ترویج کتابخوانی امر به معروف است

حسین انتظامی نویسنده کتاب «مکث» گفت: ترویج کتابخوانی، به درستی نوعی تواصی به حق و امر به معروف است و باید این امر را مرتب به یکدیگر یادآوری کنیم.

به گزارش خبرگزاری مهر، آئین رونمایی از کتاب «مکث؛ درنگی در هشتاد کتاب» تألیف حسین انتظامی، با حضور مؤلف، سید عباس صالحی مدیر مسئول مؤسسه اطلاعات، حجت الله ایوبی، سید علی شجاعی نماینده انتشارات نیستان، علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، محمدرضا زائری رئیس اندیشگاه فرهنگی روز چهارشنبه 25 آبان در ایام سی امین دوره هفته کتاب کشور، در اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.

سیدعباس صالحی مدیر مسئول مؤسسه و روزنامه اطلاعات در این مراسم گفت: کتابخوانی یک فضیلت اخلاقی بوده و یکی از اوصاف افراد اخلاقی کتابخوانی است، چراکه کتابخوانی اقرار به جهل است و افراد با کتابخوانی به دنبال آگاهی و دانش هستند. افرادی که کتاب نمی‌خوانند، به نوعی مدعی همه‌چیز دانی هستند و خود را غنی از کتابخوانی می‌انگارند که نشان از جهل دارد.

صالحی کتابخوانی را فضلیت اخلاقی دانست و در این خصوص گفت: کتابخوانی علاوه بر فضیلت اخلاقی یک ضرورت مدیریتی است، فردی که در جایگاه مدیریت است باید به دنبال آخرین اطلاعات و معلومات حوزه خود باشد، مدیریت نیاز به فرهیختگی دارد و فرهیختگی با کتابخوانی حاصل می‌شود، مدیری که فرهیخته نباشد، شایسته مدیریت نیست.

وی افزود: مدیرانی که کتاب نمی‌خوانند، دچار اشتباه می‌شوند و چون یادگیری ندارند، اشتباهات آن‌ها زیاد می‌شود.

صالحی تصریح کرد: دعوت به کتابخوانی مانند آنچه در کتاب مکث آمده، به نوعی تواصی به حق و امر به معروف است.

مدیر مسئول مؤسسه و روزنامه اطلاعات گفت: معرفی کننده کتاب، دیگران را به دنیای خود دعوت می‌کنند و افراد را به آگاهی بیشتر دعوت می‌کنند که دعوت به تمامی فضیلت‌های کتابخوانی است.

صالحی درباره ویژگی ادبیات به کار گرفته شده در کتاب خاطرنشان کرد: از دید رسانه‌ای، کتاب مکث نوعی ژورنالیسم علمی است و ایجاد تناسب بین نگاه عالمانه که مخاطب پسند نباشد یا تحلیلی خشک نشود و نگاه ژورنالیستی، نیازمند توانایی بالا است که در کتاب مکث رعایت شده است.

مدیر مسئول مؤسسه و روزنامه اطلاعات افزود: انتخاب تیترها و عناوین جذاب و نگاه دقیق و جزئی که متن را زنده و با احساس می‌کند، ناشی از ادبیات ژورنالیستی است که نشئت گرفته از سوابق و توانایی ژورنالیستی نویسنده است.

صالحی مطرح کرد: این کتاب، از زاویه نگاه کمک ژورنالیسم به نوشتن کتاب و جذاب کردن نوشتار قابل توجه است و باید توجه شود که گرفتار شدن در جزئیات و احساسات ژورنالیستی مانع از نگاه عالمانه نشود.

مشکل کتاب صرفاً کاغذ نیست

در بخش دیگری از این نشست حجت‌الله ایوبی، گفت: انتخاب کتاب مکث برای معرفی در هفته کتابخوانی، نشان از حسن توجه مجموعه کتابخانه ملی و اندیشگاه فرهنگی دارد که خود این کتاب، سبب معرفی 80 کتاب دیگر می‌شود.

