تخلف زیر سایه قانون
اکنون که بازار حسابی بر موج گرانی سوار است و هر بار خبر گرانی یک محصول به گوش می‌رسد، دیگر نمی‌توان زیر بار گرانفروشی با روش‌های مختلف رفت، این در حالی است که سال‌هاست درگیر عدم رعایت خالص‌فروشی در برخی از اصناف هستیم که یکی از بارزترین آنها «میدان مرکزی تره‌بار» است.
اکنون که بازار حسابی بر موج گرانی سوار است و هر بار خبر گرانی یک محصول به گوش می‌رسد، دیگر نمی‌توان زیر بار گرانفروشی با روش‌های مختلف رفت، این در حالی است که سال‌هاست درگیر عدم رعایت خالص‌فروشی در برخی از اصناف هستیم که یکی از بارزترین آنها «میدان مرکزی تره‌بار» است. فعالان میدان مرکزی تره‌بار باوجود دریافت چندین باره اخطار و تذکر نسبت به این موضوع، تاکنون تغییری در روند حساب‌وکتاب خود ایجاد نکرده و همچنان به فروش کالا با محاسبه وزن جعبه ادامه می‌دهند. این مورد در بسیاری از قنادی‌های سطح شهر نیز مشاهده و پول شیرینی با احتساب وزن جعبه محاسبه می‌شود. این در حالی است که باتوجه به اصلاح قیمت‌ها و لحاظ کردن هزینه بسته‌بندی در نرخ تمام‌شده انواع شیرینی، واحدهای صنفی موظف به کسر وزن جعبه هنگام فروش شیرینی به مشتری هستند. باتوجه به موارد یادشده محاسبه جداگانه نرخ جعبه از وزن خالص کالا الزامی است که در بسیاری از واحدهای صنفی رعایت نمی‌شود.
خالص‌فروشی در بازار میوه
آذر سال 98 اعتراض خرده‌فروشان سطح شهر و شهروندان، منجر به صدور اطلاعیه‌ای ازسوی اتحادیه صنفی بارفروشان میوه و تره‌بار شد که واحدهای صنفی را مکلف به رعایت خالص‌فروشی در فروش میوه می‌کرد و طبق این اطلاعیه وزن میوه باید بدون احتساب وزن جعبه محاسبه می‌شد.
در متن این اطلاعیه به چند مورد اشاره شده که عبارتند از:
1- خالص‌فروشی: کلیه میوه‌های ارائه‌شده در ظروف چوبی و کارتن باید خالص فروخته شود و در فاکتور صادره وزن ناخالص و خالص بار ذکر شود. همچنین به مرور زمان ظرف چوبی و کارتن از چرخه ظروف میوه حذف و میوه‌ها در ظرف‌های پلاستیکی ارائه شود.
2- حق‌الزحمه کارگران: هزینه حمل بارهای فروخته‌شده از داخل ماشین یا از زمین تا باسکول بر عهده فروشنده و حق‌الزحمه حمل بار از زمین تا میدان با توافق و عرف میدان بین طرفین محاسبه و پرداخت می‌شود.
3- فاکتور: فروش بار باید همراه با فاکتور شامل (آدرس دقیق و شماره تلفن، واحد صنفی و ممهور به مهر و امضای صاحب حجره) صورت گیرد.
4- قاچاق: خرید و فروش و نگهداری محصولات کشاورزی قاچاق ممنوع است و باید قوانین مربوط به فروش محصولات غیرمجاز رعایت شود. بدیهی است در صورت مشاهده هرگونه تخلف با متخلفان برخورد قانونی خواهد شد.
قانون در میدان مرکزی تره‌بار رعایت نمی‌شود
اسدالله کارگر گلشن‌آبادی، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان میوه و سبزی تهران درباره رعایت خالص‌فروشی در واحدهای میوه‌فروشی سطح شهر به صمت گفت: در واحدهای صنفی سطح شهر خالص‌فروشی میوه به‌طور کامل، رعایت می‌شود و حتی هزینه کیسه‌های پلاستیکی نیز برعهده واحد صنفی است و در مبلغ فروش محاسبه نمی‌شود.
این فعال صنفی در عین حال به احتمال تخلف در برخی از خرده‌فروشی‌ها نیز اذعان داشته و گفت: ممکن است برخی از خرده‌فروشی‌ها تخلف و در فروش میوه جعبه‌ای، وزن جعبه را در وزن کلی کالا محاسبه کنند. در این صورت خریدار می‌تواند با مراجعه یا ارتباط با اتحادیه مربوطه به این تخلف اعتراض کند. البته در برخی موارد خریدار مایل به خرید میوه با جعبه است که در این صورت نیز فروشنده باید وزن جعبه را در محاسبه وزن و از نرخ تمام‌شده کالا کسر کند.
