تغذیه نامتوازن ایرانیان

مصرف برخی از مواد غذایی مضر در میان ایرانیان شایع است، اما در مقابل سرانه مصرف غذا‌های مفید در ایران بسیار کمتر از مردم سایر کشور‌های جهان است. بررسی تورم قیمت خوراکی‌های مفید نشان می‌دهد که این مسأله به جز فرهنگ غذایی، با قیمت غذا در ایران هم ارتباط دارد. میزان مصرف شکر، نوشابه و روغن در ایران چندبرابر متوسط سرانه آن در دنیاست. به گزارش شهروند، براساس آخرین گزارشی که انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی ایران در شهریور98 منتشر کرده، ایرانی‌ها چهاربرابر مردم دنیا نوشابه‌های قندی مصرف می‌کنند و هر ایرانی سالانه به‌طور متوسط 42 لیتر نوشابه مصرف می‌کند. در 20‌سال اخیر مصرف نوشابه‌های گازدار درکشور نزدیک به 15‌درصد افزایش داشته است. این درحالی است که سرانه مصرف نوشابه در جهان حدود 10 لیتر است و این یعنی میانگین مصرف نوشابه در ایرانیان چهاربرابر میانگین جهان است. همچنین مهدی کریمی‌تفرشی، رئیس هیأت‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان مواد غذایی در مهر 98 اعلام کرده است که سرانه مصرف شکر در ایران هم پنج‌برابر مردم جهان است. هر ایرانی سالانه 21 تا 24کیلوگرم شکر استفاده می‌کند، درحالی که میانگین جهانی آن، فقط 5کیلوگرم است. این، یعنی ایرانی‌ها پنج‌برابر متوسط جهانی از شکر استفاده می‌کنند. سرانه مصرف روغن هم در ایران از سرانه مردم جهان سبقت گرفته است. بنا به اعلام علیرضا مهاجر، مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت کشاورزی تا پارسال ایرانی‌ها سالانه 19کیلوگرم روغن مصرف کرده‌اند. این درحالی است که این آمار در جهان تنها 12کیلوگرم است. فقر سرانه مصرف غذا‌های مفید در ایران در مقابل میزان مصرف مواد غذایی مفید در ایران مثل تخم‌مرغ و لبنیات بسیار پایین است. براساس آخرین گزارش اتحادیه مرغ تخم‌گذار در سال 97 سرانه مصرف تخم‌مرغ در ایران 190 عدد است. این درحالی است که میانگین جهانی، 250 عدد تخم‌مرغ است و ایرانی‌ها سالانه 60 تخم‌مرغ کمتر از میانگین جهانی می‌خورند. آمار سرانه مصرف لبنیات در ایران هم نگران‌کننده است. بنا به گزارش انجمن صنایع لبنی ایران، در دی‌ماه 98 اگر میزان تولید شیر درکشور به ازای هرنفر را حداکثر 100کیلوگرم درنظر بگیریم، 20‌درصد آن از چرخه مصرف داخلی خارج می‌شود. از 100کیلوگرم شیر تولیدی به ازای هر نفر 10‌درصد آن صادر، 5‌درصد مصرف گوساله‌ها و 5‌درصد ضایعات است. درنهایت 80کیلوگرم آن تبدیل به محصولات لبنی شده و مورد مصرف مردم قرار می‌گیرد که البته اتحادیه صنایع لبنی معتقد است سرانه مصرف لبنیات در ایران به 60 کیلوگرم هم سقوط کرده است. در همین حال متوسط مصرف شیر درجهان 190کیلوگرم و در کشور‌های اروپایی تا 300 هم گزارش شده است. بر اساس اعلام معاونت امور دام وزارت کشاورزی در سال 98 سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران به 10 تا 12کیلوگرم در سال می‌رسد؛ این درحالی است که در میانگین مصرف گوشت قرمز در جهان تا 21کیلوگرم گزارش شده است. همچنین براساس آخرین گزارش سازمان شیلات در سال 97 سرانه مصرف ماهی در ایران تنها 6 کیلوگرم در سال است. این درحالی است که مردم جهان سالانه 18 تا 20کیلوگرم ماهی مصرف می‌کنند، البته این ماجرا نسبت مستقیم با قیمت غذا در ایران دارد. آخرین گزارشی که مرکز آمار ایران به تفکیک از بازار مواد غذایی منتشر کرده است، نشان می‌دهد که در آبان 98 قیمت گوشت قرمز و ماهی رکورددار تورم بوده و بهای گوشت در آبان امسال در یک‌سال گذشته 80,5‌درصد افزایش داشته است و نرخ ماهی و میگو در یک‌سال گذشته رشد 83.2‌درصدی را تجربه کرده است و در مقابل شکر و روغن در یک‌سال گذشته تورم 42 و 56‌درصدی را تجربه کرده‌اند. در این شرایط سوال این است که برای بهبود وضع کنونی نظام تغذیه در ایران چه باید کرد؟ علی هادی‌زاده معلم، رئیس سابق کمیسیون کشاورزی اتاق ایران می‌گوید: «دولت باید با سیاست‌هایی مانند افزایش تعرفه و مالیات، قیمت خوراکی‌های مضر را افزایش دهد و در مقابل این درآمد‌ها را به صورت یارانه به کالا‌های مفید اختصاص دهد تا فرهنگ تغذیه مردم را اصلاح کرده و از هزینه‌های بالای درمانی جلوگیری کند.» هادی‌زاده معلم، می‌گوید: «قیمت غذا در ایران به دلیل چرخه ناکارآمد تولید و توزیع بالاست.» او به مشکلات عدیده تولید کشاورزی در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «با وجود این، نقش عمده گرانی مواد غذایی در ایران را چرخه ناکارآمد توزیع ایفا می‌کند و دلال‌ها بهای خوراکی‌ها را گاهی تا چندبرابر قیمت تمام‌شده‌شان افزایش می‌دهند.» او اصلاح نظام توزیع غذا در ایران را یکی از مهم‌ترین گام‌های کاهش قیمت خوراکی‌ها در ایران می‌داند و می‌گوید: «دولت برای اصلاح سهم مردم در فرهنگ غذایی هم می‌تواند با سیاست‌هایی قیمت غذا‌های مضر را گران کند و درآمد حاصل از آن را به نفع غذا‌های مفید هزینه کند.» معلم می‌گوید: «قبلا پیشنهاد داده بودم دولت به جای پرداخت یارانه نقدی 45‌هزار تومانی یارانه خرید لبنیات بدهد، چون راهی جز اجبار نیست و درحال حاضر سرانه مصرف لبنیات درکشور به‌طور فاجعه‌آمیز پایین است.» وزارت بهداشت مدام به مردم می‌گوید، روغن مصرف نکنید، اما تبلیغات جذابی از تلویزیون پخش می‌شود و مردم به مصرف روغن کشیده می‌شوند. هادی‌زاده معلم با اشاره به اینکه دولت هم هیچ برنامه‌ای برای ترویج الگوی تغذیه سالم ندارد، ادامه می‌دهد: «مسئولان هیچ برنامه‌ریزی برای اصلاح عادت‌های تغذیه‌ای مردم ندارند و وقتی الان برای این موضوع هزینه نمی‌کنیم، در آینده باید ده‌ها برابر برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف غذای مضر، هزینه کنیم. در واقع دولت اگر الان برای ترویج غذا‌های سالم هزینه کند، در آینده مجبور به صرف بخش اعظمی از بودجه خود برای درمان مردمی که غذای ناسالم مصرف کرده‌اند، نمی‌شود.»