وی افزود: اکنون ملاک و معیار سواد مسئولان، مدرک تحصیلی آن‌ها نیست؛ بلکه ملاک باید کتاب‌هایی باشد که مسئولی مطالعه می‌کند. اقدام یک مسئول فرهنگی در خواندن حداقل 80 کتاب و معرفی آن‌ها قابل تقدیر بوده و باید ملاک و شاخصی از مسئول تراز فرهنگی باشد.

ایوبی گفت: نسل امروز از کتاب فاصله گرفته است و مشکل اساسی کتاب، کاغذ نیست؛ بلکه کتابخوانی نسل‌ها است. مشکل کاغذ با گشایش اقتصادی می‌تواند مرتفع شود، اما فاصله گرفتن نسل‌ها از کتابخوانی به سادگی قابل رفع نیست.

این نویسنده و منتقد ادبی افزود: ما با نسلی مواجه هستیم که اهل پیام کوتاه هستند، حوصله مطالعه کتاب و متن بلند را ندارند، تحلیل‌های خود را از فضای مجازی می‌گیرند و نهایتاً تلویزیون و رسانه، مرجع تحلیل آن‌هاست؛ در حالی که از نظر پیر گوردیو اندیشمند فرانسوی تلویزیون نمی‌تواند مرجع تحلیل و محل بحث و نظر علمی باشد، بلکه فضای تلویزیون فضای سرگرمی است که فرصت تحلیل عالمانه در آن وجود ندارد.

ایوبی گفت: تهدید کتابخوانی در سراسر جهان مطرح بوده و محدود به کشور ما نیست، ولی در ایران کاهش کتابخوانی شدیدتر است.

این استاد دانشگاه و مدیر فرهنگی درباره ویژگی کتاب‌های معرفی شده در کتاب مکث افزود: در معرفی کتاب‌هایی که در مکث اشاره شده است، جانبداری از سوی نویسنده و معرفی کننده مشاهده نمی‌شود و از شیوه پرسشگرانه استفاده شده است. کتاب‌های معرفی شده در مکث برای مدیران فرهنگی، رسانه‌ای و سیاسی کشور لازم و ضروری است و باید مدیران علاوه بر خواندن کتاب مکث از کتاب‌های معرفی شده در این کتاب نیز استفاده کنند.

کتابخوانی، حاصل کار صحیح نهاد خانواده است

سید محمدرضا دربندی با اشاره به تفاوت نسل‌ها از منظر جامعه شناسان، درباره تفاوت علاقه به مطالعه در نسل‌های مختلف گفت: نظریه شناسان اجتماعی با نگاهی جامعه شناختی، نسل‌های جامعه را به سه بخش تقسیم کرده و برای هرکدام ویژگی‌هایی برشمرده‌اند؛ نسل اول یا نسل x که به جهت زمانی در کشور ما به متولدین سال 1340 تا 1358 اشاره دارد که در فضای به دور از تکنولوژی جدید تربیت یافته و در مواجهه با فناوری سرعت پایین یادگیری داشته، همچنین علاقه‌مند به خواندن کتاب به صورت مکتوب و سنتی هستند. نسل دوم یا y نسلی است که به متولدین سال‌های 1358 تا 1378 اشاره داشته و ویژگی این نسل، تربیت یافتن در بستر فناوری‌های ارتباطی، سرعت بالا در یادگیری تکنولوژی، کم‌حوصلگی و استفاده از منابع الکترونیکی یا کتاب‌های الکترونیک می‌باشد. این نسل تا در موضوعی به قطعیت نرسد، کاری را انجام نمی‌دهد.

