تاثیر منفی دلار آزاد بر نرخ کالاها / بانک مرکزی بازار آزاد را گردن نمی گیرد

وحید شقاقی شهری، گفت: "اقتصاددانان نهادگرا می‌گویند تعیین نرخ دلار وظیفه بانک مرکزی است و خود بانک مرکزی می‌تواند در این خصوص تصمیم‌گیری کند. گروه دوم اقتصاددان‌هایی هستند که بازار آزاد را قبول دارند، اما سهم بازار آزاد را در اقتصاد ایران اندک می‌دانند. و در نهایت، دسته سوم اقتصاددانانی هستند که بازار آزاد ارز را قبول می‌کنند."

شقاقی شهری بیان کرد: "یکی از وظایف مهم دولت‌ها، فراهم کردن شرایط بازار و تلاش برای ایجاد شرایط عادلانه در بازار برای تمامی کالاها است. من بر این باورم که شرایط بازار آزاد ارز باید پذیرفته شود و سهم این بازار در اقتصاد ایران اندک نیست. حداقل بیش از 30 درصد مبادلات تجاری و حفظ قدرت خرید مردم به بازار آزاد وابسته است. ارزهای حاصل از معاملات تجاری، به ویژه در واردات غیررسمی، از این بازار تأمین می‌شود و حفظ قدرت خرید با این بازار مرتبط است. بازار آزاد سهم بزرگی در اقتصاد دارد و نمادی از آنتیته اقتصادی است. نمی‌توان نقش بازار آزاد را در تعیین قیمت کالاها نادیده گرفت."

تورم و دلار

این کارشناس اقتصادی بابیان اینکه بر اساس مطالعاتم در 12 سال گذشته، هر 10 درصد افزایش پایدار سه‌ماهه در قیمت دلار بازار آزاد، منجر به چهار درصد تورم شده است، تأکید کرد: در دو ماه گذشته، بیش از 20 درصد ارزش پول ملی کاهش‌یافته و قیمت دلار بالا رفته است. نرخ بازار آزاد از حدود 50 هزار تومان، اکنون به بیش از 62 تا 63 هزار تومان رسیده یعنی عملاً بیش از 20 درصد کاهش ارزش پول ملی داشتیم و هشت درصد به تورم نقطه به نقطه اسفندماه اضافه خواهد کرد. در طول 12 سال گذشته قیمت کالا و خدمات از بازار آزاد ارز تأثیر پذیرفته‌اند.

فساد و رانت در واردات

شقاقی شهری گفت: با اشاره به تجربه‌های شکست‌خورده قیمت‌گذاری دستوری و تخصیص ارز ترجیحی بیان کرد: این تصمیمات سرشار از رانت بود و ما این تجربه‌های منفی را هم داریم. چای دبش یک تجربه علنی است که درباره اختلاف قیمت دلار مرکز مبادله و بازار آزاد چای رخ داد. اکنون در حوزه واردات فساد بزرگی در حال رخ دادن است. اکنون قیمت دلار در مرکز مبادله حدود 41 هزار تومان است، در بازار آزاد بالای 60 هزار تومان است. این دو نرخ بیش از 50 درصد اختلاف دارند و فاصله آنها با ارز 28 هزار و 500 تومانی زیاد است. وقتی قیمت کالاهایی که ارز ترجیحی گرفته‌اند را نگاه می‌کنیم، انگار که ارز 28 هزار و 500 تومانی دریافت نکرده‌اند و اگر از مرکز مبادله یا بازار آزاد ارز می‌گرفتند، عملاً نرخ یکسانی برای این کالاها تعیین می‌شد. انگار نه انگار که ارز ارزان برای برخی کالاها داده‌شده است. وی با اشاره به وجود نظام سه نرخی برای ارز گفت: اختلاف قیمت‌ها در این سه نرخ در حال افزایش است و یک رانت بزرگ در کشور برای واردکننده در حال شکل گرفتن است، به این ترتیب عطش واردات رو به افزایش است. برای هر دلار حداقل 20 هزار تومان رانت نصیب واردکننده می‌شود. پیش‌بینی‌ها نشان‌دهنده روند افزاینده این رانت است. واردکننده می‌تواند کالا وارد کند و چند ما آن را نگه دارد و رانت بیشتری نصیبش شود. امسال بسیاری از مردم به دلیل دادن ارز مسافرتی تلاش کردند که به کشورهای همسایه بروند و ارز زیادی از کشور خارج شد. همچنین خود بانک مرکزی وقتی حراج سکه را برگزار کرد، با قیمت‌های بالا این کالا را ارزش‌گذاری کرد. نظام سه نرخی ارز پایدار نمی‌ماند و به نفع بازار آزاد شکسته خواهد شد. اصرار بیش از حد بانک مرکزی، جز اتلاف منابع، رانت و انحراف منابع، چیزی عاید کشور نخواهد کرد.

راهکار

شقاقی افزود: بانک مرکزی باید تلاش کند که در محدوده بازار آزاد مداخله کند. همتی رئیس‌کل قبلی بانک مرکزی با مشورت اقتصاددان‌ها دریافت که در کرانه بالا و پایین بازار آزاد مداخله کند. راهبرد بانک مرکزی اشتباه است. واردات غیررسمی زیادی داریم، خروج سرمایه بالایی داریم. بخشی از مردم دلار را به عنوان یک ابزار حفظ قدرت خرید می‌دانند، این سه عامل موجب شده که تقاضای ارز در بازار آزاد زیاد باشد و رخدادهای بین‌المللی و داخلی روی بازار آزاد اثرگذار هستند.