تاثیر ترتیب تولد در خانواده و تمایل به فرزندآوری
به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران، علیرضا شریفی یزدی با اشاره به اینکه تمام کشور ها به ویژه کشورهایی که در دورانی زایش بالایی را تجربه کردند در عصر حاضر با کاهش زاد و ولد مواجه هستند، گفت: گروهی هستند که می‌گویند برنامه تنظیم خانواده که زمانی سیاست وزارت بهداشت بود عامل کاهش جمعیت است در حالی که بنا بر مطالعات، میزان اثر گذاری برنامه های کاهش جمعیت در ایران، کمتر از 10 درصد است بنابراین علل کاهش زاد و ولد را باید در عوامل دیگری جست‌وجو کرد.
این روانشناس اجتماعی ادامه داد: عوامل فرهنگی اجتماعی و از این دو مهم تر عوامل اقتصادی نیز در فرزند آوری موثر هستند و تمامی این عوامل روی هم عامل روانی را رقم می زند تا بسیاری از زوج ها به سوی تک فرزندی رفته یا تمایلی به به بچه‌دار شدن ندارند.
شریفی یزدی درباره کاهش زاد و ولد در کشور گفت: تندروی های زوجین در دهه 60 در زمینه زاد و ولد، واکنش های بعدی را به همراه داشت به گونه‌ای که بدلیل شرایط آن دهه فرزندان با سختی های زیادی از نظر فرهنگی، اجتماعی و.... روبرو بودند و به نظر می رسد به همین دلیل آنها پس از تشکیل خانواده سعی دارند یا بچه دار نشوند یا به تک فرزندی اکتفا کنند چرا که از نظر روانی در خانواده های پرجمعیت به دلیل اینکه به اندازه کافی رفاه نداشتند، معمولا فرزندان وسط تمایل کمی به فرزندآوری و فرزندان آخر هیچ تمایلی به فرزندآوری ندارند، در واقع ترتیب تولد در خانواده، در تمایل به فرزند آوری نقش آفرین است.
شریفی یزدی ادامه داد: از نظر روانشناسی افرادی که رابطه خوبی با والدین خود ندارند علاقه ای به فرزند آوری نیز ندارند برای مثال در خانواده‌های پر جمعیت معمولا نگهداری بچه کوچک به دست بچه بزرگ تر بوده است و این اضطراب ناشی از نگهداری خواهر و برادر کوچکتر موجب عدم تمایل این افراد به فرزند آوری شده است.
به گفته این روانشناس، در زاد و ولد باید به مساله طلاق نیز توجه کرد، در این گروه از خانواده‌ها که به طلاق رسمی می‌رسند مدت زمانی طول می‌کشد که زن و مرد به ازدواج مجدد روی آورند و مشخص نیست در خانواده جدیدی که تشکیل می‌دهند به فرزندآوری فکر کنند. همچنین شریفی یزدی معتقد است زاد و ولد در گروه دیگری از خانواده‌ها که دچار طلاق عاطفی هستند و صمیمیت و شور و همدلی در آنها وجود ندارد به شدت کاهش می‌یابد لذا اغلب این گروه از خانواده‌ها نیز تنها به داشتن یک فرزند اکتفا می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه هم در نظام خانواده و هم در آموزش و پرورش باید بر روی مسئولیت پذیری کودکان کار شود، اظهار کرد: فرزند آوری نوعی مسئولیت پذری است و چون مهارت فرزند آوری در افراد شکل نگرفته است از فرزندآوری فرار می‌کنند.
به گفته شریفی یزدی، از لحاظ جامعه شناحتی، جامعه ایران در حال حرکت از سنت به مدرنیته است که یکی از ویژگی های آن کوچک شدن ابعاد خانوار است. افراد در دوران جدید زندگی خود صرفا فرزند آوری را به عنوان یک رسالت اصل در نظر نمی گیرند بلکه به گذران اوقات فراغت، تفریح، شغل و... فرزند نیز اهمیت می‌دهند که در نهایت باعث می شود تعداد فرزندان در این خانواده ها کاهش یابد و نداشتن فرزند ارزش تلقی شود.
شریفی یزدی با بیان اینکه کاهش زاد و ولد دارای عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی، فرهنگی و روان شناختی است، اظهار کرد: از بعد اقتصادی کاملا روشن است که افزایش هزینه های زندگی هم در تاخیر ازدواج و هم در ازدواج نکرن تاثیر گذاشته است، همچنین هزینه‌های نگهداری از فرزند و عدم وجود امکانات پیش زمینه‌ای مانند مسکن در کاهش فرزندآوری موثر است.
این روانشناس اجتماعی افزود: مطالعات در ایران نشان‌دهنده این موضوع است ک مهم ترین عامل گریز از فرزند آوری مسائل اقتصادی است که خانواده‌ها راضی به زاد و ولد نیستند؛ یا فرزند نمی آورد و یا تنها به یک فرزند اکتفا می کنند.
وی تاکید کرد: تا زمانی که برخی مسئولان صرفا در حوزه افزایش جمعیت شعار دهند اما زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن را در جامعه ایجاد نکنند، به هیچ عنوان خطر کاهش زاد و ولد از بین نخواهد رفت.
شریفی یزدی در انتها گفت: رسانه ها نقش زیادی خصوصا در بحث آموزش دارند؛ برخی رسانه ها یک خوانش مشخص از خانواده ایرانی دارند و تمام برنامه ها را مطابق با آن خوانش مشخص می‌سازند و هنوز نپذیرفته‌اند که در کشور شاهد تنوع در خانواده هستیم در نتیجه تبلیغات متناسب با مخاطب در این زمینه انجام نمی‌شود و اگر هم تبلیغاتی انجام شود چندان موفق نخواهد بود.