وی در ادامه سخنان خود به نقش پررنگ اینترنت در نسل اخیر پرداخت و اظهار کرد: نسل سوم یا نسل z، در بستر فناوری به دنیا آمده‌اند. این نسل کمتر اهل کتاب هستند و اطلاعات مورد نیاز خود را از جستجو در فضای اینترنت به دست می‌آورند؛ بر اساس یک نظرسنجی که 3 سال پیش توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده بود، 78 درصد افراد زیر 40 سال در کشور، یا کتاب نمی‌خوانند یا در صورت کتابخوانی از منابع غیرفیزیکی استفاده می‌کنند.

دربندی افزود: افرادی که خارج از کشور کتابخوان هستند و بعضاً در فضای مجازی تصاویری از آن‌ها منتشر می‌شود، حاصل تربیت و کار 3 نهاد خانواده، مدرسه و گروه‌های اجتماعی هستند.

این نویسنده و استاد دانشگاه معرفی کتاب را یکی از مفیدترین شیوه‌های ترویج کتابخوانی دانست و گفت: مؤثرترین روش ترویج کتابخوانی، معرفی کتاب‌های خوب در گروه‌های خانوادگی، دوستانه و اجتماعی است. این اقدام معمولاً به مرور زمان در بین مردم تأثیرگذار است.

دربندی افزود: شیوه‌های معرفی کتاب و ترویج کتابخوانی نیز متنوع و متعدد است. یکی از روش‌های تضمین شده، معرفی کتاب توسط افراد مرجع است. مکث یکی از اولین اقداماتی است که در حوزه کتابخوانی صورت گرفته و با روش معرفی کتاب‌های متعدد است که توسط یک فردِ آشنا به حوزه کتاب، صورت گرفته است.

وی در ادامه گفت: این کتاب از لحاظ ظاهری و چاپ نیز جذابیت داشته و از لحاظ ساختاربندی نیز بدیع و مناسب معرفی کتاب است.

ترویج کتابخوانی امر به معروف است

در ادامه این نشست، حسین انتظامی مؤلف کتاب مکث؛ درنگی در هشتاد کتاب توجه به فرهنگ کتابخوانی را یک دغدغه مشترک برشمرد و گفت: همه نویسندگان و فعالین فرهنگی، یک دغدغه و درد مشترک دارند و آن هم توجه به کتاب و ترویج کتابخوانی است.

وی افزود: شبکه‌های اجتماعی و گسترش استفاده از آن در زندگی مردم با همه ویژگی‌های مثبتی که در زندگی مردم ایجاد کرده است، بنا به نظر جامعه شناسان، اساتید حوزه ارتباطات و روانشناسان، اثرات منفی مانند سطحی کردن مخاطب و ایجاد نوعی بی‌قراری را سبب می‌شود و تمرکز و تعمقی که پیش از گسترش این شبکه‌ها وجود داشت را از مخاطبان می‌گیرد.

نویسنده کتاب مکث گفت: ترویج کتابخوانی، به درستی نوعی تواصی به حق و امر به معروف است و باید این امر را مرتب به یکدیگر یادآوری کنیم. اگر در جمعی قرار می‌گیریم، کتاب‌هایی را که مطالعه کرده‌ایم به یکدیگر معرفی کنیم؛ چراکه همین یک قدم به ظاهر کوچک می‌تواند اثر چشمگیری در ترویج فرهنگ کتابخوانی داشته باشد.

انتظامی کتابخوانی را برای مدیران یک ضرورت دانست و افزود: ترویج فرهنگ کتابخوانی برای مدیران در هر سطحی یک ضرورت است و یکی از کارهایی که اصحاب رسانه و خبرنگاران می‌توانند جهت گسترش این امر انجام دهند، طرح سوال از مدیران، با این مضمون است که آخرین کتابی که مطالعه کرده‌اید، چیست؟ برای اثرگذاری بیشتر این طرح تنها به نام کتاب بسنده نکنند و از مدیران بخواهند 2 دقیقه در خصوص کتاب ذکر شده، صحبت کنند؛ چرا که جامعه امروز ما، مدیران آگاهی را می‌طلبد که علاوه بر تسلط در حوزه تخصصی خود، باید تسلط نسبی به مسائل فرهنگی، فرهنگ عمومی و تاریخ داشته باشند.

