارها سبقت گرفته است که این موضوع به معنای کاهش درآمد واقعی خانوارها نیز هست. بررسی های «دنیای‌اقتصاد» براساس آمارهای رسمی نشان می دهد، تورم عمومی در سال گذشته 37‌درصد بوده است. در سال 98 نیز این میزان (تورم عمومی) 34‌درصد بود. این در حالی است که اولا درآمد خانوارها طی دو سال اخیر به این میزان افزایش پیدا نکرد و از آن مهم‌تر، هزینه‌های ضروری زندگی از جمله هزینه تامین اقلام خوراکی و مسکن خیلی بیشتر از نرخ تورم عمومی، رشد کرد. علت دوم به فشار غیرمستقیم جهش قیمت مسکن به اجاره‌بها مربوط می‌شود. از آنجا که همواره بخشی از رشد اجاره بهای مسکن تابع رشد قیمت مسکن است، جهش قیمت مسکن در شهرهای کشور که از سال 97 آغاز شد به تدریج به بازار اجاره نیز سرایت کرد و سطح اجاره بها نیز به دنبال جهش قیمت مسکن تحت‌تاثیر قرار گرفته و به شدت افزایش یافت. علت سوم رشد اقتصادی نزدیک به صفر در دهه 90 است که سطح رفاه و مصرف خانوارهای ایرانی را کاهش داده است.

*س_ سه آسیب افزایش اجاره بها_س*

افزایش سهم هزینه تامین مسکن (اجاره بها) در سبد هزینه خانوارها دست کم سه آسیب مهم را به زندگی خانوارهای شهری وارد کرده است. اولین آسیب مربوط به کاهش کیفیت زندگی خانوارهای ساکن در شهرها به دلیل افزایش سهم هزینه تامین مسکن است. تبدیل هزینه مسکن به ابرهزینه در سبد هزینه خانوارها در سال گذشته اثرمنفی بر «کیفیت زندگی» خانوارها داشته است. کیفیت زندگی خانوارها از جنبه های مختلف تحت‌تاثیر قرار گرفته و کاهش یافته است چرا که در نتیجه افزایش اجاره بها، بسیاری از خانوارها از دسترسی به مسکن ملکی محروم مانده و بسیاری دیگر ناچار به اجاره نشینی در واحدهای با مساحت کمتر، عمربنای بیشتر و واقع در مناطق ضعیف تر شده اند. آسیب دوم مربوط به کاهش «مصرف کالری» خانوارها به دنبال افزایش سهم هزینه تامین مسکن در سبد هزینه ای خانوارهاست. هزینه های واقعی خانوارهای شهری در انتهای دهه 90 در مقایسه با ابتدای این دهه 20‌درصد کاهش یافته است. در کل خانوارها به دنبال افزایش سهم اجاره بها در سبد هزینه ای خانوارها، ناچار به کاهش سهم هزینه تامین کالری، تفریح، بهداشت و فرهنگ شده اند. در این دهه به طور متوسط مصرف گوشت در میان خانوارهای شهری 50‌درصد و مصرف لبنیات 35‌درصد کاهش یافته است که علاوه بر افزایش شدید قیمت این محصولات، افزایش سهم هزینه تامین مسکن در سبد هزینه ای خانوارها نیز یک دلیل مهم برای این موضوع است. کاهش محسوس سطح رفاه خانوارها نیز سومین آسیبی است که از ناحیه افزایش سهم اجاره بها در سبد هزینه ای خانوارها، رخ داده و زندگی خانوارهای شهری را تحت‌تاثیر قرار داده است. تورم اجاره مسکن در کشور در حالی در سال گذشته به طور میانگین به 42‌درصد رسید که این میزان هم اکنون شدیدتر شده است و در سال 1400 به طور متوسط معادل 50‌درصد به ثبت رسیده است که این موضوع نشان‌دهنده وخامت بیشتر اوضاع خانوارها از ناحیه رشد اجاره بهای مسکن، در سال‌جاری نسبت به سال 99 و همه سال های گذشته است. این در حالی است که یافته های «دنیای‌اقتصاد» نشان می دهد در تهران یک رویداد منفی دیگر هم در بازار اجاره رخ داده است؛ مبنی بر اینکه وام اجاره مسکن که براساس مصوبه کرونا به مستاجرها پرداخت می‌شود تبدیل به بهانه ای شده برای آنکه موجرها دست کم به همان میزان رقم اجاره بها را افزایش دهند. این در حالی است که بررسی ها نشان می دهد ضوابط و شرایط دریافت این وام به قدری دشوار است که وام اجاره فقط به کارمندان دولت تعلق می‌گیرد. بانک‌ها برای پرداخت وام اجاره تنها ضامن دولتی طلب می کنند. اما برداشت موجران در بازار اجاره این است که همه مستاجرها «وام به دست» وارد بازار شده اند بنابراین دست کم به همان میزان باید رقم اجاره بها افزایش یابد.

همچنین بخوانید

• تورم قیمت مسکن در دو نیمه پایتخت
• گزینه‌های «پرریسک» نجات از «فقر مسکن»!
• تورم مسکن، ترمز دارد
• اقساط خارج از استطاعت