توسعه پایدار، مسئولیت اجتماعی و ضرورت تغییر در برنامه درس ملی

در ایران نیز برنامه درس ملی با هدف بهبود کیفیت آموزش و تربیت نسل‌های آینده تدوین شده است. با این حال، مانند هر برنامه‌ای، ممکن است ناکارآمدی‌هایی در اجرای آن وجود داشته باشد. دلایل ناکارآمدی برنامه درس ملی در ایران می‌تواند چندین جنبه مختلف داشته باشد: 1. عدم تطابق با نیازهای جامعه 2. مشکلات ساختاری و مدیریتی 3. کمبود منابع و امکانات 4. مشکلات مربوط به معلمان و کادر آموزشی 5- ارزیابی و نظارت ناکافی 6. عدم توجه به مهارت‌های زندگی و مهارت‌های قرن 21 7- فشارهای اجتماعی و سیاسی 8. مقاومت در برابر تغییر

مقاومت فرهنگی و اجتماعی: برخی افراد و نهادها ممکن است در برابر تغییرات و نوآوری‌های آموزشی مقاومت کنند. همچنین مقاومت در سیستم آموزشی: برخی از مدیران و معلمان ممکن است به دلیل عادت به روش‌های قدیمی، در برابر اجرای برنامه‌های جدید مقاومت کنند. به نظر نویسنده آموزش و پرورش ایران مدرن است ولی دارای کج قوارگی هایی است که با باز آفرینی مدرسه، یعنی ایجاد تغییرات بنیادی در ساختار و روش‌ها می تواند به بهبود کیفیت آموزش و پرورش کمک کند. در دو دهه گذشته اقدامات کم نظیری در بازآرایی مدارس صورت گرفته ازجمله: ایجاد تغییرات در ساختار فیزیکی و محیط آموزشی توسط بنیاد فرهنگی دکتر مصلی نژاد که الگوی مدرن و مناسبی بود برای ایجاد مدرسه زندگی، اما این الگو از سوی آموزش و پرورش در جامعه نهادینه نشد. پارادایم دوم بکارگیری تجهیزات و فناوری های نوین در مدارس بود از جمله ایجاد کلاس‌های هوشمند: تجهیز کلاس‌ها به تخته‌های هوشمند، تبلت‌ها، و نرم‌افزارهای آموزشی که امکان تعامل بیشتر و دسترسی به منابع آموزشی متنوع را فراهم می‌کنند. که متاسفانه هم اکنون میلیاردها دلار در سقف و دیوارهای مدارس خاک می خورند و بلااستفاده هستند. از دیگر کج قوارگی های نظام آموزشی می توان به: 1. عدم فضاهای تخصصی و کارگاه‌ها در مدارس 2. عدم فضاهای سبز و محیط‌های طبیعی در مدارس 3. عدم فضاهای اجتماعی و تفریحی 4. عدم فضاهای ورزشی و بهداشتی 5. عدم فضاهای چندرسانه‌ای و هنر خصوصا در مدارس غیر انتفاعی اشاره کرد که ضرورت تغییر در برنامه درس ملی را قوت می بخشد چرا که نظام آموزشی به 5 دلیل ذیل محکوم به ایجاد تغییرات بنیادی در ساختار و روش‌ها ست. 1- تحولات علمی و فناوری: 2- نیازهای بازار کار: 3- تغییرات اجتماعی و فرهنگی 4- پژوهش‌های آموزشی 5- رقابت جهانی توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی دو مفهوم کلیدی هستند که در برنامه‌های درسی مدرن باید به آن‌ها توجه ویژه‌ای شود. این مفاهیم به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا به شهروندانی آگاه و مسئول تبدیل شوند که می‌توانند در بهبود جامعه و حفظ محیط زیست نقش مؤثری ایفا کنند.

در ادامه به توضیح هر یک از این مفاهیم و اهمیت آن‌ها پرداخته می‌شود: باری، همانطور که در یاداشت های قبل بدان اشاره شد توسعه یافتگی در جزئیات است و برای رسیدن به توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی در برنامه درسی در ابعاد سه گانه اقتصادی: بهبود کیفیت زندگی وافزایش رفاه اقتصادی، بعد اجتماعی: تضمین عدالت اجتماعی، کاهش نابرابری‌ها و بهبود شرایط زندگی برای همه افراد جامعه و در بعد زیست‌محیطی: حفظ و مدیریت منابع طبیعی و کاهش اثرات منفی بر محیط زیست می توان نیازهای حال حاضر را بدون به خطر انداختن توانایی نسل های آینده برای برآورده کردن نیازهای خود تامین کرد. تربیت شهروندان مسئول، توسعه مهارت‌های زندگی، تشویق به نوآوری و کارآفرینی اجتماعی و پاسخ به نیازهای جهانی مانند تغییرات اقلیمی، نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، آموزش مفاهیم توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا به شهروندان جهانی تبدیل شوند که نه تنها از نظر علمی و فنی توانمند هستند، بلکه از نظر اجتماعی و زیست‌محیطی نیز آگاه و مسئولیت‌پذیرند. این اقدام نه تنها به بهبود کیفیت آموزش کمک می‌کند، بلکه به توسعه پایدار جامعه و حفاظت از محیط زیست نیز یاری می‌رساند.

*پژوهشگر فلسفه تعلیم و تربیت