انتظامی همچنین گفت: داشتن مدیران فرهیخته، جزو حقوق مردم است و این امر میسر نمی‌شود، مگر با مطالعه و افزایش آگاهی مدیران سطوح مختلف که این آگاهی نیز از طریق مطالعه کتاب به دست می‌آید.

وی افزود: علت تأکید بر آگاهی و افزایش مطالعه کتاب توسط مدیران این است که سرنوشت ملت در دست مدیران است و بی شک مدیرانی که خود را بی نیاز از مطالعه و آموختن بدانند، برای جامعه بسیار خطرناک خواهند بود.

مؤلف کتاب مکث گفت: هریک از ما به نوبه خود با هر روش و راهکاری که می‌توانیم باید در ترویج فرهنگ کتابخوانی تلاش کنیم. به طور مثال خرید چند نسخه از کتاب خوبی که می‌شناسیم و هدیه دادن آن به افرادی که دغدغه فرهنگی دارند، می‌تواند به عنوان یک پویش سراسری تبدیل شود که علاوه بر نقش بسیار مؤثری که در زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی دارد، در افزایش تیراژ کتاب نیز مؤثر می‌باشد و نهایتاً به توسعه صنعت نشر کمک می‌کند.

در پایان، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در مراسم رونمایی از کتاب مکث، درنگی در 80 کتاب گفت: کاری که در کتاب مکث، درنگی در 80 کتاب صورت گرفته، نوعی از مرور نویسی است، در کشور ما معرفی کتاب، یادداشت نویسی و نقد سابقه زیادی دارد و البته در دو دهه اول انقلاب، نشریات معرفی کتاب گسترش خوبی داشته، اما به مرور این رویه رو به افول گذاشت.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: بهترین هدیه در رونمایی کتابی که محتوای آن معرفی کتاب بوده، معرفی کتاب است. در سال اخیر کتاب ارزشمندی به نام "آدمی همان است که می‌خواند" منتشر شد که شعار هفته کتاب امسال نیز ظاهراً از این کتاب گرفته شده و بسیار کتاب خواندنی ای است و توصیه می‌شود حتماً مطالعه شود.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: برخی از متفکرین معتقدند که یکی از عجیب‌ترین و شگفت آورترین امور عالم، مطالعه است. اصل قضیه مطالعه و کتابخوانی شگفت انگیز است که ما در یک زمانی، کتابی را مطالعه می‌کنیم که در یک قرن و زمان دیگر برای بیان منظوری نوشته شده است و ما با مطالعه آن، به منظور و مفهوم آن پی می‌بریم. این یکی از شگفت آورترین امور هستی است.

مختارپور در ادامه گفت: در بیان اهمیت مطالعه کتاب، همین بس که چه مردم و چه مسئولین اگر ارتباط مستمر و دائم با مطالعه کتاب نداشته باشند، در مراحل تکامل وجودی به مشکل بر خواهند خورد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: جدی ترین فعالیت بشریت مطالعه است، چرا که تنها از راه مطالعه است که ما با امثال سقراط و زمان‌هایی پیش از آن ارتباط برقرار می‌کنیم و متوجه می‌شویم که منظور سقراط در زمانه خود چه بوده و شگفت انگیزترین بخش آن مربوط به فهمیدن منظور نویسنده است.

وی گفت: مطالعه یک فعالیت تفننی نیست، بلکه کنشی کاملاً جدی، تخصصی و عالمانه است و به عبارت بزرگان این حوزه، آدمی تبدیل به چیزی می‌شود که با دقت و نقادانه می‌خواند، کنش، کنشی کاملاً جدی است.