تراز تجاری ایران و ترکیه منفی 2.2 میلیارد دلار شد
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، بررسی تازهترین آمارهای تجارت خارجی نشان میدهد روابط بازرگانی ایران و ترکیه در نیمه نخست سال 1404، اگرچه از منظر رشد صادرات ایران روندی مثبت را تجربه کرده، اما همچنان با عدمتعادل ساختاری، نابرابری در ترکیب کالاها و آسیبپذیری در برابر محدودیتهای انرژی، سیاستگذاری و لجستیک مواجه است.
بر اساس دادههای رسمی، ارزش کل مبادلات تجاری دو کشور در این دوره به 7 میلیارد و 42 میلیون دلار رسیده که معادل 13.2 درصد از کل تجارت خارجی ایران است. با این سهم، ترکیه جایگاه سومین شریک تجاری ایران را حفظ کرده است؛ جایگاهی که اهمیت این کشور را در معادلات منطقهای و اقتصادی ایران برجسته میکند.
تصویر کلی تجارت دوجانبه
در ششماهه نخست 1404، صادرات ایران به ترکیه به 2 میلیارد و 718 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل 14 درصد رشد ارزشی و 22 درصد رشد وزنی را نشان میدهد. وزن صادرات ایران به این مقصد نیز به حدود 4 میلیون و 991 هزار تن افزایش یافته است. این آمار بیانگر افزایش تقاضا یا دستکم تداوم جریان صادراتی ایران به بازار ترکیه، بهویژه در حوزه کالاهای با حجم بالا و ارزش متوسط است.
در مقابل، واردات ایران از ترکیه در این بازه زمانی 4 میلیارد و 324 میلیون دلار ثبت شده است. اگرچه واردات از نظر ارزشی 22 درصد کاهش یافته، اما از نظر وزنی یک درصد افزایش را تجربه کرده است. این شکاف میان کاهش ارزشی و افزایش وزنی، نشاندهنده تغییر ترکیب واردات به سمت کالاهای ارزانتر یا با ارزش افزوده پایینتر است؛ موضوعی که میتواند ناشی از محدودیتهای ارزی، سیاستهای کنترلی و تغییر الگوی تقاضای داخلی باشد.
با وجود کاهش واردات، تراز تجاری ایران در برابر ترکیه همچنان منفی باقی مانده و این مسئله، عدمتعادل مزمن در روابط تجاری دو کشور را تأیید میکند.
تنوع بالا؛ اما با کیفیت نامتوازن
بررسی تنوع اقلام تجاری نشان میدهد ایران در این دوره 964 قلم کالای صادراتی به ترکیه داشته، در حالی که 2563 قلم کالای وارداتی از این کشور ثبت شده است. این اختلاف معنادار در تنوع واردات و صادرات، بیانگر وابستگی ایران به طیف گستردهتری از کالاهای ترک و در مقابل، محدود بودن سبد صادراتی ایران از نظر تنوع و پیچیدگی کالایی است.
رابطه مبادله؛ عملکرد بهتر از میانگین کشور
یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی کیفیت تجارت خارجی، رابطه مبادله است. در ششماهه نخست 1404، متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ایران 344 دلار بوده، در حالی که متوسط ارزش هر تن صادرات به ترکیه 545 دلار ثبت شده است. این اختلاف نشان میدهد ایران کالاهای با ارزش واحد بالاتری را به ترکیه صادر کرده است.
در سمت واردات، متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی کشور 1508 دلار و متوسط ارزش هر تن واردات از ترکیه 1229 دلار بوده است. بر این اساس، رابطه مبادله کل کشور 0.23 و رابطه مبادله با ترکیه 0.443 محاسبه شده که هر دو شاخص تجارت با ترکیه را بالاتر از نورم و میانگین کشوری نشان میدهد.
بر این اساس، مجموع این دادهها نشان میدهد تجارت ایران و ترکیه در نیمه نخست 1404 از منظر ارزش واحد کالا و رابطه مبادله، وضعیت بهتری نسبت به متوسط تجارت خارجی کشور دارد؛ اما همچنان با چالشهایی نظیر تراز منفی، تنوع پایینتر صادرات، وابستگی وارداتی و شکنندگی ساختاری روبهروست. تداوم این روند، ضرورت بازنگری در سیاستهای توسعه صادرات، ارتقای ارزش افزوده کالاهای ایرانی و مدیریت هدفمند واردات از ترکیه را بیش از پیش برجسته میکند.