وی با اشاره به اینکه فروش جعبه‌ای میوه در واحدهای صنفی سطح شهر تنها مختص شب عید است، افزود: دیگر مدت‌ها است که شهروندان خرید میوه جزئی دارند و حتی برای شب عید هم به‌ندرت میوه به صورت جعبه‌ای به فروش می‌رسد و خرید روزانه است.
کارگر با انتقاد به رعایت نشدن خالص‌فروشی در میدان مرکزی میوه و تره‌بار اظهار کرد: سال‌ها است که بر خالص‌فروشی در میدان مرکزی تره‌بار تاکید داریم، اما باوجود پیگیری‌های صورت‌گرفته و همراهی فرمانداری‌ها، وزارت صمت، اتاق اصناف برای اجرای مصوبه خالص‌فروشی، همچنان این روند ادامه دارد. این در حالی است که در هر بار 3 کیلویی، باید حدود 200 گرم وزن به‌عنوان جعبه درنظر گرفته شود. حتی در مواردی مانند فروش «به» وزن کارتن به 600 گرم نیز می‌رسد. یا گاهی نرخ فروش برخی از میوه‌ها با احتساب وزن جعبه بسیار بالاتر از نرخ واقعی تمام می‌شود. مانند نرخ سیب گلاب که در فصل خود با این روش فروش، گاهی با نرخی بالاتر از موز وارداتی به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان میوه و سبزی تهران با اشاره به رعایت نشدن قوانین در میدان مرکزی تره‌بار افزود: میدانی‌ها معتقدند نرخ محصولات ارائه‌شده در بازار بر مبنای عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و به همین دلیل گاهی کمبود محصولی افزایش نرخ ناگهانی در بازار را به‌دنبال دارد.
وی با بیان اینکه بیش از 45 درصد فروشندگان میدان مرکزی فاکتور فروش ارائه نمی‌دهند، گفت: قانون فروش تمام محصولات با ارائه فاکتور، ازسوی بسیاری از فروشندگان میدان میوه و تره‌بار رعایت نمی‌شود. این در حالی است که براساس قانون تمام واحدهای صنفی سطح شهر ملزم به ارائه فاکتور خرید به مشتری هستند و کالای خود را نیز باید براساس فاکتور خرید محصول از میادین مرکزی و محاسبه سود مصوب، قیمت‌گذاری کنند و بفروشند.
از هزینه حمل بار تا هزینه کارگر
این فعال صنفی با اشاره به نرخ تمام‌شده بار، براساس هزینه حمل بار و اجرت کارگر گفت: از قدیم اجرت کارگر در محاسبه وزن جعبه‌های میوه به «زیرچوبی» معروف بود. عملا کارگران حجره موظف به حمل بار از روی زمین به باسکول برای محاسبه وزن و از باسکول به خودرو خریدار هستند. به‌زعم کارگران این فرآیند مشمول دریافت هزینه از خریدار بار می‌شود که به «زیرچوبی» معروف است. اعضای صنف گاهی روزانه 3 تن محصول خریداری می‌کنند، این در حالی است که باید برای حمل و جابه‌جایی هر یک کیلوونیم بار حدود 100 تا 200 تومان اجرت کارگری پرداخت کنند. این مبلغ در محاسبات فروش حجره‌دار به خرده‌فروش لحاظ می‌شود، اما گاهی اصلا پولی به جیب کارگر نمی‌رود. به‌طور مثال برای حمل کارتن‌های موز که عموما 13 و 21 باید 5 هزار تومان اجرت کارگری پرداخت شود.
وی در ادامه افزود: هزینه‌های مختلفی به خرده‌فروشان تحمیل می‌شود که یکی از آنها هزینه تمام‌شده حمل بار است و شامل هزینه پرداختی بابت ورود به میدان مرکزی می‌شود. در اصل وانت‌بارها برای هر بار ورود به میدان مرکزی باید «ورودی» پرداخت کنند که تنها برای یک ساعت توقف در میدان است. در صورت حضور بیش از یک ساعت در محوطه میدان این نرخ بالاتر می‌رود و حتی گاهی در هر بار حضور به بیش از 150 هزار تومان نیز می‌رسد. مجموع موارد یادشده در نرخ تمام‌شده کالا دخیل هستند، به همین دلیل نرخ فروش محصولات در واحدهای صنفی سطح شهر با نرخ خرید در میدان مرکزی متفاوت است.
رئیس اتحادیه صنف فروشندگان میوه و سبزی تهران با اشاره به سود اندک میوه‌فروشی‌های سطح شهر اظهار کرد: سود خرده‌فروش 35 درصد است که باید بر فاکتور میدان مرکزی افزوده شود، اما در بسیاری از مواقع با هزینه‌های تحمیل‌شده به میوه‌فروشان این سود به 5 درصد نیز نمی‌رسد. این در حالی است که اگر هزینه‌های تحمیلی میدان مرکزی به خرده‌فروشان کاهش یابد ممکن است روی نرخ تمام‌شده میوه هم موثر باشد.
