تفاوت معاملات شمش طلا با سایر اوراق گواهی سپرده بورس کالا چیست؟

آقای جواد فلاح، مدیر بازار‌های مالی بورس کالای ایران در خصوص معاملات گواهی سپرده شمش طلا نکاتی را مطرح کرد. سوال: با توجه به زمان نزدیک راه اندازی معاملات شمش در بازار گواهی سپرده کالایی، ممکن است در خصوص سابقه، تجربیات و ویژگی‌های این بازار بیش‌تر توضیح دهید؟ فلاح: گواهی سپرده کالایی به عنوان یکی از اوراق بهادار مورد تصویب شورای عالی بورس و اوراق بهادار، ابزار مالی است که از سال 1394 در بورس کالای ایران راه‌اندازی شده و معاملات دارایی‌های پایه مختلفی از جمله سکه طلا، ربع سکه طلا، زعفران، زیره سبز، برنج، پسته، شیشه جام، سیمان و... در این بازار انجام می‌شود. شمش طلا جدیدترین دارایی پایه این بازار است که با توجه به ویژگی‌های خاص طلا همچون نقدشوندگی بالا، به نظر می‌رسد دارایی پایه جذابی برای سرمایه‌گذاران باشد. همچنین بازار گواهی سپرده کالایی به‌واسطه اوراق بهادارسازی کالاها، بسیاری از محدودیت‌های مبادلات فیزیکی کالا‌ها را از میان برداشته است. سوال: معاملات گواهی سپرده کالایی معمولا با پذیرش انبار برای دارایی پایه مدنظر شکل میگیرد؛ با توجه به این موضوع درخصوص انبار پذیرش شده، دارایی پایه و واحد‌های معاملاتی شمش طلا توضیح دهید. فلاح: با توجه به حساسیت بورس کالا در خصوص پذیرش انبار برای کالا‌های گران‌بها تاکنون خزانه بانک‌های دارای مجوز بانک مرکزی ج. ا. ا ظرفیت پذیرش به عنوان انبار کالای گران‌بها در بورس کالا را داشتند که در خصوص شمش نیز مطابق این رویه اقدام شده است. خزانه بانک ملت که در حال حاضر به عنوان خزانه سکه طلا نیز فعال بوده، برای شمش طلا مورد پذیرش قرار گرفته است. از آن‌جا که پذیرش انبار‌ها و نظارت بر فعالیت آن‌ها در دوره مورد پذیرش، براساس ضوابط بازار سرمایه به شمار می‌رود، انباردار مسئول کمیت و کیفیت دارایی‌های سپرده شده است و این موضوع، اطمینان خاطر خوبی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند چراکه ریسک سرمایه‌گذار ناشی از خرید فیزیکی طلا، کیفیت و اصالت طلا و نیز جابه‌جایی‌های مکرر آن پوشش داده می‌شود؛ لذا صرفا زمانی‌که شمش طلا با رعایت استاندارد‌های مورد توافق در خزانه بانک ملت سپرده شده باشد، گواهی سپرده کالایی صادر شده و قابل معامله روی نماد معاملاتی آن خواهد بود. سوال: جزییات دارایی پایه این معاملات چیست؟ فلاح: در راه‌اندازی این معاملات، دارایی پایه، شمش طلای حدوداً یک کیلوگرمی با حداقل عیار 995 قسمت در هزار، تولید شرکت زرشوران است. به‌عبارت دیگر عیار شمش‌های طلای سپرده شده در خزانه قطعا برابر یا بیشتر از 995 خواهد بود. هر گواهی سپرده کالایی معادل 0.1 گرم یا 100 میلی گرم یا 100 سوت از شمش طلای ذکر شده است، یعنی سرمایه‌گذاران قادرند در این بازار طلا را در قالب اوراق با پشتوانه 100سوت طلا مورد معامله قرار دهند. این موضوع یکی دیگر از مزیت‌های این بازار است که امکان حضور سرمایه‌گذاران خُرد را نیز فراهم کرده است؛ بنابراین قیمت قابل مشاهده در نماد روی تابلو نیز قیمت 100 سوت یا 100 میلی گرم طلا خواهد بود. سوال: برای خرید و فروش گواهی سپرده شمش طلا در بورس کالا، مشتری باید چه کد معاملاتی بگیرد؟ فلاح: معاملات گواهی سپرده شمش طلا در سامانه معاملات ابزار‌های نوین مالی بورس کالا انجام خواهد شد به این منظور مشتریان باید اقدام به اخذ کد معاملاتی بازار مالی از بورس کالا کنند. البته اخذ کد بازار مالی برای اشخاص حقیقی فرآیند ساده‌ای دارد و مشتریان می‌توانند با مراجعه به درگاه آنلاین شرکتهای کارگزاری دارای مجوز معاملات مشتقه مبتنی بر کالا، در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام به دریافت کد بازار مالی بورس کالا کنند. مشتریان حقوقی نیز از طریق شرکت کارگزاری خود می‌بایست اقدم به اخذ کد معاملاتی کنند. سوال: شیوه انجام معاملات در این بازار به چه صورت است؟ فلاح: همان‌طور که می‌دانیم گواهی‌های سپرده کالایی، اوراق بهاداری هستند که معاملات آن‌ها نقدی است و مهلت تسویه مشخصی نیز دارند لذا مشتری برای ورود به این بازار همانند رویه قبلی معاملات گواهی سپرده کالایی، باید وجه معامله را در اختیار داشته باشد. تفاوتی که معاملات شمش طلا با سایر اوراق گواهی سپرده کالایی بورس کالا دارد این است که سازوکار پرداخت و دریافت وجه معاملات در اینجا، بر مبنای سازوکار دفتر دارایی است؛ دفتر دارایی به معنی یک حساب در سامانه‌های معاملات و تسویه است. به منظور شارژ دفتر دارایی، مشتری وجه مورد نظر را به حساب کارگزار خود واریز و کارگزار نیز وجه را به حساب‌های معرفی‌شده از سوی بورس کالا واریز میکند. این امر با شناسه‌های یکتا مربوط به هر مشتری انجام می‌شود. بورس کالا به محض وصول وجه در حساب، دفتر دارایی مشتری را به میزان واریز شده، شارژ میکند و کارگزار و مشتری می‌توانند وجوه شارژ شده را مشاهده کنند و مشتری با این وجوه قادر به معامله در بازار خواهد بود. برای برداشت وجه از دفتر دارایی نیز، رویه عکس فرآیند ذکر شده صورت می‌گیرد. مشتری درخواست برداشت وجه خود را به کارگزار ارایه داده و کارگزار موظف است آن را در سامانه معاملات ثبت کند. بورس کالا در انتهای جلسه معاملاتی، درخواست‌های برگشت وجه را بررسی و کارسازی می‌کند. تسویه کارمزد‌های معاملاتی و هزینه‌های انبار در معاملات گواهی سپرده کالایی نیز از طریق سازوکار دفتر دارایی انجام می‌شود. معاملات گواهی سپرده شمش طلا در هر جلسه معاملاتی، با یک دوره پیش‌گشایش آغاز می‌شود و پس از اتمام دوره پیش‌گشایش به شیوه حراج تک قیمتی، معاملات به صورت حراج پیوسته آغاز می‌شود. در شروع بازار زمان آغاز و طول جلسه معاملاتی در این معاملات مشابه نماد‌های گواهی سپرده سکه طلا در نظر گرفته شده است البته در این بازار مشابه معاملات قرارداد‌های مشتقه در بورس کالای ایران، روز‌های پنجشنبه نیز روز معاملاتی خواهد بود. سوال: آیا نگهداری شمش در خزانه همانند گواهی سپرده سکه هزینه‌ای دارد؟ فلاح: مطابق رویه موجود در بازار گواهی سپرده کالایی، مالک گواهی سپرده کالایی موظف است هزینه نگهداری دارایی پشتوانه آن در انبار را پرداخت کند، شمش طلا نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ بنابراین هر شخصی که مالک تعدادی گواهی سپرده شمش باشد، باید هزینه نگهداری دارایی پایه پشتوانه آن در انبار را پرداخت کند. مقدار این هزینه براساس نظر خزانه بانک و تایید بورس کالا تعیین می‌شود و سالانه با تغییرات قیمت دارایی پایه، تعدیل می‌شود. تسویه این هزینه‌ها همانطور که پیش‌تر اشاره شد، از طریق سازوکار دفتر دارایی مشتریان انجام می‌شود. سوال: آیا مشتریان می‌توانند شمش طلا در خزانه سپرده کنند؟ فلاح: در حال حاضر صرفا شرکت زرشوران امکان سپرده‌گذاری دارایی پایه در خزانه بانک ملت را دارد بنابراین امکان سپرده‌گذاری شمش طلا در خزانه برای سایر مشتریان وجود ندارد. سوال: با توجه به این‌که در حال حاضر خرید گواهی سپرده سکه طلا برای اشخاص حقوقی مجاز نیست، آیا در این بازار نیز محدودیت‌های این چنینی یا محدودیت دامنه نوسان قیمت وجود دارد؟ فلاح: با توجه به ظرفیت خزانه و دارایی سپرده شده در آن، در حال حاضر محدودیتی برای مشتریان وجود ندارد. از آنجا که صندوق‌های سرمایه‌گذاری پشتوانه طلا از بازیگران اصلی بازار گواهی سپرده سکه طلا هستند، امکان سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در این بازار نیز فراهم شده است. برخی نهاد‌های مالی نیز درخواست اخذ مجوز بازارگردانی در این بازار را داشتند که به محض آغاز معاملات به این موضوع نیز پرداخته می‌شود. همانند سایر نماد‌های گواهی سپرده کالایی، معاملات در نماد گواهی سپرده کالایی شمش طلا نیز با محدودیت دامنه نوسان انجام خواهد شد که تمامی موارد مربوطه در اطلاعیه گشایش نماد معاملاتی در سایت بورس کالای ایران به آدرس www.ime.co.ir اطلاع‌رسانی می‌شود. سوال: اگر مشتری گواهی سپرده شمش قصد تحویل شمش طلا از خزانه را داشته باشد، چه الزاماتی باید رعایت کند؟ فلاح: همانطور که بیان شد، هر گواهی سپرده کالایی معادل 100 سوت (100 میلی گرم یا 0.1 گرم) از یک شمش طلای حدوداً یک کیلوگرمی با عیار 995 سپرده شده در خزانه است؛ بنابراین اگر شخصی متقاضی دریافت شمش طلا باشد، با توجه به تلورانس عیار (995 تا 999) و وزن شمش‌های سپرده شده در انبار، او باید مالک حداقل 11 هزار گواهی سپرده شمش طلا باشد که بتواند درخواست تحویل ارایه دهد. در صورت دارا بودن کمتر از این میزان، مشتری می‌بایست در نماد معاملاتی شمش طلا، نسبت به خرید حداقل تا آستانه مجاز برای تحویل اقدام کند. به این منظور مشتری درخواست خود را به کارگزار مربوط ارایه می‌دهد، کارگزار با ثبت درخواست ترخیص برای مشتری در سامانه، درخواست وی را به خزانه ارسال می‌کند. تخصیص شمش طلا به درخواست‌های ترخیص براساس الگوریتم تصادفی سامانه الکترونیکی مدیریت انبار صورت گرفته و شمش طلای ترخیص شده، از سبد دارایی مشتری خارج می‌شود. در این شرایط مشتری می‌تواند با مراجعه به خزانه بانک و احراز هویت، شمش طلای خریداری شده را دریافت کند. سوال: آیا امکان انجام معامله توسط مشتری به صورت برخط وجود دارد؟ سوال: اطلاع رسانی برای شرکت‌های کارگزاری دارای مجوز توسط بورس کالای ایران از ماه‌های قبل انجام شده است و چنانچه شرکت کارگزاری بستر و زیرساخت مربوطه را تامین کرده باشد، امکان انجام معاملات برخط برای مشتریان کارگزاری فراهم خواهد بود. در صورت فراهم نبودن این موضوع، کارگزاران می‌توانند سفارش‌های مشتریان خود را از طریق ایستگاه‌های معاملاتی به سامانه معاملات ارسال کنند.