خالص‌فروشی در قنادی کار راحتی نیست
علی بهره‌مند، رئیس اتحادیه شیرینی‌فروشان درباره انتقادات شهروندان به عدم رعایت مصوبه خالص‌فروشی در شیرینی‌فروشی‌ها به صمت گفت: رعایت خالص‌فروشی در قنادی کار راحتی نیست و محاسبه نرخ کالا با وزن جعبه تنها مختص قنادی‌ها نیست. اصناف دیگر هم فروش کالا با جعبه را دارند، برای مثال توت‌فرنگی در جعبه فروخته می‌شود. وزن این جعبه‌ها بالاست و در محاسبه نهایی نرخ کالا وزن جعبه کسر نمی‌شود. اگر ملاک رعایت صفر تا صد مصوبه خالص‌فروشی است، چرا مواردی از این دست را پیگیری نمی‌کنند؟
رئیس اتحادیه شیرینی‌فروشان افزود: اکنون طبق قانون وزن جعبه روی وزن شیرینی محاسبه می‌شود. در جلسات سازمان صمت استان‌ها و انجمن حمایت از مصرف‌کننده تفاهم شده که مثلا اگر قناد یک کیلو شیرینی می‌فروشد باید با فرمول 875 گرم شیرینی و 125 گرم وزن جعبه محاسبه شود. طبق استاندارد مشخص، وزن جعبه 125 گرم درنظر گرفته می‌شود و نرخ مصوب انواع شیرینی با احتساب موارد یادشده به قنادی‌ها اعلام شده است. وی با اشاره به هزینه سنگین بسته‌بندی برای شیرینی‌فروش‌ها گفت: وقتی شیرینی را با بسته‌بندی شیک دریافت می‌کنید چرا نباید برای آن هزینه پرداخت کنید؟
رئیس اتحادیه شیرینی‌فروشان با تاکید بر اینکه نرخ خرید هر کیلو جعبه مقوایی از نرخ یک کیلو شیرینی برای قناد بیشتر تمام می‌شود، افزود: وزن هر جعبه یک کیلویی شیرینی براساس محاسبات سازمان استاندارد 125 گرم محاسبه و اعلام شده و واحدهای صنفی شیرینی‌فروشی هم ملزم به استفاده از جعبه با این وزن هستند؛ بنابراین واحدهایی که برای فروش کالا از جعبه‌های سنگین‌تر استفاده کنند، تخلف می‌کنند و اتحادیه با آنها برخورد خواهد کرد. بهره‌مند با گلایه از وضعیت اقتصادی این صنف اظهار کرد: گاهی نیروی انسانی به‌دلیل دستمزد پایین، کار در مشاغل دیگر مانند اسنپ را به حضور در قنادی ترجیح می‌دهد؛ بنابراین فعالان این صنف نیز با مشکلات اقتصادی بسیاری مواجهند و نباید با ایجاد ابهاماتی مانند رعایت یا عدم رعایت خالص‌فروشی برای مردم، به مشکلات فعالان این صنف دامن بزنیم.
وی با اشاره به تغییر قیمت‌های لحظه‌ای مواد اولیه گفت: باید به این نکته هم توجه داشت که با نوسان نرخ مواد اولیه و افزایش قیمت‌های لحظه‌ای نمی‌توان نرخ مشخصی برای شیرینی تعیین کرد؛ بنابراین کاملا طبیعی است که نرخ شیرینی براساس کیفیت و هزینه واحد صنفی، مشخص شود. با این همه در صورت فروش با نرخ نامتعارف، حتما اتحادیه با واحد متخلف برخورد خواهد کرد.
شیرینی گران نمی‌شود
رئیس اتحادیه شیرینی‌فروشان درباره نرخ شیرینی در شب عید اظهار کرد: در صورتی که با جهش نرخ خاصی در مواد اولیه مواجه نشویم تا پایان سال افزایش قیمتی نخواهیم داشت.
سخن پایانی
باتوجه به نظرات فعالان صنفی، ظاهرا محاسبه نرخ فروش شیرینی با احتساب وزن جعبه شیرینی موردتایید سازمان استاندارد، قانونی است، اما نحوه فروش میوه در میدان مرکزی تره‌بار با جعبه، در نهایت نرخ تمام‌شده بار برای خرده‌فروشان را بالا می‌برد و این گرانفروشی دامن مصرف‌کننده را می‌گیرد. فعالان این صنف و خرده‌فروشان با اشاره به سایر موارد دخیل در نرخ تمام‌شده کالا می‌گویند با پیگیری و نظارت در روش کار میدان مرکزی تره‌بار می‌توان تا حدودی این مشکل را حل کرد و نباید تنها به ارائه مصوبه اکتفا کرد.